تحلیل اثرات اقتصادی و اجتماعی کاشت پسته در روستاهای بخش مرکزی شهرستان سبزوار

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 9، دوره 14، شماره 1 - شماره پیاپی 26، شهریور 1395، صفحه 185-206   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geography.v14i1.40905

نویسندگان

لیدا علیزاده؛ حمید شایان؛ مریم قاسمی^*

دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

اهداف: یکی از مهم‌ترین چالش‌های کشاورزی ایجاد درآمدی پایدار از طریق تطبیق هرچه بیشتر الگوهای کشت و قابلیت تولید سودآور با محدودیت‌های محیطی برای تضمین پایداری در درازمدت است. طی دو دهۀ اخیر کشاورزان بخش مرکزی شهرستان سبزوار به‌دلیل محدودیت‌های اقلیمی اقدام به تغییر الگوی کشت از غلات و پنبه به پسته نموده‌اند، پژوهش حاضر با هدف بررسی اثرات اقتصادی و اجتماعی کاشت پسته بر پسته‌کاران انجام پذیرفته است.
روش: روش تحقیق توصیفی‌تحلیلی با رویکرد مقایسه‌ای می‌باشد. جامعۀ آماری تحقیق 6 روستا در بخش مرکزی شهرستان سبزوار با 131 بهره‌بردار پسته است. واحد تحلیل سرپرستان خانوار بهره‌بردار پسته است. اثرات در دو بعد اقتصادی با 17 گویه و اجتماعی با 12 گویه با استفاده از طیف لیکرت در دو برهۀ زمانی قبل و پس از پسته‌کاری بررسی می‌شود. آلفای کرونباخ 78/0 بیانگر پایایی مطلوب پرسشنامه است.
یافته‌ها/نتایج: نتایج حاصل از آزمون ویلکاکسون بیانگر وجود تفاوت معنادار بین شرایط اقتصادی و اجتماعی قبل و بعد از کشت پسته است به‌طوری که میانگین وضعیت اقتصادی و اجتماعی به‌ترتیب قبل از کاشت پسته 86/1 و 05/2 و بعد از کاشت پسته 03/3 و 25/3 بوده است. همچنین میانگین مجموع اثرات اقتصادی و اجتماعی قبل از کاشت پسته 2 و پس از کاشت پسته 3/3 محاسبه شده است.
نتیجه‌گیری: براساس نتایج تحقیق، کاشت پسته در سکونتگاه‌های روستایی مناطق خشک دارای مزیت نسبی است؛ چراکه با توجه به درآمدزایی بالا اثرات مثبت و معناداری بر وضعیت اقتصادی و اجتماعی خانوارهای پسته‌کار داشته است.

کلیدواژه‌ها

کاشت پسته؛ اثرات اقتصادی و اجتماعی؛ کشاورزی، شهرستان سبزوار؛ تغییر الگوی کشت

مراجع

1. آسایش، ح. (1374). اصول و روش‌های برنامه‌ریزی روستایی. تهران: پیام نور

2. استانداری خراسان رضوی. (1390). دفتر آمار و اطلاعات GIS

3. بدری، س. ع.، رکن‌ الدین افتخاری، ع.ر.، سلمانی، م.، و بهمند، د. ا. (1390). نقش نظام‌های بهره برداری زراعی(خانوادگی) در توسعۀ پایدار روستایی، مطالعۀ موردی شهرستان قیر و کارزین استان فارس. فصلنامۀ پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 43(76)، 33-48

4. پورطاهری، م.، رکن‌الدین افتخاری، ع.، و رهبری، م. (1392). تحلیل اثرات اقتصادی و اجتماعی کشت پسته در توسعۀ روستایی شهرستان دامغان. فصلنامۀ اقتصاد فضا و توسعۀ روستایی، 2(5)، 69-86

5. پورمیدانی، ع.، و قرئلی، ع. ا. (1383). بررسی آثار اقتصادی و اجتماعی کاشت پسته در قم. فصلنامۀ روستا و توسعه، 7 (28)، 51-66

6. جمعه‌پور، م. (1384). مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی توسعۀ روستایی دیدگاه‌ها و روش‌ها. تهران: سمت.

7. جهاد کشاورزی شهرستان سبزوار. (1391). دفتر آمار و اطلاعات

8. حکم‌آبادی، ح. (1390). تشخیص عوامل خسارت‌ زای محیطی و غیر محیطی وارده به محصول پسته (بیمه و جبران خسارت). تهران: ترویج کشاورزی

9. دشتی، ق.، خداوردیزاده، م.، و محمدرضایی، ر. (1389). تحلیل مزیت نسبی و ساختار بازار صادرات جهانی پسته. اقتصاد و توسعۀ کشاورزی، 24(1)، 99-106

10. زارع‌زین‌آبادی، ا. (1380). اثرات اقتصادی، اجتماعی کشت پسته در توسعۀ روستایی (نمونۀ بخش کشکویه شهرستان رفسنجان). پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه فردوسی مشهد

11. صداقت، ر. (1381). بررسی نظریۀ اقتصادی دور تسلسل فقر و توسعه‌نیافتگی در مناطق پسته‌کاری ایران. فصلنامۀ اقتصاد کشاورزی و توسعه، 10(39)، 187-201

12. عربیون، ا.، و عبداله‌زاده، غ. (1391). مقدمه‌ای بر توسعۀ پایدار کشاورزی. تهران: قصار

13. عزیزی. ج.، و یزدانی. س. (1383). تعیین مزیت نسبی محصولات عمدۀ باغبانی ایران. فصلنامۀ اقتصاد کشاورزی و توسعه، 12(46)، 41-72

14. فال‌سلیمان، م.، صادقی، ح.، و غلامی، ز. (1392). بررسی اثرات اقتصادی- اجتماعی محصولات استراتژیک بر توسعۀ مناطق روستایی. مطالعه موردی کشت پسته در بخش ششطراز شهرستان خلیل‌آباد. فصلنامۀ مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، 3(12)، 41-63

15. کورکی‌نژاد، ژ.، و نجفی، ب. (1387). بررسی آثار متقابل بین بخش‌های مهم اقتصاد ایران با تأکید بر بخش کشاورزی. فصلنامۀ اقتصاد کشاورزی و توسعه، 16(63)، 139-158

16. کیخسروی، ق. (1385). امکان‌سنجی اقلیمی کشت پسته در شهرستان سبزوار. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد جغرافیا. دانشگاه شهید بهشتی

17. لشگری، ح.، و کیخسروی، ق. (1388). مکان‌یابی محل‌های مناسب کشت پسته در شهرستان سبزوار به روش استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی همراه با مدل‌های (بولین، نسب‌ دهی و روش مقایسه زوجی)». فصلنامۀ جغرافیا و برنامه‌ریزی، 14(27)، 95-139

18. محمدی، ح. (1390). آب و هواشناسی مناطق خشک. تهران: انتشارات دانشگاه تهران

19. مرکز آمار ایران. (1390). نتایج تفصیلی سرشماری نفوس و مسکن. استان خراسان رضوی. تهران: مرکز آمار ایران

20. مرکز آمار ایران. (1391). نتایج طرح آمارگیری از هزینه و درآمد خانوار. تهران: مرکز آمار ایران

21. نوروزی‌آورگانی، ا.، نوری، س. ه.، و کیانی‌سلمی، ص. (1389). ارزیابی توان‌های محیطی برای توسعۀ کشاورزی (مطالعۀ موردی ناحیۀ چغاخور شهرستان بروجن). فصلنامۀ پژوهش‌های روستایی، 1(2)، 91-116

22. نوری زمان آبادی، س. ه.، و امینی‌فسخودی، ع. (1386). سهم توسعۀ کشاورزی در توسعۀ روستایی (مناطق روستایی استان اصفهان). مجلۀ علوم کشاورزی ایران، 38(2)، 257-263

23. Bagli, S., Terres, J., Gallego, J., Annoni, A., & Dallemand, J. F. (2003). Agro-pedo-climatological zoning of Italy: Definition of homogeneous suitable agro-pedoclimatic zones. Rom, Italy: Dictus Press

24. Blank, S. C. (2008). The economic outlook for California pistachios. Davis, CA: Agricultural and Resource Economics Department University of California

25. Huang, J. K., & Wang, Y. J. (2014). Financing sustainable agriculture under climate change. Journal of Integrative Agriculture, 13(4), 698–712

26. Li, L., Atsushi, T., Mitsuru, T., & Atsushi, K. (2010). Considerations on sustainable agriculture and rural development in dryland areas. Journal of Northeast Agricultural University, 17(4), 20-24

27. Nilsson, E., & Svensson, A. K. (2005). Agro-ecological assessment of Phonxay district, Luang Phrabang province, Lao PDR. Lund, Sweden: Geobiosphere Science Centre Physical Geography and Ecosystems Analysis

28. Radchift, M. (1994). Reflections on the sustainable development debate. International Journal of Sustainable Development & World Ecology, 1(1), 3-21