تحلیل گفتمان در سروده‌های بائیه «مصعب‌العبدی» و هائیه «ابوفراس‌ الحمدانی» باتکیه بر نظریه کنش‌گفتار

زبان و ادبیات عربی

مقاله 2، دوره 9، شماره 17، شهریور 1396، صفحه 27-55   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jall.v8i17.57238

نویسندگان

عباس اقبالی؛ علی نجفی ایوکی؛ راضیه نظری^*

دانشگاه کاشان

چکیده

یکی از اغراض مهم شعر شیعی، مدح است که شاعر آن را در دوره‌های مختلف با توجه به وجود الگوی یکسان مدحیات کلاسیک شعر شیعی که شامل مقدمه غزلی، ذمّ معاندان، بیان حقانیت امامت و سرانجام عرض ارادت به ساحت امام (ع) می‌شود به مخاطب سروده ها ارائه داده است. آنچه بایسته توجه است نوع و نحوه پردازش مواضع یکسان در این دست از اشعار می‌باشد که بررسی آن در گفتمان شعر آیینی ضروری است. در مقاله حاضر با روش توصیفی-تحلیلی ابیاتی از دو شاعر شیعی (مصعب‌عبدی و ابوفراس حمدانی) انتخاب و بر اساس طبقه‌بندی پاره‌گفتارها مبتنی بر نظریه «جان سرل» به تحلیل آن‌ها پرداخته‌ شده است. از ویژگی‌های بارز کنش‌گفتارهای مصعب می‌توان به جزءنگری و انعکاس انگیزه‌ها و احساسات متفاوت اشاره کرد و در مقابل، گفتمان ابو فراس دارای صراحت بیان و یکپارچگی بیشتری است.

کلیدواژه‌ها

مصعب عبدی؛ ابوفراس حمدانی؛ مدح؛ بافت؛ کنش‌گفتار؛ نقد تطبیقی

مراجع

1. ابنمنظور، جمال الدین. (1999). لسان العرب. تصحیح: امین محمد عبدالوهاب، محمدصادق العبیدی، بیروت: دارإحیاءالتراث‌العربی.

2. ابراهیم، عبدالله. (1999). الثقافه العربیه الحدیثه و المرجعیات المستعاره. بیروت: دارالبیضاء. ط1.

3. ابو فراس الحمدانی. (1994). دیوان. شرح: خلیل الدویهی. دارالکتاب العربی. ط2.

4. ازهری، محمدبن‌احمد. (1421). تهذیب‌اللغه. بیروت: دارإحیاءالتراث‌العربی.

5. باختین، میخائیل. (2009). الخطاب الروائی. ترجمة: محمد برادة. رؤیة للنشر والتوزیع. القاهرة.

6. بحیری، سعیدحسن. (1997). علم لغه النص، المفاهیم و الاتجاهات. الشرکه المصریه العالمیه للنشر. لونجمان. ط1.

7. تهانوی، محمد بن علی الحنفی. (1996). کشاف اصطلاحات العلوم و الفنون. تحقیق: د. علی دحدوح. بیروت. مکتبه لبنان. ط1

8. الجرجانی، عبدالقاهر. (1960). دلائل الإعجاز. تصحیح و تعلیق: السیدمحمد رشیدرضا. مکتبه صبیح بالقاهره. ط6.

9. دی‌بوجراند، روبرت. (1998). النص، الخطاب و الاجراء. ترجمه: تمام حسان. عالک الکتب. ط1

10. راغب‌اصفهانی، حسین‌بن‌محمد. (1374). مفردات الفاظ قرآن. تهران. مرتضوی

11. الرشیدی، بدرنایف. (2012). «صورة المکان الفنیه فی شعر احمد السقاف». رساله ماجستر. کلیه الاداب و العلوم. جامعه الشرق الاوسط.

12. زاهر، عبدالهادی. (1979). التحلیل البنائی للموشحه. مکتبه سعید رأفت. ط1.

13. سرحان، هیثم‌محمدابراهیم. (2010). خطاب الجنس: مقاربات فی الأدب العربیّ القدیم". المرکز الثقافی العربی. بیروت: الدار البیضاء.

14. سیاحی، صادق. (1387). الادب الملتزم بحب اهل‏البیت (ع). ایران. تهران: سمت.

15. الطویل، محموداحمد. (2006). الاسلوبیة والخطاب الشعری"الشریف الرضی" نموذجاً. مصر: الهیئة العامة لقصور الثقافه.

16. عبدالحکیم، سحالیه. (2009). «التداولیه». مجلة المخبر. ابحاث فی اللغة و الادب الجزائری. العدد الخامس. صص 109- 87

17. علوش، صباح نوری. (2012). ادب الحله. مرکز بابل للدراسات الحضاریه و التاریخیه.

18. العلویات العشرون. (بی.تا). جمع و شرح: السیدمحسن الامین. مطبعه الاتقان. ط1.

19. عیاشی، منذر. (2002). الاسلوبیة و تحلیل الخطاب. سوریا. مرکز الاتحاد الحضاری. ط1.

20. الغذامی، عبداله. (1988). الخطیئه و التفکیر. القاهره: الهیئه المصریه العامه للکتاب.

21. الفاخوری، حنا. (1379). تاریخ الادب العربی. تهران: توس. چ3.

22. فضل، صلاح. (1996). بلاغة الخطاب و علم النص. الشرکه المصریه العالمیه للنشر. لونجمان. ط1.

23. کریستطفا، جولیا. (1997). علم النص. ترجمه فرید الزاهی. مراجعه: عبدالجلیل ناظم. المغرب: دارتوبقال للنشر. ط2.

24. کریم‌زکی، حسام‌الدین. (2001). اصول تراثیه فی اللسانیات الحدیثه. القاهره: مکتبه النهضه المصریه.

25. محمودابراهیم‌العتوم، مهی. (2004). تحلیل الخطاب فی‌النقد العربی الحدیث. دراسه مقارنه فی نظریه والمنهج.

26. نعیمه، فرطاس. (2010). ادبیه النص عند ریفاتر. مجلة کلیه الآداب و العلوم الانسانیه و الاجتماعیه.

منابع فارسی

27. الام، کر. (1387). نشانه‌شناسی تئاتر در درام. ترجمه: فرزان سجودی. تهران: انتشارات آدینه بوک

28. بسطامی، مجید. (1382). نظریه‌های کنش‌گفتاری. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. رشته فلسفه علم. دانشگاه صنعتی شریف.

29. بهرامپور، شعبانعلی. (1379). مقدمه گردآورنده تحلیل انتقادی گفتمان نوشته نورمن فرکلاف. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.

30. پهلوان‌نژاد، محمدرضا. (1389). تحلیل متن‌شناسی زیارتنامه حضرت امام رضا (ع) بر پایه نظریه کنش‌گفتار

31. حسینی معصوم، سیدمحمد، رادمرد، عبداله. (1394). «تأثیر بافت زمانی-مکانی بر تحلیل کنش‌گفتار». دوماهنامه جستارهای زبانی. صص: 65-92.

32. فضائلی، مریم؛ نگارش، محمد. (1390). «تحلیل خطبۀ پنجاه و یکم نهج‌البلاغه بر اساس طبقه‌بندی سرل از کنش‌های گفتاری». مجله‌علوم قرآن و حدیث. شمارة پیاپی3/86. صص81ـ118.

33. قرشی، علی‌اکبر. (1371). قاموس قرآن. تهران: دارالکتب الاسلامیه.