اثر تنش رطوبتی آخر فصل بر عملکرد و صفات مورفوفیزیولوژیک در خانواده‌های 3F گندم دوروم

پژوهشهای زراعی ایران

مقاله 20، دوره 6، شماره 2 - شماره پیاپی 12، 1387، صفحه 405-418   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gsc.v6i2.2447

نویسندگان

مریم گل آبادی^{* 1}؛ احمد ارزانی¹؛ سیدعلی محمد میرمحمدی میبدی²

¹دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان

²دانشگاه صنعتی اصفهان

چکیده

به منظور مطالعه تاثیر تنش خشکی آخر فصل(دوره زایشی) بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه، صفات فنولوژیک ومورفوفیزیولوژیک، 151 خانواده 3F حاصل از تلاقی بین دو رقم گندم دوروم حساس به خشکی Massara-1 و متحمل به خشکی Oste-Gata در آزمایشی طی سال زراعی 83-1382 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه صنعتی اصفهان اجرا گردید. از دو طرح مجزا بصورت بلوک‌های کامل تصادفی در دو شرایط آبیاری کامل و تنش رطوبتی انتهای فصل(قطع آبیاری در مرحله سنبله‌دهی) استفاده شد. تنش خشکی تاثیر قابل توجهی بر صفات مرتبط با مرحله رشد زایشی گیاه از جمله عملکرد دانه، اجزای عملکرد، شاخص برداشت، روز تا رسیدگی فیزیولوژیک و محتوای نسبی آب برگ(RWC) داشت. تجزیه رگرسیون گام به گام نشان داد که در شرایط آبیاری کامل صفت عملکرد بیولوژیک و در شرایط تنش رطوبتی صفت شاخص برداشت بخش عمده‌ای از تغییرات عملکرد دانه را توجیه کردند. نتایج تجزیه عامل‌ها در دو محیط نشان داد که صفات مورد ارزیابی در عوامل پنهانی مرتبط با خصوصیات فنولوژیکی گیاه، پتانسیل تولید گیاه، اجزای عملکرد و شاخص برداشت، قامت گیاه وخواص فیزیولوژیک قابل گروه بندی هستند. درصد تغییرات توجیه شده توسط این عامل‌ها در دو محیط متفاوت بود بطوریکه در شرایط تنش رطوبتی صفات مرتبط با اجزای عملکرد دانه، قامت گیاه و صفات فیزیولوژیک درصد بیشتری از تغییرات صفات را در مقایسه با شرایط عدم تنش رطوبتی توجیه ‌کردند. تجزیه خوشه‌ای خانواده‌های مختلف در دو محیط تنش و عدم تنش رطوبتی بر اساس کلیه صفات ارزیابی شده توانست خانواده‌ها را در پنج گروه مجزا قرار دهد. پنج گروه ذکرشده به تفکیک شامل خانواده‌های دیررس، خانواده‌های زودرس، خانواده‌های دارای عملکرد بالا در شرایط تنش رطوبتی، خانواده‌های با افت شدید عملکرد در شرایط تنش رطوبتی و خانواده‌های دارای صفات فیزیولوژیک مطلوب در شرایط تنش رطوبتی بودند. توجه به فاصله ژنتیکی این گروه‌ها از یکدیگر می‌تواند در برنامه‌های به‌نژادی در جهت اهداف مختلف به کار گرفته شود.

واژه‌های کلیدی: گندم دوروم، تنش خشکی، عملکرد دانه، صفات مورفوفیزیولوژیک.