اصول ساختواژی واژه‌سازی و واژه‌های نوساختة ‌عمومی

جستارهای نوین ادبی

مقاله 5، دوره 41، شماره 1 - شماره پیاپی 160، اردیبهشت 1387، صفحه 75-94   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.v41i2.13200

نویسنده

خرمایی خرمایی^*

چکیده

همواره مهمترین دغدغة ‌فرهنگستان در دوره‌های مختلف، ساختن واژه‌های فارسی در دو حوزة عمومی و تخصّصی بوده است. فرهنگستان زبان و ادب فارسی (فرهنگستان سوم) واژه‌سازی را با حوزة عمومی آغاز کرد که ماحصل آن در «فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان: دفتر اول» آمده است. واژه‌سازی، چون متعلّق به ساختواژه است، قاعدتاً باید طبق اصول این حوزه انجام شود. در مقالة حاضر، ابتدا اصول ساختواژی واژه‌سازی به منزلة یک چارچوب تحلیل ارائه می‌گردد و سپس بر اساس آن، نمونه‌ای از واژه‌های عمومیِ نوساختة فرهنگستان بررسی می‌شود تا میزان انطباق آنها با اصول واژه‌سازی مشخص گردد. بر این اساس، می‌توان دلایل یا زمینه‌های پذیرش این واژه‌های نوساخته و عدم پذیرش برخی دیگر را دریافت. از آنجا که واژه‌سازی در حوزة عمومی اوّلین تجربة‌ فرهنگستان سوم است، تحلیل دلایل یا زمینه‌های پذیرش یا عدم پذیرش در حکم نوعی محک این تجربه است و، به علاوه، نکات راهگشایی را نیز برای اقدامات و تجربه‌های آتی عرضه می‌کند.
کلید واژه‌ها: فرهنگستان، واژه‌های نوساختة عمومی، اصولِ ساختواژیِ واژه‌سازی، ‌پذیرش، عدم پذیرش.