تحلیل تفاوت کیفیت بازسازی محلات شهر بم

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 10، دوره 14، شماره 1 - شماره پیاپی 26، شهریور 1395، صفحه 225-247   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geography.v14i1.47873

نویسندگان

محمود قدیری^* ؛ صغری شهربابکی

دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

اهداف: یادگیری درس‌های حاصل از مداخله‌ها و بازسازی‌های پس از بحران به‌منظور فهم بهتر چگونگی جهت‌دهی به مداخلات توسعه به‌ویژه آن‌هایی که در راستای توسعة پایدار نواحی آسیب‌پذیرند ضروری است. از این رو، با توجه به اینکه بازسازی پس از بحران، فرصتی برای پایدارسازی و حل مشکلات توسعه می‌باشد، هدف این پژوهش، تحلیل تفاوت کیفیت بازسازی محلات شهر بم و میزان موفقیت آن در این زمینه می‌باشد.
روش: در این پژوهش، روش تحقیق از نوع توصیفی- تحلیلی است. مفهوم کیفیت بازسازی با استفاده از روش‌های AHP گروهی و SAW در 7 شاخص و 9 زیرشاخص عملیاتی شد. داده‌های مورد نیاز از طریق پرسش‌نامه و روش نمونه‌گیری خوشه‌ای، و از 319 خانوار نمونه (بر حسب روش کوکران) به‌دست آمد و از طریق روش‌های واریانس یک‌طرفه و آزمون توکی تحلیل شد.
یافته‌ها/نتایج: تحلیل واریانس یک‌طرفه نشان داد تفاوت معناداری بین محلات از نظر کیفیت بازسازی وجود دارد و از بین 7 شاخص کیفیت بازسازی، در 5 شاخص تفاوت معنادار بین محلات وجود دارد. از نظر شاخص کلی کیفیت بازسازی هم نتایج نشان داد که محلات در سطح اطمینان 99% از تفاوت معنادار برخوردار هستند. در نتیجه کیفیت بازسازی در کل متوسط و میزان آن بر حسب محل سکونت خانوارهای مختلف شهر بم متفاوت است.
نتیجه‌گیری: نتایج در مجموع همسوی با این گزارۀ علمی است که دسترسی به فرصت‌های بازسازی برابر نیست و با وضعیت اقتصادی‌اجتماعی خانوارها ارتباط دارد.

کلیدواژه‌ها

زلزله؛ شهر بم؛ خانوارها؛ محلات؛ کیفیت بازسازی

مراجع

1. حاجی‌نژاد، ع.، عسگری، ع.، رفیعیان، م. و محمدی، س. (1389). شناسایی فرصت‌های توسعۀ ناشی از زلزله با تأکید بر ابعاد کالبدی شهر (نمونۀ موردی: شهر بم). جغرافیا و توسعه، 8(19)، 71-82

2. حبیبی، س. ح. و مقصودی، م. (1384). مرمت شهری، تعاریف، نظریه‌ها، تجارب و منشورها و قطع‌نامه‌های جهانی. روش‌ها و اقدامات شهری. تهران: انتشارات دانشگاه تهران

3. خادم‌الحسینی، ا.، منصوریان، ح.، و ستاری، م. ح. (1389). سنجش کیفیت ذهنی زندگی در نواحی شهری (مطالعۀ موردی: شهر نورآباد، استان لرستان). فصلنامۀ جغرافیا و مطالعات محیطی، 1(3)، 45-60

4. خدایی، ز. و پورخیری، ع. (1388). کیفیت محیط شهری و نقش آن در ارتقای رضایت شهروندان. مدیریت و برنامه‌ریزی شهری، (3)، 129-152

5. ربانی خوراسگانی، ع.، و کیانپور، م. (1386). مدل پیشنهادی برای سنجش کیفیت زندگی (مطالعۀ موردی: شهر اصفهان). مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه خوارزمی، 15(59-58)، 67-108

6. رفیعیان، م.، احمدی، ح.، و اورنگ، م. (1387). درآمدی بر بازسازی پس از سانحه و الزامات ارتقای کیفیت محیط مسکونی. مقالۀ ارائه‌شده در سومین کنفرانس بین المللی مدیریت جامع بحران در حوادث غیرمترقبه، تهران

7. رفیعیان، م.، عسگری، ع.، مرادیان، پ.، پولادی، ر.، و سرداری، م. (1385). تحلیلی بر مدیریت و برنامه‌ریزی اسکان‌های موقت در فرایند بازسازی پس از سانحه مورد: زلزله بم. مقالۀ ارائه‌شده دومین کنفرانس بین‌المللی مدیریت جامع بحران در حوادث غیرمترقبه، تهران

8. شکویی، ح. (1387). دیدگاه‌های نو در جغرافیای شهری. جلد اول. تهران: سمت

9. شماعی، ع.، و پوراحمد، ا. (1384). بهسازی و نوسازی شهری از دیدگاه علم جغرافیا چاپ دوم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران

10. عباس‌زادگان، م.، و روستا، م. (1386، آذرماه). ارتقای کیفیت فضاهای شهری در فرآیند بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده (نمونۀ موردی: محله صابونپزخانه تهران). مقالۀ ارائه‌شده در اولین همایش بهسازی نوسازی بافت‌های فرسوده شهری، مشهد

11. علی‌الحسابی، م. (1386). طراحی بازسازی از نظر تا عمل. مقالۀ ارائه‌شده در سومین کنفرانس بین‌المللی مدیریت جامع بحران در حوادث غیرمترقبه طبیعی، دانشگاه تهران

12. فلاحی، ع. ر.، و خورشیدیان، ع. (1385). بررسی تجارت بازسازی روستای توتکابن بعد از زلزلۀ 1369 گیلان و زنجان از دیدگاه توسعه. مقالۀ ارائه‌شده در دومین کنفرانس بین‌المللی مدیریت جامع بحران در حوادث غیرمترقبه، تهران

13. لطفی، ص.(1388). مفهوم کیفیت زندگی شهری: تعاریف، ابعاد و سنجش آن در برنامه‌ریزی شهری. فصلنامۀ علمی-پژوهشی نگرش های نو جغرافیای انسانی، 1(4)، 65-80

14. Al-Nammari, F., & Alzaghal, M. (2015). Towards local disaster risk reduction in developing countries: Challenges from Jordan. International Journal of Disaster Risk Reduction, 12, 34-41

15. Berke, P. R., Kartez, J., & Wenger, D. (1993). Recovery after disaster: Achieving sustainable development. Mitigation and Equity, Disasters, 17(2), 93-109

16. CBSE (Central Board of Secondary Education). (2006). Natural hazard and disaster management. A Supplementary Textbook in Geography for Class XI on UNIT 11: Natural Hazards and Disasters, Press Reetviheet Vihar, Delhi

17. ECHO (European Community Humanitarian Office). (1999). The geography of disasters, geography in humanitarian assistance. Retrieved from, http:// membres.lycos.fr/dloquercio/knowhow/ Ressources/ geography/ Geography.pdf

18. Greenberg, M. (2014). The disaster inside the disaster: Hurricane Sandy and post-crisis redevelopment. New Labor Forum, 23(1), 44-52

19. Imperiale, A. J., &Vanclay, F. (2016). Experiencing local community resilience in action: Learning from post-disaster communitie. Journal of Rural Studies, 47, 204-219

20. Iuchi, K. (2014). Planning resettlement after disasters. Journal of the American Planning Association, 80(4), 413-425

21. Powell, P. J. (2011). Post-disaster reconstruction: A current analysis of Gujarat's response after the 2001 earthquake. Environmental Hazards, 10, 279-292

22. Rafieian, M., & Asgary, A. (2013). Impacts of temporary housing on housing reconstruction after the Bam earthquake. Disaster Prevention and Management, 22(1), 63-74

23. Smith, K. (1996). Environmental hazards: Assessing risk and reducing disaster (2nd ed.). London: Routledge

24. Smith, K. (2000). Environmental hazards: Assessing risk and reducing disaster (3rd ed.) .New York: Routledge

25. Sutton, J., & Tierney, K.(2006). Disaster preparedness: Concept, guidance and research, natural hazards center. University of Colorado Boulder: Institute of Behavioral Science

26. Trondheim, R. J. (2002). Reducing disaster vulnerability through local knowledge and capacity: The case of earthquake prone rural communities in India and Nepal (Unpublished doctoral dissertation). Norwegian University of Science and Technology, Norway

27. United Nations. (1992). Disaster management training programme, an overview of disaster management: Trainer's guide. New York: United Nations

28. Zetter, R., & Boano, C. (2010). Space and place after natural disasters and forced displacement. In G. Lizarralde, C. Davidson, & C. Johnson (Eds.), Rebuilding after disasters: From emergency to sustainability. (pp. 206-230). London: Taylor and Francis