مطالعات سنگ‌ شناسی و ژئوشیمیایی منطقه نظام‌ آباد، جنوب‌ غرب شازند اراک

زمین شناسی اقتصادی

مقاله 5، دوره 2، شماره 1 - شماره پیاپی 2، مرداد 1389، صفحه 61-75   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/econg.v2i1.3686

نویسندگان

ربابه جعفری^{* 1}؛ موسی نقره ئیان²؛ محمد علی مکی زاده²؛ جواد قانعی اردکانی³

¹فردوسی مشهد

²اصفهان

³پیام نور

چکیده

منطقه نظام‌آباد جزئی از زون سنندج- سیرجان است که در جنوب‌غرب شهرستان اراک واقع است. عمده سنگهای توده نفوذی منطقه، کوارتزدیوریت و به‌ندرت گرانودیوریت است که توسط دایک‌هایی از لوکوگرانیت آلکالن، پگماتیت‌ها و رگه‌های کوارتز- تورمالین همراه با کانه‌زایی و فاقد کانه‌زایی قطع شده‌اند. کانیهای اصلی کوارتزدیوریت شامل هورنبلند سبز، بیوتیت، پلاژیوکلاز، کوارتز و به مقدار کمتر پیروکسن است. کانیهای اصلی لوکوگرانیت‌های منطقه شامل میکروکلین، ارتوکلاز، کوارتز، آلبیت و به مقدار خیلی کم، بیوتیت و مسکوویت است. کانیهای فرعی شامل آپاتیت، زیرکن، اسفن، اپیدوت، آلانیت، تورمالین و اپاک می‌باشد. حضور کانیهای آب دار نظیر بیوتیت و آمفیبول اولیه در سنگ مشخص می‌کند ماگمای اولیه بیش از 3 درصد وزنی آب دارد. حضور آندالوزیت و گارنت در برخی از کوارتزدیوریت‌های منطقه مربوط به آلایش ماگمای کالکوآلکالن با پوسته، در حین صعود است. بافتهای غالب اولیه در سنگها، گرانولار، گرانوفیر و پوئی‌کلیتیک می‌باشد. بافتهای ثانویه، پرتیت، سرسیتیزاسیون، کلریتیزاسیون و کائولینتیزاسیون هستند. فعالیتهای گرمابی جدیدتر و استرین‌های تکتونیکی را می‌توان عامل ایجاد پرتیت در لوکوگرانیت‌ها دانست. Kلازم برای سرسیتیزاسیون فلدسپارها علاوه بر خود کانی از کلریتی‌شدن بیوتیت حاصل شده است. تبدیل بیوتیت به مسکوویت، نشان‌دهنده عملکرد سیالات غنی از K+ در مراحل بعدی است. با استفاده از آنالیزهای انجام‌شده بر روی سنگهای منطقه، مشخص گردید که توده نفوذی از نوع کالک‌آلکالن، متاآلومینه تا پرآلومینه و K متوسط تا بالاست. بررسی عناصر اصلی در نمودار‌های هارکر مشخص کرد که با افزایش SiO2 مقدار اکسیدهای FeO, MnO, CaO و Al2O3 کاهش و Na2O و K2O افزایش یافته است که حاکی از نقش مهم تبلور تفریقی ماگما در تشکیل سنگهای گرانیتوئیدی نظام‌آباد است.

کلیدواژه‌ها

پتروگرافی؛ کوارتزدیوریت؛ لکوگرانیت؛ تورمالین؛ نظام آباد؛ اراک

مراجع

[1]Bertheir F., Billiault J.P., Halbronn B., & Morizot P., “Etude Stratigraphique, petrologique, de structural de la region de Khorramabad (Zagros, Iran)”, These De 3e cycle, Grenoble. 1974.

[2]رادفر ج. “بررسی زمین شناسی و پترولوژی سنگهایی گرانیتوئیدی آستانه، گوشه (در محدوده ورقه1:100000 شازند"، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم، دانشگاه تهران، (1366) 159 ص.

]3[Bertheir F., Billiault J.P., Halbronn B., Morizot P., “field works in the frams of Khorramabad quadrangle map”. Geological survey of Iran) 1992(.

]4[ Masoudi, F. “contact metamorphism and pegmatite development in the region SW of Arak, Iran”. Ph. D. thesis, the university of Leeds, Uk(1997).

[5] شمعانیان اصفهانی غ.ح. “مطالعات ژئوشیمی، کانی شناسی و سیالات درگیر در معدن تنگستن نظام‌آباد، استان مرکزی- ایران”.پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز، )1373(213 ص.

[6] فرهادیان م.ب. “بررسی ژئوشیمیایی و کانی شناسی تنگستن نظام‌آباد”. پایان نامه کارشناسی ارشد. گروه مهندسی معدن، دانشگاه تهران،)1370)170ص.

[7] عزیز پور مغوان م.” بررسی ژئوشیمیایی و کانی شناسی کانسار تنگستن بامسر و رگه ای روشت و مقایسه آنها با کانسار تنگستن نظام‌آباد (شازند اراک)”.پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس،) 1378.(

[8] قادری م. 1380. “استفاده از عناصر نادر خاکی در تعیین شرایط تشکیل ذخایر تنگستن بامسر، روشت و نظام‌آباد”، فشرده مقالات دهمین همایش بلورشناسی و کانی شناسی ایران، دانشگاه گیلان، )1380(99-103.

[9] قادری م.، فردین دوست ز.، هرین ج. “مطالعه عناصر خاکی نادر در شئلیت های ذخایر تنگستن جنوب غرب آستانه اراک".بلور شناسی و کانی شناسی ایران،(1383) 1-13، 29-42.

[10]احمدی خلجی ا. “بررسی پترولوژی و پتروفابریک توده های نفوذی و دگرگونی مجاورتی منطقه بروجرد". پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم، دانشگاه تهران، (1378).

[11]احمدی خلجی ا.، ولی زاده م.و.، اسماعیلی د. “پترولوژی و ژئوشیمی توده گرانیتوئیدی بروجرد(غرب ایران)".دانشکده علوم دانشگاه تهران،)1383(33-1،1-14.

]12[Ahmadi Khalaji A., Esmaeily D., Valizadeh M.V., & Rahimpour-Bonanb H.” Petrology and geochemistry of the granitoid complex of Boroujerd, Sanandaj-Sirjan Zone, western Iran”, Asian Earth Science, in press.( 2006).

]13[Masoudi F., Yardley B.W.D., Cliff R.A.” Rb-Sr Geochornology of pegmatites, plutonic rocks and a hornfels in the region south-west of Arak, Iran”. J. sciences, Islamic Republic of Iran. 13(3) (2002) 249-254.

[14] اسماعیلی د.، حق نظر م.، جهانگیری ح.، کوثری ع. “شیمی- کانی شناسی تورمالین در رگه های کوارتز- تورمالین ناحیه نظام‌آباد (جنوب غرب آستانه، استان مرکزی)" . بلور شناسی و کانی شناسی3 (1386)311 -332.

[15] محجل و سهندی م.ر.”تکامل تکتونیکی پهنه سنندج- سیرجان در نیمه شمال باختری، معرفی زیر پهنه های جدید در آن". علوم زمین، سال هشتم، ) 1378) 31-32: 28-49.

]16[Mohajjel M., Fergussen C.L., & Sahandi, M.K. “Cretaceous-Tertiary convergence and continental collision, Sanandaj-Sirjan, wesretn Iran”. Asian Earth Science. 21 (2003)397-412.

]17[Wall V.L., Clemens J.D., and Clarke D.B.”Models for granitoid evolution and source composition, Geology”. v. 6 (1987)731-749.

]18[Shelley D. “Igneous and metamorphic rocks under the microscope, classification, texture, microstructures and mineral preferred-orientations”. Chapman & Hal. (1993)445.

]19[Essaifi A., Capdevila R., & Lagard j.l. “metasomatic trondhjemites and tonalities, example in central jebilet(Hercynian, Morocco)”. African Earth Siences.39(3-5)(2004) 369-374.

]20[Smith J.V., and Brown W.l. “feldspar minerals”. 2nd edition(Vol.1)Spinger-Berlin, Berlin. (1988)828.

]21[Martine R., Parsons L., and Parsons I.”Microtextural controls of weathering of pertitic alkali feldspars”.geochemica et cosmochemica Acta. 59(21) (1995) 4456-4488.

]22[Parsonst I., & Brown W.L. “feldspar and the thermal history of igneous rocks”. NATo Advanced study instate series C. 137(1984) 317-371.

]23[Eggleton R.A., & Benfield J.F. “The alteration of granitic biotite to chlorite”. Amrican mineralogy. 70(1985) 902-910.

]24[Middlemost E.A.K. “magmas and magmatic rocks, an introduction to igneous petrology”.Longman Groupuk. Uk. (1985).

]25[Irvine T.N., & baragarW.R.A. “a guide to the chemical classification of the common volcanic rocks”. Canadian earth science. 8( 1971) 484-523.

]26[Maniar P.D., & Piccoli P.M. “tectonic discrimination of granitoids”. geology socity American. 101(1989) 635-643.

]27[Pitcher W.S. “the nature and origin of granite”. Chapman & Hall. New York (1993).

]28[Shand S.J. “eruptive rocks”.D. Van Nostrand Company, New York (1927).