تحلیل مؤلفه‌های پسامدرنیسم در آثار داستانی جبرا ابراهیم جبرا (با تکیه بر رمان‌های البحث عن ولید مسعود و یومیات سراب عفّان)

زبان و ادبیات عربی

مقاله 5، دوره 9، شماره 16، بهمن 1396، صفحه 273-306   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jall.v8i16.55427

نویسندگان

عزت ملاابراهیمی^{* 1}؛ صغری رحیمی²

¹دانشگاه تهران

²دانشگاه خوارزمی

چکیده

پست‌مدرنیسم اصطلاحی است که برای توصیف نظریه‌هایی در زمینه فلسفه، ادبیات، هنر و علوم مختلف به کار گرفته می‌شود. برخی علت پیدایش آن را بحران‌های ناشی از پیشرفت‌های عصر مدرن، افراط در عقلانی کردن امور، دیوان‌سالاری و سیطره تکنولوژی بر انسان دانسته‌اند که نه‌تنها آزادی انسان را اعتلا نبخشید، بلکه موجبات محدودیت بیشتر او را فراهم ساخت. نویسندگان در این مقاله به بیان و نقد ویژگی‌های شاخص مکتب پست‌مدرنیسم در آثار داستانی جبرا پرداخته‌اند و در پی پاسخ گویی به این سؤال بوده‌اند که این تحولات چه تأثیری در آفرینش هنری رمان‌های او داشته است؟ فرضیه پژوهش بر این مدعا استوار است که جبرا با تأثیرپذیری از گرایش‌های پسامدرنیسم توانسته شیوه‌های بیان نوینی را در ابعاد مختلف داستان‌نویسی ابداع کند. این پژوهش به روش تحلیلی – توصیفی تدوین شده است و از مهم‌ترین دستاوردهای آن می‌توان به حضور غلبه محتوای وجود شناسانه بر محتوای معرفت‌شناسانه، چند صدایی و چند روایتی بودن رمان، رئالیسم جادویی و بینامتنیت اشاره کرد.

کلیدواژه‌ها

پست‌مدرنیسم؛ جبرا ابراهیم جبرا؛ رمان؛ فلسطین؛ بینامتنیت

مراجع

کتابنامه

1. قرآن کریم

2. آزاد، راضیه. (1384). «اسطوره و ادبیات پست مدرن». فصلنامه پژوهش‌های ادبی. شماره 7. بهار.

3. آفرین، فریده. (1389). «بررسی ویژگی‌های ادبیات و سینمای پست مدرن». فصلنامه ماه نو. شماره 149.

4. پاینده، حسین. (1382). گفتمان نقد. تهران. نشر روزگار.

5. ..................... (1383). مدرنیسم و پسامدرنیسم در رمان. تهران. انتشارات روزگار.

6. تودوروف، تزوتان. (1994). مدخل إلی الأدب العجائبی. ترجمه صدیق بو علام. قاهره. دار شوقیات.

7. جبرا، ابراهیم جبرا. (1985). البحث عن ولید مسعود. چاپ سوم. بغداد. مکتبة الشرق الاوسط.

8. ................... (2008). السفینة. چاپ پنجم. بیروت. دار الآداب للنشر و التوزیع.

9. ................... (1992). یومیّات سراب عفّان. چاپ دوم. بیروت. دار الآداب للنشر و التوزیع.

10. حسین، سلیمان. (1999). مضمرات النص و الخطاب دراسة فی عالم جبرا ابراهیم جبرا الروائی. دمشق. اتحاد الکتاب العرب.

11. حمود، ماجده. (1990). نقاد فلسطینیون فی الشتات. دمشق. مؤسسة عیبال للدراسات و النشر.

12. رابرتس، آدام. (1386). فردریک جیمسن: مارکسیسم، نقد ادبی و پسامدرنیسم. تهران. نشر نی.

13. زرشناس، شهریار. (1386). پیش درآمدی بر رویکردها و مکتب‌های ادبی دفتر دوم از عصر رئالیسم تا ادبیات پسامدرن. تهران. پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

14. سالومون، رابرت و دیگران. (1395). «درباره عشق». ترجمه آرش نراقی. چاپ6. تهران. نشر نی.

15. سلدن، رامان و پیتر ویدوسون. (1384). راهنمای نظریه ادبی معاصر. ترجمه عباس مخبر. تهران. طرح نو.

16. غذامی، عبدالله. (1998). الخطیئه و التفکیر. چاپ چهارم. قاهره. الهیئة المصریة العامة للکتاب.

17. غفاری، سحر. (1389). «پسامدرن تصنعی نقد و بررسی شگردهای فراداستان در رمان بیوتن». فصلنامه علمی و پژوهشی نقد ادبی. شماره 9. بهار.

18. لاج، دیوید و دیگران. (1389). نظریه‌های رمان از رئالیسم تا پسامدرنیسم. ترجمه حسین پاینده. چ2. تهران. نیلوفر.

19. مستعلی پارسا، غلامرضا و مریم اسدیان. (1387). «مؤلفه‌های ادبیات داستانی پسامدرن در آثار نادر ابراهیمی». فصلنامه متن پژوهی ادبی. شماره 37. پاییز.

20. مقدادی، بهرام. «فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی (از افلاطون تا عصر حاضر)». تهران: فکر روز.

21. نوبخت، محسن. (1391). «چند صدایی و چند شخصیتی در رمان پسامدرن ایران». مجله پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. شماره دوم. صص 85-120. پاییز و زمستان.

22. نیکوبخت ناصر، رامین نیا، مریم. «پست‌مدرنیسم و بازتاب آن در رمان کولی در کنار آتش». مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد. شماره 148. صص 179-163.

23. هاجری، حسین. (1384). انعکاس اندیشه‌های پست مدرن در ادبیات داستانی معاصر ایران. مجموعه مقالات «ما و پست‌مدرنیسم». تهران. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

24. هاملین، دیوید. (1374). تاریخ معرفت شناسی. ترجمه شاپور اعتماد. تهران. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

1. McHalle, Brian, Postmodernist Fiction, London, Routledge, 1996.