تأثیر آبیاری ‌تکمیلی در مراحل فنولوژی بر برخی شاخص‌های رشدی ارقام عدس (Lens culinaris Medik.)در منطقه مشهد

پژوهش‌های حبوبات ایران

مقاله 5، دوره 7، شماره 1، مهر 1395، صفحه 105-120   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/ijpr.v7i1.40052

نویسندگان

کمال حاج محمدنیا قالی باف^{* 1}؛ فریده سادات حسینی¹؛ احمد نظامی²؛ مهدی پارسا²

¹دانشگاه فردوسی مشهد- دانشکده کشاورزی- گروه زراعت و اصلاح نباتات

²فردوسی مشهد

چکیده

آبیاری ‌تکمیلی در مرحله بحرانی نیاز آبی گیاه، یکی از روش‌های مؤثر برای دست‌یابی به تولید پایدار عدس در مناطق خشک و نیمه‌خشک می‌باشد. به‌منظور بررسی اثر آبیاری ‌تکمیلی بر خصوصیات رشدی سه رقم عدس، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد به‌صورت بلوک نواری در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 88-1387 انجام شد. در این آزمایش، آبیاری ‌تکمیلی (آبیاری در تمام مراحل فنولوژی گیاه، انجام یک‌بار آبیاری در هر کدام از مراحل شاخه‌دهی، گلدهی، غلاف‌دهی، پُرشدن دانه‌ها و بدون‌آبیاری طی فصل رشد) به‌عنوان فاکتور اصلی و سه‌رقم عدس (رباط، کالپوش و گچساران) به‌عنوان فاکتور فرعی در‌نظر گرفته‌شدند. نمونه‌برداری تخریبی برای محاسبه شاخص‌های رشدی و عملکرد محصول به‌ترتیب در طول فصل و پایان فصل‌رشد انجام شد. نتایج نشان داد وزن‌خشک تجمعی، شاخص سطح‌برگ، سرعت‌رشد محصول، سرعت فتوسنتز‌ خالص و عملکرد دانه در تیمار آبیاری ‌تکمیلی در مرحله گلدهی، نسبت به سایر تیمارهای آبیاری ‌تکمیلی در طول فصل‌رشد بیشتر بود، به‌طوری‌که یک‌نوبت آبیاری در مرحله گلدهی با حداکثر تولید مادۀ خشک (4/507‌ گرم در متر مربع)، شاخص سطح‌برگ (6/3)، سرعت‌رشد محصول (35/1‌ گرم بر مترمربع زمین بر درجه‌روز رشد)، سرعت‌رشد محصول (04/0‌ گرم برگرم بر درجه‌روز رشد)، سرعت فتوسنتز‌ خالص (75/1‌ گرم بر مترمربع برگ بر درجه‌روز رشد) و عملکرد دانه (1213‌ کیلوگرم در هکتار) در رتبه بعد از آبیاری‌کامل قرار گرفت. در بین ارقام عدس مورد آزمایش، رقم رباط در اکثر شاخص‌های رشدی برتر از ارقام دیگر بود. بنابراین در شرایط کمبود آب، انجام آبیاری‌تکمیلی در مرحله گلدهی عدس با تأمین رطوبت مورد ‌نیاز گیاه و با‌ توجه به برتری شاخص‌های رشدی آن نسبت به سایر مراحل رشدی، عملکرد بیشتر محصول را سبب می‌شود. در مجموع نتایج این آزمایش توجه به شاخص‌های رشدی در پیش‌بینی عملکرد محصول عدس را مورد ‌تأیید قرار داد.

کلیدواژه‌ها

سرعت‌رشد محصول؛ سرعت فتوسنتز‌ خالص؛ شاخص سطح‌برگ؛ وزن‌خشک تجمعی

مراجع

1. Aase, J.K., Pikul, J.L., Prueger, J.H., and Hatfield, J.L. 1996. Lentil Water use and fallow water loss in a semiarid climate. Agronomy Journal 88: 723-728.

2. Akmal, M., Farid, U., Asim, M., and Raziuddin, F. 2011. Crop growth in early spring and radiation use efficiency in alfalfa. Pakistan Journal of Botany 43(1): 635-641.

3. Amiri deh ahmadi, S.R., Parsa, M., Nezami, A., and Ganjeali, A. 2011. The effects of drought stress at different phenological stages on growth indices of chickpea (Cicer arietinum L.) in greenhouse conditions. Iranian Journal of Pulses Research 1(2): 69-84. (In Persian with English Summary).

4. Asgharipour, M., and Rafiei, M. 2010. Intercropping of isabgol (Plantago ovata L.) and lentil as influenced by drought stress. American-Eurasian Journal of Agricultural & Environmental Sciences 9(1): 62-69.

5. Clarke, J.M., and Simpson, G.M. 1978. Changing irradiance in Phaseolus vulgaris L. Journal of Experimental Botany 45: 931-936.

6. Erskine W., and Saxena, M.C. 1993. Lentil in south Asia. Proceedings of the Seminar on Lentils in South Asia, 11-15 March 1991, New Delhi, India, ICARDA, Aleppo, Syria, 236 pp.

7. Ghasemi golazani, K., Mohamadi, S., Rahimzadeh khooei, P., and Moghadam, M. 1997. Quantitative connection between density and yield of three chickpea cultivars on different planting dates. Journal of Plant Physiology and Breeding 7: 59-73. (In Persian with English Summary).

8. Goldani, M., and Rezvani moghadam, P. 2007. The effects of different irrigation regimes and planting dates on phenology and growth indices of three chickpea (Cicer arietinum L.) cultivars in Mashhad. Journal of Agricultural Science & Natural Resources 14: 229-242. (In Persian with English Summary).

9. Gordner, F., Pearce, R., and Mitchell, R.L. 1985. Physiology of Crop Plants. Iowa State University Press, Ames USA. 327 p.

10. Hamdi, A., Erskine, W., and Gates, P. 1992. Adaptation of lentil seed yield to varying moisture supply. Crop Sciences 32: 987-990.

11. IBPGR, ICRISAT and ICARDA. 1985. Lentil Descriptors (Lens culinaris Medik.). ICRISAT, Patancheru, India.

12. Jami alahmadi, M. 1998. Effect of planting date and timing of irrigation cutting on growth, yield and quantities characteristics of cotton (Varamin cultivar). MSc. Thesis. University of Mashhad, Iran. (In Persian with English Summary).

13. Karim, M.F., and Fattah, Q.A. 2007. Growth analysis of chickpea cv. Bari Chhola-6 as affected by foliar spray of growth regulators. Bangladesh Journal of Botany 36(2): 105-110.

14. Karimi, M.M., and Siddique, H.M. 1991. Crop growth and relative growth rates of old modern wheat cultivars. Australian Journal of Agricultural Research 42: 783-788.

15. Koocheki, A., and Banayan avval, M. 1997. Pulse Crops. Jahade Daneshgahi of Mashhad Press. 236 p. (In Persian).

16. Nasirzade, A., Hossaini marvast, S.A, and Mazaherian D. 2007. Study of density effect on the growth physiological indices of three seed corn (Zea mays L.) cultivars in Marvast of Yazd region. 9th Iranian Crop Science and Breeding Congress, Tehran. p. 153. (In Persian with English Summary).

17. Oweis, T., and Hachum, A. 2006. Water harvesting and supplemental irrigation for improved water productivity of dry farming systems in West Asia and North Africa. Agricultural Water Management 80: 57-73.

18. Oweis, T., Hachum, A., and Pala, M. 2004. Lentil production under supplemental irrigation in a Mediterranean environment. Agricultural Water Management 68: 251-265.

19. Panahyan, M., and Jamaati, SH. 2009. Study of variation trend of growth indices in lentil under drought stress. Australian Journal of Basic and Applied Sciences 3(4): 4314-4326.

20. Pannu, R.K., and Singh, D.P. 1993. Effect of irrigation on water use efficiency, growth and yield. I: mung bean. Field Crops Research 31: 87-100.

21. Parsa, M., and Bagheri, A. 2008. Pulses. Jahade Daneshgahi of Mashhad Press. 522 p. (In Persian).

22. Parsa, M., Ganjeali, A., Rezaeyan zade, A. and Nezami, A. 2010. The effects of supplementary irrigation on yield and growth indices of three chickpea (Cicer arietinum L.) cultivars in Mashhad region. Iranian Journal of Field Crops Research 9(3): 310-321. (In Persian with English Summary).

23. Prasad, V.V., Pandey, S.R.K., and Saxena, M.C. 1978. Physiological analysis of yield variation in gram (Cicer arietinum) genotypes. Indian Journal of Plant Physiology 21: 228-234.

24. Rezaeyan zade, A. 2008. Effects of supplemental irrigation on yield and yield components and growth index of three chickpea cultivars (Cicer arietinum L.). MSc. Thesis, Ferdowsi University of Mashhad, Iran. (In Persian with English Summary).

25. Russel, M.A., Wilhelm, W.W., Olson, R.A., and Power, J.F. 1984. Growth analysis based on degree-days. Crop Science 24: 28-32.

26. Samad, M.A., Yasmin, A., and Mondal, M.M.A. 2010. Role of morpho-physiological attributes on yield in lentil. International Journal of Sustainable Crop Production 5(4): 42-45.

27. Shobiri, S., Ghasemi golazani, K., Golchin, A., and Saba, J. 2007. Effect of limit water on growth and yield three chickpea cultivars in Zanjan. Journal of Agricultural Science & Natural Resources 14: 34-47. (In Persian with English Summary).

28. Siddique, K.H.M., Sedgley, R.H., and Marshal, C. 2000. Effects of plant density on growth and harvest index of branches in chickpea (Cicer arietinum L.). Field Crop Research 31: 193-203.

29. Silim, S.N., Saxana, M.C., and Singh, K.B. 1993. Adaptation of spring-sown Chickpea to the Mediterranean basin. II. Factors influencing yield under drought. Field Crops Research 34: 137-146.

30. Singh, S.P. 1995. Selection for water stress tolerance in interracial populations of common bean. Crop Science 35: 118-128.

31. Tavakoli, H., Karimi, M., and Moosavi, S.F. 1989. Effect of irrigation regimes on vegetative and reproductive components of corn. Iranian Journal of Agricultural Science 22: 35-46. (In Persian with English Summary).

32. Zang, H., Pala, M., Oweis, Y., and Harris, H. 2000. Water use and water use efficiency of chickpea and lentil in a Mediterranean environment. Australian Journal of Agricultural Research 51: 295-304.