اثر سطوح بقایای آفتابگردان (Helianthus annuus L.) بر خصوصیات جمعیت علف‌های‌هرز و عملکرد و اجزای عملکرد نخود (Cicer arietinum L.)

پژوهش‌های حبوبات ایران

مقاله 12، دوره 6، شماره 2، اردیبهشت 1394، صفحه 151-163   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/ijpr.v1394i2.27768

نویسندگان

قدریه محمودی^* ؛ قربانعلی اسدی؛ سرور خرمدل

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

به‌منظور بررسی تأثیر مقادیر مختلف بقایای اندام‌های هوایی آفتابگردان بر جمعیت، تراکم، زیست‌توده و تنوع علف‌های هرز و اجزای عملکرد و عملکرد بیولوژیکی و دانه نخود (Cicer arietinum L.)، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال زراعی 92-1391 در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. تیمارها شامل مصرف صفر، 625، 1250، 1875 و 2500 کیلوگرم در هکتار بقایای اندام‌های هوایی آفتابگردان براساس 5/2 تن در هکتار بودند. صفات مورد بررسی شامل تراکم، زیست‌توده و شاخص تنوع شانون- وینر علف‌های هرز در دو مرحله نمونه‌برداری، ارتفاع ساقه اصلی، فاصله اولین غلاف از سطح خاک، اجزای عملکرد شامل تعداد شاخه‌فرعی، تعداد غلاف، تعداد دانه و وزن 100 دانه و عملکرد بیولوژیکی و دانه نخود بود. نتایج نشان داد که 14 گونه علف هرز از 10خانواده طی دو مرحله نمونه‌برداری مشاهده شد که در این میان، گندمیان با چهار گونه غالب‌ترین خانواده بود. اثر مقادیر بقایای آفتابگردان بر تراکم، زیست‌توده و شاخص تنوع شانون- وینر علف‌های هرز در هر دو مرحله نمونه‌برداری معنی‌دار (01/0p≤) بود. با افزایش مصرف بقایای آفتابگردان تراکم و زیست‌توده علف‌های هرز در هر دو مرحله نمونه‌برداری کاهش یافت. پایین‌ترین شاخص تنوع شانون- وینر علف‌های هرز در مرحله اول و دوم نمونه‌برداری به‌ترتیب با 2/0 و 03/0 به تیمار 2500 کیلوگرم در هکتار بقایای آفتابگردان اختصاص داشت. همچنین خصوصیات رشد، اجزای عملکرد و عملکرد نخود به‌طور معنی‌داری تحت تأثیر مقادیر بقایای آفتابگردان قرار گرفت (01/0p≤). بالاترین عملکرد بیولوژیکی و دانه نخود به‌ترتیب برابر با 9/237 و 2/97 کیلوگرم در هکتار برای تیمار 2500 کیلوگرم در هکتار بقایا مشاهده گردید. چنین به نظر می‌رسد که افزایش مصرف بقایای آفتابگردان با کاهش رشد علف‌های هرز و بهبود خصوصیات خاک، موجب بهبود رشد و عملکرد نخود شده است. بدین ترتیب، در راستای دستیابی به اصول کشاورزی پایدار می‌توان مصرف بقایای اندام‌های آفتابگردان را برای کنترل علف‌های هرز و بهبود عملکرد نخود به‌عنوان یکی از حبوبات مهم و ارزشمند مدنظر قرار داد.

کلیدواژه‌ها

بهبود خصوصیات خاک؛ حبوبات؛ دگرآسیبی؛ شاخص شانون-وینر؛ کشاورزی پایدار

مراجع

1. Akintoye, H.A., Agbeyi, E.O., and Olaniyan, A.B. 2005. The effect of live mulches on tomato (Lycopersicon esculentum) yield under tropical conditions. J. Sustain Agric. 26: 27-37.

2. Bernat, W., Gawronska, H.F., and Janowiak, S.W. 2004. The effect of sunflower allelopathics on germination and seedlings vigor of wheat and mustard. Zeszo porobt. Post. Nauk roln. 496: 289-299

3. Cecile, B., Xiaohan, Y., and Leslie, A.W. 2003. The role of root exudates and allelochemicals in the rhizosphere. Plant and Soil 256: 67-83.

4. Clapp, C.E., Allmaras, R.R., Layese, M.F., Linden, D.R., and Dowdy, R.H. 2000. Soil organic carbon and 13-C abundance as related to tillage, crop residue, and nitrogen fertilizer under continuous corn management in Minnesota. Soil Till. Res. 55: 127-142.

5. Connick, W.J., Bradow, J.M., and Legendre, M. 1989. Identification and bioactivity of volatile allelochemicals from amaranth residues. J. Agric. Food Chem. 37: 792-796.

6. Dahiya, R., Ingwersen, J., and Streck, T. 2007. The effect of mulching and tillage on water and temperature regimes of a loess soil: experimental findings and modeling. Soil Till Res. 96: 52-63.

7. Dayan, F.E., Cantrell, C.L., and Duke, S.O. 2009. Natural products in crop protection. Bioorg Med. Chem. 17: 4022-4034.

8. Edwards, J.H., Wood, C.W., Thurlow, D.L., and Ruf, M.E. 1992. Tillage and crop rotation effects on fertility status of a hapludult soil. Soil Sci. Soci. Ame. J. 56: 1577-1582.

9. Elahi, S., Sadrabadi Haghighi, R., and Alimoradi, L. 2010. Evaluation of special, functional and structural diversity of weeds community in pistachios (Pistacia vera L.) orchards of Bardaskan County. Agroecology 2(4): 574- 586. (In Persian with English Summery).

10. FAO (Food and Agricultural Organization). 2012. FAOSTAT database for agriculture. Available online at: http://faostat.fao.org/faostat/collection?subset=agriculture.

11. Gaur, P.M., Tripathi, S., Gowda, C.L.L., Ranga Rao, G.V., Sharma, H.C., Pande, S., and Sharma, M. 2010. Chickpea Seed Production Manual. Patancheru 502 324, Andhra Pradesh, India: International Crops Res. Institute for the Semi-Arid Tropics. 28 pp.

12. Ghiazdowsk, A., Oracz, K., and Bogatek, R. 2007. Phytotogenic effect of Sunflower leaf extracts on germinating mustard seeds. Allelo J. 19(1): 54.

13. Ghorbani, R., Khorramdel, S., Asadi, G.A., and African, R. 2014. Evaluation the effect of weed management strategies on dynamic of seed bank and spinach yield. Iran. J. Crop Prod. In Press. (In Persian with English Summary).

14. Glab, T., and Kulig. B. 2008. Effect of mulch and tillage system on soil porosity under wheat (Triticum aestivum L.). Soil Till Res. 99: 169-178

15. Gliessman, S.R. 1997. Agroecology: Ecological Processes in Sustainable Agriculture. Arbor Press 357 pp.

16. Hosseini, M., Zamani, G.R., Mohammad Alizadeh, H., and Eslami, S.V. 2011. Evaluation effect of different wheat residue and sunflower densities on growth and yield of sunflower. Electronic J. Crop Prod. 4(3): 37-53. (In Persian with English Summery).

17. Hudu, A.I., Futuless, K.N., and Gworgwor, N.A. 2002. Effect of mulching intensity on the growth and yield of irrigated tomato (Lycopersicon esculentum Mill.) and weed infestation in semi- arid zone of Nigeria. J. Sus Agric. 21(1): 37-45.

18. Koeppe, D.E., Southwick, L.M., and Bittell, J.E. 1976. The relationship of tissue chlorogenic acid concentrations and leaching of phenolics from sunflowers grown under varying phosphate nutrient conditions. Can. J. Bot. 54: 593-599.

19. Kumar, K., and Goh, K.M. 2000. Crop residues and management practices: effects on soil quality, soil nitrogen dynamics, crop yield and nitrogen recovery. Adv. Agron. 68: 197-319.

20. Martens, D.A. 2000. Plant residue biochemistry regulates soil carbon cycling and carbon sequestration. Soil Biol. Biochem. 32: 361-369.

21. Menalled, F., Gross, K., and Hammond, M. 2001.Weed aboveground and seed bank community responses to agricultural management systems. Ecological Applications, 11: 1586-1601.

22. Ngouagio, M., and Mennan, H. 2005. Weed populations and pickling cucumber (Cucumis sativus) yield under summer and winter cover crop systems. Crop Protec. 24: 521-526.

23. Noruzzadeh, S., Rashed Mohasel, M.H., Nassiri Mahallati, M., Koocheki, A., and Abbas Pour, M. 2009. Evaluation of species, functional and structural diversity of weeds in wheat fields of Northern, Southern and Razavi Khorasan provinces. Iran J. Field Crops Res. 6: 471-485. (In Persian with English Summery).

24. Orooji, K., Khazaei, H.R., Rashed Mahasel, M.H. Ghorbani, R., and Azizi, M. 2008. Allelopathic effects of sunflower (Helianthus annuus) on germination and initial growth of redroot pigweed (Amaranthus retroflexus) and common lambsquarter (Chenopodium album). J. Plant Prot. 22(2): 119-128. (In Persian with English Summary).

25. Putnam, A.R., and Defrank, J. 1983. Use of phytotoxic plant residues for selective weed control. Crop Prot. 2: 173.

26. Sandhu, K. 1997. Allelopathic Interactions of Crops. Final Technical Report. US-India Fund. Ludhiana, India.

27. Schonbeck, W.M., and Evanylo, G.K. 1998a. Effects of mulches on soil properties and tomato production I. Soil temperature, soil moisture and marketable yield. J. Sus Agric. 13(1): 55-81.

28. Seyed Sharifi, R., Farzaneh, S., and Seyed Sharifi, R. 2007. Comparison of chemical control and allelopathic effect of weeds in chickpea under rainfed conditions. Iran. J. Biol. 20(4): 334-343. (In Persian with English Summary).

29. Teasdale, J.R., Beste, C.E., and Potts, W.E. 1991. Response of weeds to tillage and cover crops residue. Weed Sci. 39: 195-199.

30. Walters, S.A. 2008. Production method and cultivar effects on garlic over-wintering survival, bulb quality, and yield. Hort. Tech. 286-289.

31. Wilson, R.E., and Rice, E.L. 1968. Allelopathy as expressed by Helianthus annuus and its role in old field succession. Bull. Torrey Bot. Club 95: 432-44.