ارتباط ترامتنی اشعار حکمی حافظ شیرازی و ابوالفتح بستی با قرآن کریم

زبان و ادبیات عربی

مقاله 3، دوره 9، شماره 16، بهمن 1396، صفحه 203-224   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jall.v8i16.50149

نویسندگان

جواد غلامعلی زاده^* ؛ فائزه عرب یوسف آبادی

دانشگاه زابل

چکیده

اشعار حافظ شیرازی و ابوالفتح بستی نمونة خوبی از متونی است که از بطن متون پیشین فرهنگ و ادبیات اسلامی متولد و تبدیل به فضایی شده اند، با ابعاد بسیار متنوع که در آن انواع مفاهیم حکمی و اخلاقی از دستورات قرآنی ریشه گرفته اند. هدف اصلی در این پژوهش، کشف و شناخت محورهای مشترک حکمی و اخلاقی شعر بستی و حافظ و نشان دادن انواع روابط ترامتنی این اشعار با قرآن کریم است. برای رسیدن به این هدف بر اساس نظریة ترامتنیت ژرار ژنت اشعار حکمی و اخلاقی هر دو شاعر مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت و این نتیجه به دست آمد که هر دو شاعر در زمینه‌های (قصاص، دعوت به توکل به خدا، پرهیز از دلبستگی به خوشی های ناپایدار دنیا، پرهیز از ظاهربینی و قضاوت سطحی، پرهیز از معاشرت با افراد ناسالم، دعوت به شکرگزاری نعمت‌های الهی، التزام به صبر و بردباری و...) هم عقیده و دارای تشابه هستند؛ علاوه بر این حضور چشمگیرآیات قرآن کریم در جای جای این اشعار، روابط ترامتنی معتبری را تأیید می کند و این ارتباط در جهت ایجاد نظام معنایی این اشعار، شامل روابط بینامتنیت و فرامتنیت در نظریة ترامتنیت ژرار ژنت است.

کلیدواژه‌ها

حافظ شیرازی؛ ابوالفتح بستی؛ فرامتنیت؛ بینامتنیت؛ اشعار حکمی

مراجع

کتابنامه

1. قرآن کریم

2. أبو غدة، عبد الفتاح. (بی تا). قصیدة عنوان الحکم. بیروت: مکتب المطبوعات الاسلامیة.

3. بستی، ابوالفتح. (1410). دیوان أبی الفتح البستی. تحقیق دریّة الخطیب ولطفی الصّقال. دمشق: مطبوعات مجمع اللغة العربیة.

4. ثروتیان، بهروز. (1386). سروده‌های بی گمان حافظ. تهران: امیر کبیر.

5. دامادی، محمد. (1379). مضامین مشترک در ادب فارسی و عربی. تهران: دانشگاه تهران.

6. رحمدل، غلامرضا. (1380). «حکمت و اخلاق در غزلیات حافظ». مجلة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. شمارة 159: صص 223-244.

7. زمردی، حمیرا. (1392). «معرفی زندگی و شاعری و کتابت ابوالفتح بستی». فصلنامة تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب). سال ششم. شمارة دوم:صص 481-502.

8. شافعی، خسرو. (1384). زندگی و شعر صد شاعر از رودکی تا امروز. تهران: کتاب خورشید.

9. شیرازی، حافظ. (1388). دیوان. شرح علامه قزوینی. تهران: نغمه.

10. صفا، ذبیح الله. (1369). تاریخ ادبیات در ایران. ج ١و3. تهران: فردوس.

11. ضیف، شوقی. (بی تا). تاریخ الأدب العربی. الجزء الخامس. القاهرة: دار المعارف.

12. عوفی، محمد. (1389). لباب الالباب. تصحیح ادوارد جی براون. تهران: هرمس.

13. الفاخوری، حناء. (1986). الجامع فی التاریخ الأدب العربی. الادب القدیم. بیروت: دار الجیل.

14. فروغی، محمد علی. (1379). کلیات سعدی. تهران: ققنوس.

15. مکارم، ناصر. (1374). تفسیر نمونه. ج1. تهران: دارالکتب الاسلامیه.

16. نامور‌مطلق، بهمن. (1386). «ترامتنیّت، مطالعه‌ی روابط یک متن با دیگر متن‌ها». پژوهشنامة علوم انسانی. شماره 6: صص83-98.

17. -------. (1390). درآمدی بر بینامتنیّت، نظریّه‌ها و کاربردها. تهران: نشر سخن.

18. نظری منظم، هادی. (1389). «ادبیات تطبیقی:تعریف و زمینه‏های پژوهش». نشریة ادبیات تطبیقی دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان. سال اول. شماره2: صص 237-221.

19. یوست، فرانسوا. (1388). «فلسفه و نظریة جدید در ادبیات ». ادبیات تطبیقی. مترجم علیرضا انوشیروانی. سال دوم. شماره 8: صص56-37.

1. Abrams, M. H. (1993).Glossary of literary Term.Ithaca: Harcourt.

2. Frow,John. (2005).Genre.London and New York: Rutledge.

3. Genette, Gerard. (1997).Palimpsests: Literature in Second Degree. Trans: Channa Newman and Calude Doubinsky, Lincoln, University of Nebraska Press.

4. Remak, Henry. (1961). "Comparative Literature:It’s Definition and Function".Comparative Literature: Method and Perspective.Edited by Newton Phelps.Stallknecht and Horst Fernz. Carbondal: IllinoisUniversity Press: p.p3-37.