بررسی نقش توسعه گردشگری روستایی بر ارتقای شاخص‌های رفاه اجتماعی (مطالعة موردی: روستاهای گردشگری استان آذربایجان شرقی)

Journal of Research and Rural Planning

Article 2, Volume 7, Issue 2 - Serial Number 22, April 1397, Pages 25-40   

DOI: 10.22067/jrrp.v5i4.63309

Authors

علیرضا سلیمانی¹; علی مجنونی توتاخانه^{* 2}; احمد آفتاب³

¹دانشگاه پیام نور

²دانشگاه بناب

³دانشگاه ارومیه

Abstract

چکیده مبسوط
1. مقدمه
در دنیای امروز، برنامه‌ریزی برای توسعه ملی به طور کلی و توسعه روستایی به‌طور اخص، از ضروریات اصلی به شمار می رود. در این چارچوب، توسعه با تمامی ابعاد خود از آغاز زندگی بشر پیوسته در مقیاس و مفهومی متفاوت مطرح بوده است. در این ارتباط هر چه سطح فرهنگ بالا تر رفته، سطح نیازهای بشری برای توسعه نیز بالاتر رفته است. که یکی از ابعاد توسعه مد نظر بشر از گذشته تاکنون توسعه اجتماعی است. گردشگری در مقایسه با سایر فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی مزایای بسیاری دارد از آن به عنوان نوش داروی برای بالابرنده‌ی قابلیت مختلف اقتصادی، اجتماعی و حتی زیست‌ محیطی در نواحی دورافتاده، محرک تجدید حیات و کاتالیزوری سکونت‌گاه‌ها، بهبود دهنده شرایط اجتماعی زندگی جوامع روستایی برای بازسازی و توسعه‌ی اجتماعی و بهبود سطح عمومی رفاه اجتماعی در نواحی روستایی یاد می شود. ساختارهای رفاه اجتماعی در سطح روستاهای گردشگری استان آذربایجان شرقی نیز گویای این مطلب است که با وجود جاذبه‌های متعدد طبیعی و انسانی در این روستا، به دلیل گسترش نیافتن بازار گردشگری آن هنوز سطح عمومی رفاه در این روستا ناپایدار بود و هنوز هم مشکلات اجتماعی و اقتصادی متعددی گریبان‌گیر روستاهای این استان بوده است. این پژوهش به دنبال پاسخ‌گویی به این سؤال اصلی صورت گرفته است. که توسعه گردشگری روستایی چه تأثیری بر ارتقای شاخص‌های رفاه اجتماعی روستایی در استان آذربایجان شرقی داشته است؟
2. روش شناسی
این تحقیق از لحاظ هدف، توسعه‌ای و از لحاظ ماهیت، توصیفی - تحلیلی و نیز از نوع همبستگی است. روش گردآوری داده‌ها برای پاسخگویی به سؤالات تحقیق، به دو صورت کتابخانه ای و میدانی بوده است. ابزار مورد استفاده در روش میدانی پرسش‌نامه و مصاحبه عمیق بوده است
جامعه آماری با تعداد 60 پرسش‌نامه صورت گرفت و با استفاده از فرمول ویژه کرونباخ آلفا، پایایی بخش‌های مختلف پرسش‌نامه تحقیق 885/0 الی 894/0 به دست آمد جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه افراد ساکن در روستاهای توریستی استان آذربایجان شرقی در ایران است که جمعا 37053 نفر بوده است. با استفاده از فرمول کوکران 500 نفر به روش تصادفی ساده به عنوان حجم نمونه انتخاب شده است. برای رعایت اصل برابری نیز 500 نفر از ساکنین سایر روستاها به عنوان جامعه کنترل انتخاب شده است. در این پژوهش برای تجزیه و تحلیل اطلاعات به‌دست‌آمده از پرسشنامه‌ها از ضرایب همبستگی اسپیرمن، آزمون یومان من ویتنی و رگرسیون چند متغیره و در محیط SPSS، استفاده شده است.
3. یافته‌های تحقیق
نتایج آزمون من وایت نی نشان می‌دهد که بین روستاهای توریستی و روستاهای عادی ازنظر درآمد، اشتغال، کیفیت زندگی، مشارکت اجتماعی، توسعه ارتباطات، توانمندی اجتماعی، کیفیت مسکن، امید به آینده و مهارت‌های فنی و حرفه‌ای اختلاف معنی‌داری در سطح 1 درصد خطا وجود دارد. نتایج ضریب همبستگی اسپیرمن نشان می‌دهد که رابطه بین متغیرهای درآمد، اشتغال، کیفیت زندگی، مشارکت اجتماعی، توسعه ارتباطات، توانمندی اجتماعی، کیفیت مسکن، امید به آینده و مهارت‌های فنی و حرفه‌ای با متغیر گردشگری در سطح 1 درصد خطا مثبت شده است. لذا با توجه به اینکه تمامی متغیرهای فوق دارای ارتباط معنی‌داری با رفاه اجتماعی هستند بنابراین در مدل نهایی باقی‌مانده‌اند. نتایج نشان می‌دهد این متغیرهای پیش‌بین 89 درصد (89/0= R2) از میزان واریانس متغیر وابسته (تقویت رفاه اجتماعی) را پیش‌بینی می‌کنند. ضریب تعیین بیانگر این است که متغیرهای دیگری نیز در میزان تقویت شاخص‌های رفاه اجتماعی روستاییان تأثیرگذار بوده‌اند که در مطالعه حاضر بررسی نشده است. نتایج تحلیل واریانس یک‌طرفه نیز معنی‌دار بودن رگرسیون و رابطه خطی بین متغیرها را در گام نهایی نشان می‌دهد.
5. نتیجه‌گیری
همانطوریکه در این پژوهش بررسی شد گردشگری روستایی نقش عمده‌ای در بهبود وضعیت شاخص‌های رفاه اجتماعی دارد. در یان زمینه اقدان به بررسی 11 متغیر مرتبط با رفاه اجتماعی روستایی گردیده. به‌طوری‌که همبستگی بین گردشگری و تقویت شاخص-های رفاه اجتماعی در نه فرضیه از یازده فرضیه مورد آزمون به اثبات رسید و در این ‌ارتباط، میزان P محاسبه ‌شده بین مؤلفه‌های رفاه اجتماعی و گردشگری روستایی سطح معناداری کمتر از 01/0 را نشان داد. از طرف دیگر، نتایج آزمون من وایت نی نشان داد که ارتباط بین گردشگری و مؤلفه‌های رفاه اجتماعی در روستاهای توریستی بیشتر از روستاهای عادی بوده است.
براساس نتایج تحقیق متغیرهای درآمد، اشتغال، کیفیت زندگی، مشارکت اجتماعی، توسعه ارتباطات، توانمندی اجتماعی، کیفیت مسکن، امید به آینده و مهارت‌های فنی و حرفه‌ای با متغیر گردشگری که با نتایج یافته های داگستاد(2011) همخوانی دارد. همچنین براساس نتایج حاصل از پژوهش گردشگری و منجر به بهبود وضع اشتغال در روستاهای توریستی شده است که با یافته-های آرف و گیل(2009) همخوانی دارد. در مورد اثرات گردشگری بر بهبود کیفیت زندگی نتایج یافته‌های این پژوهش با نتایج یافته های همچنین در زمینه‌ی نقش گردشگری در ارتقای کیفیت زندگی نیز یافته‌های این پژوهش با یافته‌های فونس و همکاران(2011)، اندرک و ژوروکی(2010) همخوانی دارد. در رابطه نتایج توسعه گردشگری در زمینه مشارکت اجتماعی روستائیان نیز یافته های پژوهش با نتایج یافته های باو و سان(2006) همخوانی داشته است. در رابطه همبستگی بین گردشگری روستایی و امید به آینده با یافته های یافته‌های ووگت(2012) و در زمینه‌ی همبستگی گردشگری با مهارت‌های فنی و حرفه‌ای با یافته‌های لیو و وال(2006) همبستگی دارد.

Keywords

گردشگری روستایی; توسعه اجتماعی; رفاه اجتماعی; آذربایجان شرقی; ایران

References

1. Aref, F., & Gill, S. (2009). Rural tourism development through rural cooperatives. Nature and Science 7(10), 68-73.

2. Arrow, K. J., Dasgupta, P., Goulder, L. H., Mumford, K. J., & Oleson, K. (2012). Sustainability and the measurement of wealth. Environment and Development Economics, 17(03), 317-353.

3. Bao, J., & Sun, J. (2006). A contrastive study on the difference in community participation in tourism between China and the West [J]. Acta Geographical Sinica, 4, 401-413.

4. Cawley, M., & Gillmor, D. A. (2008). Integrated rural tourism: Concepts and practice. Annals of Tourism Research, 35(2), 316-337.

5. Daugstad, K. (2011). Negotiating space and business in rural tourism. Centre for Rural Research Paper Series, 1(11), 8-19.

6. Deller, S. (2010). Rural poverty, tourism and spatial heterogeneity. Annals of Tourism Research, 37(1), 180-182.

7. Fitzpatrick, T. (1999). Social policy for cyborgs. Body & Society, 5(1), 93-116.

8. Gao, S., Huang, S., & Huang, Y. (2009). Rural tourism development in China. International Journal of Tourism Research, 11(5), 439-450.

9. Ghadami, M., Ali Gholizadeh Firouzjaei, N., & Ramezanzadeh Lesboi, M. (1389/2010). Analysis of tourism role in changing life quality (Case study: Kelarabad, Tonekabon, Mazandaran). Seasonal of Social Studies, 1, 101-113. [In Persian]

10. Ghaffari, R., & Turkey Harchkani, M. (1388/2009). Role of tourism in socioeconomic development of rural areas of Chahar Mahal Bakhtiari (Case study: Saman district). Rural Development, 12(2), 113-126. [In Persian]

11. Hwang, J., & Lee, S. (2015). The effect of the rural tourism policy on non-farm income in South Korea. Tourism Management, 46, 501-513.

12. Iorio, M. & Corsale, A. (2010). Rural tourism and livelihood strategies in Romania. Journal of Rural Studies, 26(2), 152-162.

13. Khandker, S. R., Barnes, D. F., & Samad, H. A. (2009). Welfare impacts of rural electrification: A case study from Bangladesh (World Bank Policy Research Working Paper Series). Public Disclosure Authorized Press, Article Id: 4859.

14. Komppula, R. (2014). The role of individual entrepreneurs in the development of competitiveness for a rural tourism destination: A case study. Tourism Management, 40, 361-371.

15. Latkova, P., & Vogt, C. A. (2012). Residents’ attitudes toward existing and future tourism development in rural communities. Journal of Travel Research, 51(1), 50-67.

16. Liu, A., & Wall, G. (2006). Planning tourism employment: A developing country perspective. Tourism Management, 27(1), 159-170.

17. Loureiro, S. M. C. (2014). The role of the rural tourism experience economy in place attachment and behavioral intentions. International Journal of Hospitality Management, 40, 1-9.

18. Melle, I., Friis, S., Hauff, E., & Vaglum, P. (2014). Social functioning of patients with schizophrenia in high-income welfare societies. Psychiatric Services, 51(2), 223-228.

19. Miller, D. E., & Yamamori, T. (2007). Global Pentecostalism: The new face of Christian social engagement. California: University of California Press.

20. Mirzaee, R. (1388/2009). Effect of rural tourist development on occupation of Uramanat of Kermanshah. Journal of Village and Development, 4, 49-76. [In Persian]

21. Mohagheghi, H., Rafiei, H., Sajadi, H., Abbasian, E., & Rahgozar, M. (1392/2013). Estimation of social welfare combined index for Iran conditions. Journal of Social Welfare, 14(52), 7-32. [In Persian]

22. Nair, V., Munikrishnan, U. T., Rajaratnam, S. D., & King, N. (2015). Redefining rural tourism in Malaysia: A conceptual perspective. Asia Pacific Journal of Tourism Research, 20(3), 314-337.

23. Nicola, R. M. D. M. Z. (2010). Social policy design and assessment: The choice of an equivalence scale for the assessment of efficacy and efficiency on poverty reduction based on the Portuguese social insertion income (Unpublished doctoral dissertation). University of Lisboa, Portugal: Instituto Superior de Economiae Gestão.

24. Panyik, E., Costa, C., & Ratz, T. (2011). Implementing integrated rural tourism: An event-based approach. Tourism Management, 32(6), 1352-1363.

25. Park, D.-B., Lee, K.-W., Choi, H.-S., & Yoon, Y. (2012). Factors influencing social capital in rural tourism communities in South Korea. Tourism Management, 33(6), 1511-1520.

26. Randelli, F., Romei, P., & Tortora, M. (2014). An evolutionary approach to the study of rural tourism: The case of Tuscany. Land Use Policy, 38, 276-281.

27. Rosenberg, R. (2013). Changing the subject: How the women of Columbia shaped the way we think about sex and politics. Colombia: Columbia University Press.

28. Saarinen, J., & Lenao, M. (2014). Integrating tourism to rural development and planning in the developing world. Development Southern Africa, 31(3), 363-372.

29. Samian, M., & Balali, H. (1392/2013). Analysis of socioeconomic effects of rural tourism utilizing a systematic (Case Study Farajin on villages of Hamadan province). Journal of Tourism Planning and Development, 2(4), 159-180. [In Persian]

30. Shahraki, J., & Hamraz, S. S. (1392/2013). Surveying the output and income gap derived from production of organic cotton: A case study of Varamin Township. International Journal of Agriculture and Crop Sciences, 6(18), 578-581. [In Persian]

31. Skuras, D., Petrou, A., & Clark, G. (2006). Demand for rural tourism: The effects of quality and information. Agricultural Economics, 35(2), 183-192.

32. Su, B. (2011). Rural tourism in China. Tourism Management, 32(6), 1438-1441.

33. Wong, W. P., & Wong, K. Y. (2014). Synergizing an ecosphere of lean for sustainable operations. Journal of Cleaner Production, 85, 51-66.

34. Zhou, H., Lü, Y., Yang, Z., & Li, B. (2007). Effects of conservation tillage on soil aggregates in Huabei Plain, China. Scientia Agricultura Sinica, 40(9), 1973-1979.