کاربردشناسی معنایی ترکیب "الله الله"در متون عربی و فارسی

زبان و ادبیات عربی

مقاله 2، دوره 9، شماره 17، شهریور 1396، صفحه 131-155   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jall.v8i17.58707

نویسنده

سید حسین سید موسوی^*

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

در ادبیات عربی و فارسی ترکیب "الله الله"کاربردهای فراوانی دارد. هرچند شکل ظاهری آن در همه موارد یکسان است اما معنای آن در وضعیت های مختلف گوناگون است. شناخت معانی آن کمک شایانی به درک متونی دارد که این ترکیب در آن‌ها به‌کاررفته است. آیا این ترکیب تنها یک معنا دارد یا برای آن معانی گوناگونی وجود دارد؟ چگونه می‌توان به معانی مختلف دست یافت؟ با بررسی استنادی و تحلیلی و با استقراء موارد کاربرد آن می توان به معانی گوناگون آن دست یافت. کاربرد معروف آن تحذیر و اغراء است، اما علاوه بر موارد ذکر شده در خصوص قسم، شگفتی و تعجب، هشدار و آگاه کردن، گواه گرفتن خداوند بر اعمال و گفتار و تأکید کردن نیز به‌کاررفته است.

کلیدواژه‌ها

"الله الله"؛ تحذیر؛ اغراء؛ تعجب؛ قسم؛ هشدار

مراجع

1. قرآن کریم

2. سید رضى،‏ محمد بن حسین. (1414ق). نهج ‏البلاغه. تصحیح صبحى‏صالح. قم: دارالهجرة.

3. ابن بابویه، محمد بن على‏. (1378ق‏). عیون أخبار الرضا علیه السلام‏. تحقیق و تصحیح مهدی لاجوردى. چاپ اول‏. تهران: جهان‏.

4. ابن جوزی، أبو الفرج عبد الرحمان بن علی. (1991م ‏1422ق). صید الخاطر. چاپ پنجم. جدة: ابن جوزى.

5. ابن طاووس، على بن موسى. (1420ق). طرف من الأنباء و المناقب. تحقیق و تصحیح عطار قیس.‏ چاپ اول. مشهد: تاسوعا.

6. ابن عصفور، على بن مؤمن. (بی تا). شرح جمل الزجاجی‏. چاپ اول. بیروت- لبنان‏: دار الکتب العلمیة.

7. ابن عقیل، عبد الله بن عبد الرحمن. (بی تا). شرح ابن عقیل. تحقیق عبدالحمید. محمد محیى الدین‏. چاپ دوم. بی جا: بی نا.

8. ابن محیى، عبد الله قطب. (1384). مکاتیب عبد الله قطب. چاپ اول. قم: قائم آل محمد.

9. ابن میمون. (1972م). دلالة الحائرین. بی جا. بی نا.

10. ابو نعیم احمد بن عبد الله الاصبهانى، حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء. چاپ اول. قاهرة: دارام القراء.

11. ابیارى، ابراهیم. (1405 ه.ق). الموسوعة القرآنیة. چاپ اول. قاهره: موسسة سجل العرب.

12. امام خمینى، سید روح الله (س). (بی تا). صحیفه امام‏. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى (س).

13. افلاکى، احمد بن اخى ناطور. (1959م). مناقب العارفین. چاپ اول. آنکارا: بى نا.

14. الباقلانى‏، ابو بکر محمد بن الطیب. (1422 / 2001). الإنتصار للقرآن‏. چاپ اوّل‏. عمان / بیروت‏. دار الفتح / دار ابن حزم‏.

15. بهایى، محمد بن حسین. (1403ق). الکشکول. چاپ اول. بیروت: أعلمی.

16. -------------------. (1372 ه.ش). کلیات اشعار و آثار فارسى. به تصحیح و مقدمه غلامحسین جواهرى. چاپ سوّم، تهران: کتابفروشى محمودى.

17. تفتازانى، سعد الدین. (1409ق). شرح المقاصد. چاپ اول. قم. افست.

18. تهرانی، سید محمد حسین. (1418ق). امام شناسى. چاپ دوم. مشهد: علامه طباطبایى.

19. ---------------------. (1423ق). معاد شناسى. چاپ یازدهم. مشهد: ملکوت نور قرآن.

20. جامى، عبد الرحمن. (1858). نفحات الأنس. کلکته. مطبعه لیسى.

21. جوهرى، اسماعیل بن حماد. (بی تا). الصحاح‏. تحقیق و تصحیح: عطار، احمد عبد الغفور. بیروت: دار العلم للملایین‏.

22. حافظ شیرازى، خواجه شمس الدین محمد. (1385). دیوان حافظ. تحقیق تصحیح محمد قزوینى و قاسم غنى‏. چاپ چهارم. تهران: زوار.

23. حسن زاده آملى، حسن. (1381). هزار و یک کلمه. چاپ سوم. قم: بوستان کتاب.

24. حسینى طهرانى، هاشم‏. (1364ش). علوم العربیة. چاپ دوم. تهران: مفید.

25. حلاج، حسین بن منصور. (2006م). اخبار الحلاج او مناجیات الحلاج. چاپ اول. دمشق: التکوین.

26. الخرکوشى، ابو سعد عبد الملک بن محمد. (1427ق). تهذیب الاسرار فى اصول التصوف. چاپ اول. بیروت: دار الکتب العلمیة.

27. خرمشاهی، بهاء الدین. (1366ش). حافظ نامه. بخش دوم. چاپ اول. تهران: سروش.

28. راغب اصفهانى، حسین بن محمد. (1374 ش). ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن. سید غلامرضا خسروى الحسینى‏. چاپ دوم. تهران: مرتضوی.

29. الزرکشى، محمد بن بهادر. (1410 ه.ق). البرهان فى علوم القرآن. تحقیق ذهبى. جمال حمدى‏؛ کردى، ابراهیم عبدالله‏؛ مرعشلى، یوسف عبدالرحمن‏. چاپ اول. بیروت: دار المعرفة.

30. سبحانى، جعفر، الأضواء على عقائد الشیعة الإمامیة. قم‏: مؤسسه امام صادق (ع)‏.

31. سلطان ولد، بهاء الدین. (1376). انتها نامه. تحقیق و تصحیح محمد على خزانه دار لو. تهران: روزنه.

32. سیرافى، حسن بن عبد الله. (بی تا). شرح کتاب سیبویه‏. تحقیق على سید تحقیق مهدلى، احمد حسن‏. چاپ اول‏. بیروت: دار الکتب العلمیة.

33. سیوطى، عبدالرحمن بن ابى‏بکر. (1421 ه.ق). الإتقان فی علوم القرآن. تحقیق زمرلى، فواز احمد. چاپ دوم. بیروت: دار الکتاب العربی.

34. ------------------. (بی تا). معترک الاقران فى اعجاز القرآن. تحقیق بجاوى، على محمد. چاپ اول. بیروت: دار الفکر العربی.

35. شرفى، احمد بن محمد بن صلاح. (1411ق). شرح الأساس الکبیر. چاپ اول. صنعاء.

36. شیروانى، زین العابدین. (1361). ریاض السیاحة. چاپ اول. تهران: سعدى.

37. طالقانى، سید محمود. (1362ش). پرتوى از قرآن. چاپ چهارم. تهران: شرکت سهامى انتشار.

38. طباطبایى، محمد حسین. (1390 ه.ق). المیزان فی تفسیر القرآن. چاپ دوم. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.

39. -------------------. (1374 ش‏). تفسیر المیزان‏. ترجمه موسوى همدانى. سید محمد باقر. قم: جامعه‏ مدرسین حوزه علمیه قم‏.

40. الطرطوشی المالکی، أبو بکر محمد بن محمد. (1415ق). سراج الملوک. چاپ اول. ریاض: طرطوشى.

41. عاملى، جعفر مرتضى. (1430ق). الصحیح من سیرة الإمام علی علیه السلام. چاپ دوم. بیروت: المرکز الاسلامی للدراسات.

42. عباس، حسن. (1367ش). النحو الوافی مع ربطه بالأسالیب الرفیعة و الحیاة اللغویة المتجددة. چاپ دوم. تهران: ناصر خسرو.

43. علوى مقدم، محمد. (1372ش). در قلمرو بلاغت. (مجموعه‏اى از مقاله‏ها، پژوهش‌ها، نقدها و بحث‌هاى بلاغى و تفسیرى‏). چاپ اول. مشهد مقدس: آستان قدس رضوى.

44. غزالى، ابو حامد محمد. (بی تا). إحیاء علوم الدین. چاپ اول. بیروت: دار الکتاب العربی.

45. -----------------. (1383). کیمیاى سعادت. چاپ یازدهم. تهران: علمى و فرهنگى.

46. فاکهى، عبد الله بن محمد احمد. (بی تا). کشف النقاب عن مخدرات ملحة الإعراب. چاپ اول. بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.

47. فروزانفر، بدیع الزمان. (1366). زندگانى مولانا جلال الدین محمد (مولوى). چاپ پنجم. تهران: زوار.

48. فرید المزیدى، احمد. (1427ق). الإمام الجنید. چاپ اول. بیروت: دار الکتب العلمیة.

49. فیومى، احمد بن محمد. (بی تا). المصباح المنیر. چاپ دوم. قم‏: موسسه دار الهجرة.

50. قاضى عیاض، ملا على قارى. (1421ق). شرح الشفاء. چاپ اول بیروت:

51. قرائتى، محسن‏. (1383ش). تفسیر نور. چاپ یازدهم. تهران: مرکز فرهنگى درس هایى از قرآن‏‏.

52. قریشى آثارى، شعبان بن محمد. (بی تا). لامیة فی النحو. تحقیق ناجى هلال.‏ چاپ اول‏. بیروت:‏ عالم الکتب‏.

53. القشیرى، ابوالقاسم عبد الکریم. (1374). رساله قشیریه. ترجمه ابوعلى عثمانى. چاپ چهارم. تهران: علمى و فرهنگى.

54. قیصری، داود بن محمود. (1387). مقدمه شرح قیصری بر فصوص الحکم. ترجمه سید حسین سید موسوی. چاپ اول. تهران: حکمت.

55. کربلایى، شیخ جواد. (بی تا). الأنوار الساطعة فى شرح الزیاره الجامعة. چاپ اول. قم: دار الحدیث.

56. کلاباذى، ابو بکر محمد بن ابراهیم. (1933م). التعرف لمذهب التصوف. چاپ اول. مصر: مطبعة السعادة.

57. کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق‏. (1429 ق). الکافی. تحقیق و تصحیح دارالحدیث. چاپ اول. قم: دار الحدیث‏.

58. لیثى واسطى، على بن محمد. (1376ش). عیون الحکم و المواعظ. تحقیق و تصحیح حسنى بیرجندى، حسین‏. چاپ اول. قم: دار الحدیث.

59. مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى. (1402ق). بحار الأنوارالجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار. چاپ دوم. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

60. مرعشى، قاضى نور الله. (1409ق). إحقاق الحق و إزهاق الباطل. چاپ اول. قم: بی‌نا.

61. مصطفوى، حسن‏. (بی تا). التحقیق فى کلمات القرآن الکریم‏. بیروت- قاهره- لندن: دار الکتب العلمیة- مرکز نشر اثار علامه مصطفوی‏.

62. مطرزى، ناصر بن عبدالسید. (1979م). المغرب فى ترتیب المعرب. تحقیق و تصحیح فاخورى، محمود/ مختار، عبدالحمید، چاپ اول حلب. مکتبه اسامه بن زید.

63. مکى، ابو طالب. (1417ق). قوت القلوب فى معاملة المحبوب. چاپ اول. بیروت: دار الکتب العلمیة.

64. مولانا، جلال الدین محمد بلخى. (1373). مثنوى معنوى. چاپ اول. تهران: وزارت ارشاد اسلامى.

65. میر سید حامد حسین. (1366 ش). عبقات الأنوار فی إمامة الأئمة الأطهار. چاپ دوم. اصفهان.

66. ناظر الجیش، محمد بن یوسف. (بی تا). شرح التسهیل المسمى تمهید القواعد بشرح تسهیل الفوائد. چاپ اول. قاهره. مصر: دار السلام.

67. نورى، حسین بن محمد تقى. (1408ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل. تحقیق و تصحیح مؤسسة آل البیت علیهم السلام. چاپ اول. قم:‏ مؤسسة آل البیت علیهم السلام.

68. هاشمى خویى، میرزا حبیب الله/ حسن زاده آملىٍ، حسن و کمره اى، محمد باقر. (1400ق). منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة و تکملة منهاج البراعة. چاپ چهارم. تهران: مکتبة الإسلامیة.

69. الهیتى، على بن عطیة. (شیخ علوان). (1421ق). نسمات الاسحار فى مناقب و کرامات الاولیاء الاخیار. تحقیق و تصحیح احمد فرید المزیدى‏. چاپ اول. بیروت: دار الکتب العلمیة.