ارزیابی و الویت‌بندی سرمایۀ اجتماعی در نواحی شهری با استفاده از تکنیکTopsis و AHP (مطالعۀ موردی: منطقۀ سه شهر اردبیل)

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 5، دوره 14، شماره 1 - شماره پیاپی 26، شهریور 1395، صفحه 143-164   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geography.v14i1.44465

نویسندگان

محمد حسن یزدانی؛ احمد آفتاب^* ؛ ابراهیم علی پور

دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

چکیده

اهداف: سرمایۀ اجتماعی کلید استقرار جامعه مدنی و حیات شهروندی است و انباشت آن از اقتدارگرایی و تفکرات آمرانه، فرصت‌طلبی، بی‌اعتمادی، حس بدبینی و... جلوگیری می‌کند. در این راستا هدف پژوهش حاضر، ارزیابی و اولویت‌بندی میزان سرمایۀ اجتماعی در نواحی یازده‌گانه منطقۀ سه شهر اردبیل می‌باشد.
روش: نوع تحقق کاربردی بوده، روش بررسی آن توصیفی‌تحلیلی است. براین اساس، جمع‌آوری داده‌ها از طریق پرسش‌نامه در حجم نمونۀ 382 نفر و تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از مدل‌های AHP و Topsis صورت گرفته است.
یافته‌ها/نتایج: نتایج حاصل از گام‌های مختلف مدل تاپسیس نشان می‌دهد که به جهت سطح‌بندی سرمایۀ اجتماعی در نواحی منطقۀ سه تفاوت وجود دارد و نواحی با طبقات اجتماعی و اقتصادی و کالبدی بالا و رضایت بخش‌تر همچون 2، 1، 11 و 9 از رتبۀ به مراتب بهتری نسبت به سایر نواحی همچون 4، 6 و 7 دارا می‌باشند.
نتیجه‌گیری: در این میان، وجود عوامل سرمایه‌ساز در سطح نواحی همچون مساجد و حسینیه‌ها و ... در جهت ارتقای شاخص‌های سرمایۀ اجتماعی در منطقۀ سه و در نهایت شهر، استفاده گردد. از سوی دیگر با توجه به اینکه نواحی 4 (با ضریب 1508/0) و 6 (با ضریب 4920/0) از کمترین میزان سطح سرمایۀ اجتماعی برخوردار است و در این نواحی شاخص‌های امنیت و اعتماد در حد پایین قرار دارد، لذا ارائۀ طرح‌های امنیتی و گسترش نظارت بر این منطقه، تبلیغات و فرهنگ‌سازی در جهت ارتقای سطح اعتماد و مشارکت عمومی می‌تواند از جمله این راهکارها باشد.

کلیدواژه‌ها

سرمایۀ اجتماعی؛ تکنیک تاپسیس؛ فرآیند تحلیل سلسله‌مراتبی؛ منطقۀ سه شهر اردبیل

مراجع

1. حاجی‌پور، خ. (1385). برنامه‌ریزی محله‌مبنا، رهیافتی کارآمد در ایجاد مدیریت شهری پایدار. هنرهای زیبا، 26، 37-46

2. حکمت‌نیا، ح.، و موسوی، م. (1390). کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامه‌ریزی شهری و ناحیه‌ای. یزد: علم نوین

3. خدائی، س. (1392). سرمایۀ اجتماعی و حکمرانی مطلوب شهری (نمونۀ موردی: منطقۀ دو شهر اردبیل). (پایان‌نامه منتشرنشدة کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری). دانشگاه محقق اردبیلی، ایران

4. خمر، غ.ع.، اسماعیل‌زاده کواکی، ع.، و براتپور، ع. (1390). ارزیابی توزیع فضایی مطالعۀ - GIS و TOPSIS سرمایۀ اجتماعی در مناطق شهری با استفاده از تکنیک موردی: نواحی شهری قوچان. مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، 1(4) 95-112

5. رضازاده، ر.، و سلسه، ع. (1392). بررسی رابطۀ سرمایه‌های اجتماعی و برنامه‌ریزی توسعۀ محله‌مبنا. مدیریت شهری، (32)، 81-100

6. زبردست، ا. (1380). کاربرد فرآیند تحلیل سلسله‌مراتبی در برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای. هنرهای زیبا، 10، 13-21

7. ساروخانی، ب.(1387) . سرمایۀ اجتماعی: ابعاد و شاخص‌ها و دیدگاه‌ها. روستا و توسعه، 32، 41-51

8. سعادت، ر. (1387). برآورد روند سرمایۀ اجتماعی در ایران (با استفاده از روش فازی). تحقیقات اقتصادی، 43(83)، 41-56

9. سلمانی، م.، تقی‌پور، ف.، رمضان‌زاده‌ لسبویی، م. و جلیلی‌پروانه، ز. (1389). بررسی ابعاد سرمایۀ اجتماعی در توسعۀ روستایی (مطالعۀ موردی: روستاهای باغستان و برون- شهرستان فردوس). فصلنامه تخصصی علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، 4 (11)، 19-40

10. شیانی، م. و موسوی، م. (1390). تحلیل وضعیت سرمایة اجتماعی در شهر کرمان. رفاه اجتماعی، 11(41)، 93-122

11. صفدری، م. کریم، م.، و خسروی، م. (1387). بررسی تأثیر سرمایۀ اجتماعی بر رشد اقتصادی ایران. اقتصاد مقداری، 5(2)، 39-61

12. صیدایی، س. ا.، احمدی‌شاپورآبادی، م. ع.، معین‌آبادی، ح. (1388)، دیباچه‌ای بر سرمایۀ اجتماعی و رابطۀ آن با مؤلفه‌های توسعۀ اجتماعی در ایران، مجلۀ راهبرد یاس، (19)، 188-225

13. فراهانی، ح.، عینالی، ج.، و عبدلی، س. (1392). ارزیابی نقش سرمایۀ اجتماعی در توسعۀ نواحی روستایی (مطالعۀ موردی: دهستان مشهد میقان شهرستان اراک). تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 13(29)، 27-50

14. فرجی‌سبکبار، ح.، و رضاعلی، م. (1388). مقایسۀ مدل‌های گسسته و پیوستۀ مکانی (مطالعۀ موردی: مکان‌یابی محل واحدهای تولیدی روستایی بخش طرقبه). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 67، 69-83

15. فیروزآبادی، س. (1384). بررسی سرمایۀ اجتماعی در ایران و راه‌های ارتقای آن. تهران: شورای عالی انقلاب فرهنگی

16. قدرتی، ح.، یاراحمدی، ع.، مختاری، م.، و افراسیابی، ح. (1390). تحلیل سرمایۀ اجتماعی و باروری زنان در مناطق شهری سبزوار. مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، 1(4)، 79-94

17. کلمن، ج. (1384). سرمایۀ اجتماعی: اعتماد، دموکراسی و توسعه. ترجمۀ کیان تاجبخش، افشین خاکباز و حسن پویان. تهران: شیرازه

18. محمدی، ح.، تعالی‌مقدم، آ.، و بستام، م. (1390). برآورد سرمایۀ اجتماعی در مناطق مختلف شهر مشهد و ارائۀ راهکارها جهت ارتقاء آن در راستای وظایف شهرداری. مدیریت شهری، 9(27)، 237-258

19. مرکز آمار ایران. (1365). سرشماری عمومی نفوس و مسکن. ایران: مرکز آمار ایران

20. مرکز آمار ایران. (1375). سرشماری عمومی نفوس و مسکن. ایران: مرکز آمار ایران

21. مرکز آمار ایران. (1385). سرشماری عمومی نفوس و مسکن. ایران: مرکز آمار ایران

22. مرکز آمار ایران. (1390). سرشماری عمومی نفوس و مسکن. ایران: مرکز آمار ایران

23. مرکز ملی آمایش سرزمین. (1385). راهنمای انجام مطالعات برنامه آمایش استان تهران

24. مشکینی، ا.، احدنژاد، م.، و تفکری، ا. (1386). تحلیل سازگاری کاربری اراضی با استفاده از مدل AHP (نمونۀ موردی: منطقۀ یک شهر زنجان). مقالۀ ارائه شده در اولین همایش GIS شهری، دانشگاه شمال، مازندران

25. نوغانی، م.، اصغرپور ماسوله، ا.ر.، صفا، ش.، و کرمانی، م. (1387). کیفیت زندگی شهروندان و رابطۀ آن با سرمایۀ اجتماعی در شهر مشهد. علوم اجتماعی دانشکده دانشگاه فردوسی مشهد، 5(1)، 111-140

26. Basile, E., & Cecchi, C. (2005). Building social capital in rural areas: Does public action help? Paper presented at the HHInternational Conference on Engaging Communities, Australia, 14-17 August, Retrieved from http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.599.6118&rep=rep1&type=pdf

27. Bowen, W. M., Klosterman, R., & Brail, R. (1993). AHP: Multiple criteria evaluation:Spreadsheet models for urban and regional analysis. New Brunwick: Center for Urban Policy Research

28. Bullen, P., & Onyx, J. (1999). Social capital: Family support services and neighbouhood and community center in New South Wales. Retrieved from http://www.mapl.com.au/A12.htm

29. Field, J. (2003). Social capital. London: Routledge

30. Grootaert, C., & Bastelaer, V. T. (2002). Understanding and measuring social capital: A multidisciplinary tool for practitioners. Washington, DC: World Bank Publications

31. Kajanoja, J., & Simpura, J. (2000). Social capital. Global and local perspectives. Government Institute for Economic Research. Helsinki: VATTPublications

32. Key, A. (2005). Social capital, the social economy and community development. Community Development Journal, 41(2), 160-173

33. Kilkenny, M., Nalbarte, L., &Besser, T. (1999). Reciprocated community support and small town – small business success. Entrepreneurship & Regional Development, 11(3), 231-246

34. King, C., Feltey, K., Kathr, F., & O'Neill Susel, B. (1998). The question of participation: Toward authentic public participation. Public Administration Reviwe, 58(4), 317-326

35. Krishna, A. & Uphoff, N. (1999). Mapping and measuring social capital: A conceptual and Eempirical study of collective action for conserving and developing watersheds in Rajasthan, India. Washington, DC: The World Bank

36. Le, H., & Khanh, P. (2011). The role of social capital to access rural credit: A case study at Dinh Cu and Van Quat Dong village in coastal of Thua Thien Hue province- Vietnam (Unpublished master thesis). Swedish University of Agricultural Sciences, Sweden

37. Lin, N. (2001). Social capital: A theory of social structure and action: Cambridge, UK:Cambridge University Press.

38. Poomkaew, P. (2006). Leadership, social capital and community development in rural Thailand)Unpublished doctoral dissertation). University of York, UK.

39. Shucksmith, M. (2000). Endogenous development, social capital and social inclusion: Perspectives from Leader in the UK. Sociologia Ruralis, 40 (2), 208-218.

40. Thamizoli, P., & Prabhakar, I. (2006). Social development. In S. Yokoyama & T. Sakurai (eds.), Asian Productivity Organization. Japan. www.apotokyo.org

41. Westlund, H., & Bolton, R. (2002). Local social capital and entrepreneurship. Small Business Economics, Springer, 21(2), 77-113.

42. Westlund, H., Forsberg, A., & Höckertin, C. (2002, August). Social capital and local development in Swedish rural districts. Paper presented at the 42nd Congress of the European Regional Science Association Dortmund, Germany . Retrieved from https://ideas.repec.org/p/wiw/wiwrsa/ersa02p245.html

43. Winter, I. )2000(. Social capital and public policy in Australia. Melbourne: Australian Institute of Family Studies.

44. Yokoyama, S., & Takeshi, S. (2006). Potential of social capital for community development (1sted). Japan: Asian Productivity Organizatio