بررسی تغییرات کیفی محیط سکونتگاههای روستایی ناشی از احداث مبلمان روستایی (مطالعة موردی: دهستان زوارم شیروان)

Journal of Research and Rural Planning

Article 1, Volume 8, Issue 1 - Serial Number 24, January 0, Pages 1-22   

DOI: 10.22067/jrrp.v5i4.65595

Authors

ثریا عزیزی; حمدالله سجاسی قیداری^* ; حمید شایان

دانشگاه فردوسی مشهد

Abstract

چکیده مبسوط
1.مقدمه
توجه به افزایش سطح کیفیت سکونت‌گاه‌های روستاییان به عنوان دغدغه اصلی برنامه‌ریزان و مدیران می‌باشد. در چنین بستر و زمینه‌ای رویکرد سنجش کیفیت محیط در مناطق روستایی در پرتو مبلمان روستایی می‌تواند به عنوان رهیافتی مناسب برای شناخت و درک تفاوتها و نامتعادلی‌های کیفیت محیط زندگی روستایی در جهت دستیابی به هدف زندگی مطلوب روستایی باشد تا از این طریق بتوان در راستای در دستیابی به توسعه پایدار، پایدارسازی جمعیت روستایی و ... تلاش کرد. لذا اهمیت پرداختن به این موضوع از این جهت است که محیط روستایی مطلوب با میزان جذابیت خود و اثرگذاری بر ذهن انسان موجبات پویایی و سرزندگی و حضور بیشتر ساکنین در فضای روستایی می‌شود و بدین طریق امنیت خاطر، حس تعلق خاطر، افزایش حس شادکامی و ... تحقق می‌یابد. بنابراین با توجه به ابعاد اصلی پژوهش (مبلمان روستایی) و همچنین شاخص‌های تعریف شده برای بعد (کیفیت محیطی) در فرایند پژوهش، سوال اصلی تحقیق بدین صورت مطرح می‌شود که تغییرات کیفی محیط سکونت‌گاه های روستایی تا چه اندازه ناشی از احداث مبلمان روستایی است؟
2.مبانی نظری تحقیق
ارتقاء کیفیت محیط در سکونت‌گاه‌های روستایی در ابعاد مختلف از اهداف مدیران و برنامه‌ریزان روستایی می‌باشد و در همه شرایط تلاش می‌گردد تا محیط مناسبی برای زندگی روستاییان فراهم شود. کیفیت محیط تحت تاثیر اجزا و عناصر مختلفی است که یکی از آن عناصر کالبدی، مبلمان روستایی می‌باشد که در فضای روستایی قرار دارد. مبلمان روستایی از آن جهت که موجب بالا بردن کیفیت زندگی روستایی و زمینه رشد و شکوفایی خلاقیت در روستاییان می‌شود از اهمیت بسیاری برخوردار است. از این رو در جامعه امروز باید طراحی فضاها و مبلمان روستایی به‌شکلی صورت گیرد که بتواند پاسخگوی نیاز افراد باشد. بنابراین با ﻃﺮاﺣﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﺑﻪ ‌ﮐﺎرﮔﯿﺮی ﻣﺒﻠﻤﺎن روﺳﺘﺎﯾﯽ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻣﺤﯿﻂ روﺳﺘﺎ و نیاز روستاییان و با افزایش کیفیت مبلمان از جنبه‌های گوناگون از جمله استحکام، جانمایی، خوانایی و مواردی دیگر؛ بهبود دسترسی، زیبایی بخشی، حس شادکامی، تقویت بهداشت محیط و مواردی نظایر آن که ماحصل آن ارتقاء کیفیت محیط در سکونت‌گا‌های روستایست محقق می‌شود. لذا ارتقاء کیفیت محیط روستایی در گرو افزایش امکانات روستایی از جمله افزایش تعداد مبلمان نیست، بلکه تاکید بر استانداردهای رفاهی و تفریحی با در نظر گرفتن شرایط اجتماعات روستایی در زمینه های گوناگون است. بنابراین در مقیاس کلان، توسعه زیرساخت‌های مناسب و مدیرت آنها به منظور پاسخگویی به نیاز اقشار مختلف در راستای ارتقاء کیفیت محیط امری ضروری است.
3.روش تحقیق
پژوهش حاضر از نظر هدف و نوع جزء تحقیقات کاربردی و از نظر ماهیت و روش در گروه تحقیقات توصیفی و تحلیلی است. جمع‌آوری داده‌ها از طریق روش کتابخانه‌ای و مطالعات میدانی با استفاده از پرسش‌نامه می‌باشد. برای عملیاتی‌سازی مطالعه، متغیرهای تحقیق در قالب 14 شاخص کیفیت مبلمان و 10 شاخص کیفیت محیط در قالب طیف لیکرت طراحی گردید. روایی شاخص‌ها نیز از طریق پانل تخصصی و بررسی پایایی پرسش‌نامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ انجام گرفت که مقدار آن 0.99 بدست آمد که نشان دهنده قابلیت زیاد ابزار پرسش نامه است. جامعه آماری پژوهش شامل تمام روستاهای دهستان زوارم شیروان است که به صورت تمام شماری و انتخاب نمونه از جامعه آماری به صورت نمونه‌گیری تصادفی ساده و حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران در سطح خطای 06/0می‌باشد که 237خانوار به عنوان نمونه انتخاب شدند. در نهایت با ارتقای نمونه‌ها در روستاهای کم جمعیت به سطح حداقل لازم، تعداد258 خانوار به عنوان حجم نمونه آماری به دست آمده است.برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از دو روش آمار توصیفی و استنباطی و همچنین  تصمیم گیری چندشاخصه (MCDM) استفاده شده است.
4.یافته‌های تحقیق
یافته‌های تحقیق بر اساس آزمون خی‌دو نشان داد که میزان رضایت افراد از مجموع مبلمان روستایی در حد متوسط می‌باشد. در بین شاخص‌های ده‌گانه کیفیت محیط می‌توان گفت که متوسط نظر پاسخ‌دهندگان نسبت به اثرگذاری مبلمان روستایی در کیفیت محیط با توجه به میانگین فرضی (2.5) در سطح زیاد بوده به گونه‌ای که کمترین اثرگذاری مبلمان روستایی مربوط به شاخص بهبود دسترسی‌ها بوده است. در ارتباط با سایر متغیرها می‌توان اظهار داشت که در بین ابعاد کیفیت مبلمان، ابعاد خوانایی پایین‌تر از میانگین فرضی قرار دارد، لذا وضعیت خوانایی مبلمان در سطح ضعیف بوده است که می‌تواند  عاملی تاثیر‌گذار در پایین آوردن کیفیت محیط باشد. نتایج حاصل از همبستگی اسپیرمن و رگرسیون خطی ساده نیز نشان داد با توجه به اینکه مقدار sig برابر با 0.000 است که کوچکتر از 0.05 و معنادار است ارتباط و اثر معنی‌دار و خیلی قوی بین مبلمان روستایی و کیفیت محیط روستایی وجود دارد. لذا مبلمان روستایی تاثیر معناداری در افزایش کیفیت محیط روستا دارد. نتایج حاصل از مدل تحلیل رابطه خاکستری نیز نشان داد روستاهای فجرآباد، زوارم و حسین آباد در رتبه‌های اول تا دوم و روستای قزل حصار در رتبه نهم قرارگرفته‌اند. به این معنی که سه روستای اول از کیفیت مبلمان بالاتر و روستای آخر از کیفیت مبلمان پایین‌تری نسبت به سایر روستاها برخوردارند. همچنین نتایج حاصل از مدل ویکور نشان داد که روستای حسین آباد با کسب رتبه 1 و روستای قزل حصار با کسب رتبه 10 در مقایسه با دیگر روستاها از نظر شاخص‌های ده‌گانه کیفیت محیط به ترتیب دارای وضعیت مطلوب و نامطلوب بوده‌اند. بنابراین مشخص می‌شود که روستاهای مورد مطالعه دارای تفاوت قابل ملاحظه‌ای به لحاظ برخورداری از شاخص‌های ده‌گانه کیفیت محیط هستند. نتایج حاصل از همبستگی اسپیرمن هم نشان داد کیفیت مبلمان روستایی عاملی اثرگذار در تغییرات کیفی سکونتگاه‌های روستایی است.
5. بحث و نتیجه گیری
بر اساس آزمون رگرسیون خطی ساده و همبستگی اسپیرمن مشخص شد مبلمان روستایی تاثیر معناداری در ارتقاء کیفیت محیط روستا دارد. به گونه‌ای که کیفیت مبلمان روستایی نیز عاملی اثرگذار در تغییرات کیفی سکونتگاه های روستایی است.لذا انجام مطالعات اجتماعی در خصوص نیازها، سلایق و الگوهای رفتاری اقشار مختلف روستایی جهت منظور کردن در استقرار انواع مبلمان در روستا، حفظ، بهسازی و ساماندهی مبلمان موجود و رسیدگی به مبلمان‌های تخریب شده از سوی دهیاران در روستاها، فراهم نمودن زمینه جذب گردشگر با توجه به پتانسیل و قابلیت‌های موجود (مانند فراهم نمودن مکان اقامتی برای ماندن گردشگران در روستا) و توجه به عواملی که در اشتیاق و مراجعه بیشتر روستاییان به مبلمان در فضاهای مختلف دخیل هستند و در ارتقای کیفیت محیط اثر‌گذار می‌باشد پیشنهاد می‌شود.

Keywords

مبلمان روستایی; کیفیت محیط; توسعه روستایی; مدل ویکور; تحلیل رابطه خاکستری

References

1. Akbarian Ronizi, S. R., & Shaykh-Baygloo, R. (1394/2015). Assessment of environmental quality in rural tourism (Case Study: Karaj, Asara District). Journal of Rural Reaserches, 6(2), 433-457. [In Persian].

2. Azad Khani, P., & Akbari, T. (1392/2013). Investigating the role of urban furniture on the satisfaction of Ilam citizens. Paper presented as a lecture at The first national Architecture and Sustainable Urban Spaces Conference (pp. 1-11), Ferdowsi University, Mashhad, Iran. [In Persian].

3. Azar, A., Jounaghani, S .H., & Ahmadi Nik Jounaghani, P. (1393/2014). Fuzzy theory and its application in decision making (1th Ed.). Tehran: Safara Press. [In Persian].

4. Azimi, N., Molaeihashjin, N., & Asheghi, A. (1391/2012). Examining the physical impacts of implementation of Rural Guide Plans from rural residents view point case study: Miandoab County. Journal of Studies of Human Settlements Planning, 7(19), 25-37. [In Persian].

5. Azizipour, G., Lotfi, Z., Mohamadzade, S., & Hasanvand, B. (1393/2014). Evaluating the design of street furniture in Khoramabad Inghelab Street. Paper presented as a lecture at The first national conference on urban planning, urban management and sustainable development (pp. 1-9), Iranian Institute, Iranian Architecture Society, Tehran, Iran. [In Persian].

6. Bahrami Nejad, D. (1392/2003). Recognizing and assessing the quality of the urban environment in the urban context (Case study: Shiraz City) (Unpublished master's thesis). Urban planning, Faculty of Literature and Humanities, Shiraz University, Shiraz, Iran. [In Persian].

7. Bahreini, S. (1381/2002). Urban design process (3th Ed.). Tehran: Tehran University Press. [In Persian].

8. Bulut, Y., & Atabeyoglu, O. (2007). Fountains as urban furniture in historical urban structure and usage culture: Erzurum City case. Building and Environment, 42(6), 2432-2438.

9. Chang, C.L., & Hsu, C. H. (2009). Multi-criteria analysis via the VIKOR method for prioritizing land-use restraint strategies in the Tseng-Wen reservoir watershed. Journal of Environmental Management, 90(11), 3226-3230.

10. Cheraghi, M., Jafarian, Z. M., Abbasi, S., & Badri, S. A. (1394/2015). Evaluating the effects of Rural Conductor Plans on creation of a lively rural habitat Case study: GhaniBiglou, Zanjan County. Journal of Management System, 2(4), 50-59. [In Persian].

11. Farahani, H., Einali, J., & Ghasemi Viari, H. (1393/2014). The role of capacity building in the management of earthquake risk reduction in rural areas Case study: Rural District of Sombol Abad, Abhar County. Journal of Housing and Rural Environment, 33(145), 63-74. [In Persian].

12. Feng, B., & Xia, P. (2014). Study on the method of landscape ecological design for the urban furniture. Journal of Applied Mechanics and Materials, 2(522-524), 1645-1648.

13. Ghalibaf, M. B., Roostayi, M., Ramezan Zade Lasbuie, M., & Taheri, M. (1390/2011). Evaluation of quality of urban life in Tehran, Yaft Abad Region. Journal of Community Geography, 9(31), 33-53. [In Persian].

14. Golkar, K. (2000). Parameters of quality in urban design. Soffeh Journal, 11(32), 38-65. [In Persian].

15. Heidarinia, S., Amanpour, S., Atashafrouz, N., & Nazarpour Dazki, R. (1393/2014). Investigating the status of urban furniture (Case study: Gale Tel). Paper presented as a lecture at The First National Conference on Geography, Urban Planning and Sustainable Developmen (pp.1-16), University of Industrial Air, Tehran. Iran. [In Persian].

16. Hesam, M., Cheraghi, M., & Ashor, H. (1393/2014). Analysis of Environmental Impacts on Rural Physical Development Case Study: Shahkooh Sofla. Journal of Housing and Rural Environment, 33(148), 64-78. [In Persian].

17. Jomeh Pour, M. (1384/2005). Introduction to rural development planning (1st ed.). Tehran: SAMT Presses. [In Persian].

18. Malek Hoseini, A., & Dargahi, M. M. (1389/2010). Rustic furniture design. Journal of Geography and Urban Planning: Zagros Viewpoints, 2(6), 151-163.[In Persian].

19. Mohamadi, A., & Molaei, N. (1389/2010). Applying a Multi Criteria Decision Making Model Based On Grey Theory In Performance Evaluation Of Firms. Journal of Industrial Management, 2(4), 111-124. [In Persian].

20. Mohandesi, M., Shirazi, H., & Heydari, M. M. (1392/2013). Assessment the needs of the audience in the tend of urban furniture design in Old Texture of Shiraz Case study: Sang Siyah Region. Paper presented as a lecture at The First National Conference on Architecture,Restoration, Urban Planning and Sustainable Development (pp. 1-12), Hegmatane Environment Evaluators Association, Hamedan, Iran. [In Persian].

21. Porteous, J. D. (1971). Design with people: The quality of urban environments. Journal of Environment and Behavior, 3(2), 78-155.

22. Pour Jafar, M. R., Taghavi, A. A., & Sadeghi, A. R. (1388/2009). The effect of improving visual art on improving the urban public environments, case study: Tehran- Azadi Street. Journal of Urban Management, 7(24), l66-80. [In Persian].

23. Sandoogh Abadi, M., Fathollahi, G., & Mansouri, R. (1393/2014). The effects of urban furniture on social relationships, Paper presented as a lecture at the first conference of Niaresh, permanent city (pp. 4-17), Safiran Mobin Cultural Institute, Tehran, Iran. [In Persian].

24. Shafaati, A. (1387/2008). An analysis on civil streets with emphasis on sidewalks (Unpublished master’s thesis). Geography Department, Faculty of Humanities & Social Sciences, Tabriz University, Tabriz, Iran. [In Persian].

25. Shoorche, M., & Shemshadi, F. (1394/2015). Spatial representation of urban furniture elements and their role on quality of life and citizen's satisfiction Case study: Malayer. Paper presented as a lecture at The First National Conference on Tourism, Geography and Clean Environment (pp. 1-20), Bu-Ali Sina University, Hamedan, Iran. [In Persian].

26. Sojasi Qeidari, H. (1395/2016). Guide Plan Implementation Impact Assessment on Environmental Quality in Rural Area North and South Fendresk Rural district. Journal of Geography and Planning, 20(57), 151-173. [In Persian].

27. Sojasi Qeidari, H., Sadeghloo, T., & Mahdavi, D. (1394/2015). Explanation the role of destination environmental quality on improving of tourist intellectual imaging Case study area: tourism destination rural of Rood bar- Ghasran rural district. Journal of Spatial Planning, 19(2), 62-88. [In Persian].

28. Taghvaee, A. A., Maroufi , S., & Pahlavan , S. (1392/2013). Evaluation of the Effects of Environmental Quality on Residents’ Social Relations: Aab-Kooh Sector in Mashhad City. Journal of Naqshejahan,3(1), 43-54.[In Persian].

29. Torino, H. (2006). Street furniture. (2th Ed.). Kent Town. Australia: Wakefield Presses.

30. Van Kamp, I., Leidelmeijer, K., Marsman, G., & Hollander, A. D. (2003). Urban environmental quality and human well-being toward a conceptual framework and demarcation of concepts: A literature study. Journal of Landscape and Urban Planning, 65, 5-18.

31. Zahedi Yeganeh, A., & Ghadr Jani, R. (1390/2011). Effects of urban furniture on identity of cities and citizens. Journal of Information Technology, 62, 24-28. [In Persian].

32. Zeinali, H. (1392/2013). Study of the status of urban furniture (Case study: City of Shandiz) (Unpublished master's thesis). Urban planning, Faculty of Humanities, Islamic Azad University, Shirvan, Iran. [In Persian].