اثر ریزوباکترهای محرک رشد گیاه بر خصوصیات کمی و کیفی کنجد

بوم شناسی کشاورزی

مقاله 2، دوره 5، شماره 1 - شماره پیاپی 15، فروردین 1392، صفحه 1-15   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jag.v5i1.21253

نویسندگان

محسن جهان^{* 1}؛ معصومه آریایی²؛ محمد بهزاد امیری¹؛ حمیدرضا احیایی¹

¹گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

²گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

استفاده از گیاهان پوششی و ریزوباکترهای محرک رشد گیاه از جمله عوامل مؤثر در ارتقاء سلامت کشت‌بوم‌ها به شمار می‌روند. به منظور بررسی اثر گیاهان پوششی و کودهای بیولوژیک بر خصوصیات کمی و کیفی کنجد (Sesamum indicum L.)، آزمایشی در سال زراعی 89-1388 در مزرعۀ تحقیقاتی دانشکدۀ کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد به صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. گیاهان پوششی (کشت و فقدان ‌کشت خلر و شبدر ایرانی) و چهار نوع کود بیولوژیک مختلف (شامل: نیتروکسین (دارای باکتری‌های Azotobacter sp. و Azospirillum sp.)، بیوفسفر (دارای باکتری‌های Bacillus sp. و Pseudomonas sp.)، بیوسولفور (Thiobacillus spp.) و شاهد (عدم استفاده از کود)) به ترتیب در کرت‌های اصلی و فرعی قرار گرفتند. نتایج آزمایش نشان داد که اثر گیاهان پوششی بر تعداد و وزن دانه در بوته، عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه معنی‌دار بود، به طوریکه باعث افزایش نه درصدی عملکرد دانه شد. به طور کلی، کودهای بیولوژیک در اکثر صفات مورد مطالعه در مقایسه با شاهد برتری داشتند. تیمارهای نیتروکسین، بیوفسفر و بیوسولفور به ترتیب باعث افزایش 44، 28 و 26 درصدی عملکرد بیولوژیک نسبت به شاهد شدند. اثرات متقابل گیاهان پوششی و کودهای بیولوژیک بر تمامی صفات مورد مطالعه معنی‌دار بود. بیشترین و کمترین شاخص برداشت به ترتیب در تیمارهای گیاه پوششی به علاوۀ بیوسولفور (1/22 درصد) وکشت و فقدان کشت گیاهان پوششی به علاوۀ شاهد (3/15 درصد) بدست آمد. بیشترین درصد روغن و پروتئین دانه به ترتیب در تیمارهای گیاه پوششی به علاوۀ بیوسولفور (4/42 درصد) و گیاه پوششی به علاوۀ بیوفسفر (5/22 درصد) حاصل شد. به طور کلی، یافته‌های این پژوهش نشان داد که با استفاده از گیاهان پوششی و کودهای بیولوژیک به عنوان جایگزینی بوم‌سازگار برای کودهای شیمیایی در کنار دست یافتن به مزایای ناشی از گیاهان پوششی، می‌توان یک نظام زراعی متکی بر نهاده‌های طبیعی طراحی و اقدام به تولید سالم کنجد نمود.

کلیدواژه‌ها

بیوسولفور؛ روغن دانه؛ کود بیولوژیک