خط‌مشی‌های دسترسی آزاد در واسپارگاه‌های دیجیتال برتر دانشگاه‌های جهان

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 5، دوره 6، شماره 2، دی 1395، صفحه 162-184   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/riis.v6i2.44119

نویسندگان

مریم سادات سیدین^{* 1}؛ حیدر مختاری²

¹دانشگاه آزاد اسلامی

²دانشگاه پیام نور گرگان

چکیده

هدف: هدف این پژوهش بررسی وضعیت خط‌مشی‌های دسترسی آزاد در واسپارگاه‌های دیجیتال برتر دانشگاهی جهان از طریق شناسایی خط‌مشی‌های آنها در مؤلفه‌های ارائه، محتوا، داده، ابرداده، حفاظت و دسترسی بود.
روش: این پژوهش نوعی پیمایشی تحلیلی و توصیفی بود. داده‌ها به کمک پرسشنامه‌ای محقق‌ساخته‌ای گردآوری شد که مدیران نه واسپارگاه دانشگاهی دارای بالاترین رتبه جهانی در سال 2013 تکمیل کرده بودند.
یافته‌ها: واسپارندگان 5/55 درصد واسپارگاه‌ها محققان دانشگاه بودند و در 5/55 درصد آنها واسپاری برای برخی منابع اجباری و برخی اختیاری بود. در 4/44 درصد آنها واسپاری متن کامل و چکیده اجباری بود. در 7/77 درصد آنها منابع واسپاری پایان‌نامه بود. در 7/77 درصد آنها امکان دسترسی به چکیده و متن کامل وجود داشت. 7/77 درصد آنها از ابرداده دابلین کور استفاده می‌کردند. 5/55 درصدشان امکان دسترسی به ابرداده برای اهداف غیرتجاری داشتند. تمام آنها از قالب فایل متنی word و pdf پشتیبانی می‌کردند و 4/44 درصدشان دوره حفاظت تعریف‌نشده داشتند. 6/66 درصد آنها راهبرد حفاظت را تهیه نسخه پشتیبان و نگهداری آن در جای امن تعریف کرده بودند. 6/66 درصد آنها شناسگر شی‌ء دیجیتال handle را به‌کار برده بودند. 5/55 درصد آنها نسخه روزآمد اثر واسپاری را برای کنترل و اصلاح آثار اساس قرار می‌دادند. در 6/66 درصد آنها خط‌مشی بسته شدن واسپارگاه تعریف نشده بود و در 5/55 درصد آنها کاربران عموم مردم بودند.

کلیدواژه‌ها

دسترسی آزاد؛ واسپارگاه‌های دیجیتال؛ خط‌مشی

مراجع

سیدین، مریم‌سادات و جلالی‌دیزجی، علی (1391). واسپارگاه های دیجیتال انجمن های علمی جهان با دسترسی آزاد. مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، 89 (9)، 164-178.

صمیعی، میترا (1390). مدیریت حفاظت رقمی در آرشیوهای ملی: راهبردها و استانداردها. گنجینه اسناد،21(2) ، 100-115.

Bethesda Statement on Open Access Publishing (2003). Retrieved January, 3, 2015 from http://www.earlham.edu/~peters/fos.bethesda.htm

Bjork, B. C. (2004). Open access to scientific publications - an analysis of the barriers to change?. Information Research, 9(2), 170. Retrieved Octobr, 23, 2014 from: http://informationr.net/ir/9-2/paper170,.

Budapest Open Access Initiative (2002). Retrieved January, 3, 2015 from http://www.soros.org/openaccess/read.shtml.

Bueno-de-la-Fuente, G., Hernandez-Perez, T., Rodriguez-Mateos, D., & Eva Mendez-Rodriguez, B. M. G (2009). Study on the use of metadata for digital learning objects in university institutional repositories (MODERI). Retrieved January, 3, 2015 from http://orff.uc3m.es/bitstream/handle/10016/3260/MODERI_Paper.pdf?sequence=5

Castagne, M. (2013). Institutional repository software comparison: DSpace, EPrints, Digital Commons, Islandora and Hydra Retrieved January, 3, 2015 from www.unesco.org/new/.../institutional_repository_software.pdf

Gadd, E.; Oppenheim, Ch.; probets, S. (2003). The intellectual property rights issue facing self-archiving: key findings of romeo project. D-lib Magazine, 9(9). Retrieved January, 3, 2015 from http://www.dlib.org/dlib/september03/gadd/09gadd.html.

Ghane, M.R. (2004). E- Archive: A New Approach to Scholarly Communications. Informatics, 2(2),76-100.

Hockx-Yu, H. (2006).Digital preservation in the context of institutional repositories. Program. ElectronicLlibrary and Information Systems, 40 (3), pp.232–243. Retrieved January 3, 2015 fromwww.emeraldinsight.com/0033-0337.htm.

Kim, J. (2011). Motivations of faculty self-archiving in institutional repositories. The Journal of Academic Librarianship, 37(3), 246-254.

Kuchma, I. and Rosenblum, B. (2010). Report on open access repository development in developing and transition countries. Retrieved January, 3, 2015 from http://www.eifl.net/cps/sections/services/eifl-oa/docs/report-on-open

Lawal, I. (2002). Scholarly communication the use and non-use of e-print archives for dissemination of scientific information. Science and technology librarianship. 36, Retrieved January, 3, 2015 from http://www.istl.org/02-fall/article3.html

Lynch, C. A. (2003). Institutional repositories: essential infrastructure for scholarship in the digital age. portal: Libraries and the Academy, 3(2), 327-336. Retrieved January 13, 2015 from http://www.arl.org/newsltr/226/ir.html

Pappalardo, K. M., Fitzgerald, A. M., Fitzgerald, B. F., Kiel-Chisholm, S. D., O'Brien, D., & Austin, A. (2007). A Guide to Developing Open Access Through Your Digital Repository, Retrieved January 7, 2015 from http://www.oaklaw.qut.edu.au/node/32

Probes, S. and Jekins, C. (2006).Documentation for institutional repositories. Learned Publishing, 19(1), pp. 57-71(15)

Sale, A. (2006). Comparison of content policies for institutional repositories in Australia. First Monday, 11(4).

Singeh, F. W., Abrizah, A., & Karim, N. H. A. (2013). What inhibits authors to self-archive in Open Access repositories? A Malaysian case. Information Development, 29(1), 24-35.

Suber, P. (2006). What is Open Access? An overview. Retrieved January 21 2015 from http://www.earlham.edu/~peters/fos/overview.htm.

Tansley, R., Smith, M., & Walker, J.H. (2005). The DSpace open source digital asset management system: Challenges and opportunities. Paper Presented at ECDL'05 Proceedings of the 9th European conference on Research and Advanced Technology for Digital Libraries. Retrieved December 23, 20014, from http://dspace.mit.edu/handle/1721.1/29462.

Weenink, K., Waaijers, L., & Van Godtsenhoven, K. (2007). A Driver's Guide to European Repositories: Five Studies of Important Digital Repository Related Issues and Good Practices Surf/Eu-Driver.