پژوهشی پیرامون شرط خیار به موجب استیمار

فقه و اصول

مقاله 1، دوره 49، شماره 4 - شماره پیاپی 111، اسفند 1396، صفحه 31-50   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfu.v49i4.45064

نویسندگان

محمدعلی خورسندیان؛ مجید سربازیان^* ؛ سجاد برزگری

دانشگاه شیراز

چکیده

شرط مؤامره نوعی خیار شرط است؛ بدین گونه که شرط می‌شود در مدتی معین با ثالث مشورت شود و چنانچه وی نظر به فسخ داد مشروط‌له بتواند عقد را فسخ کند. قانون مدنی جعل خیار برای ثالث را پیش‌بینی کرده اما درباره شرط مؤامره ساکت است. این تحقیق با روش تحلیلی به دنبال مستند سازی این نوع از خیار و روشن کردن ماهیت و آثار آن است. مطالعه انجام شده نشان می‌دهد که این شرط ضمن عقد از نوع شرط نتیجه است و به صرف اشتراط برای مشروط له حق فسخ به‌بار می‌آورد؛ لیکن اعمال این حق مشروط به این است که با ثالث مشورت شود. این شرط مفید نوعی تحکیم و تابع قواعد عمومی شرط است. تعیین مدت نیز در آن لازم است. مشاور باید اهلیت داشته باشد اما معلوم بودن و قبول وی شرط نیست. مشاور امین، ملزم به رعایت مصلحت و مستحق اجرت است و این شرط قابلیت انتقال دارد.

کلیدواژه‌ها

شرط مؤامره؛ استیمار؛ خیار شرط؛ تعهد برای ثالث؛ فسخ عقد

مراجع

ابن ابی جمهور، محمد بن زین‌الدین، عوالی الئالی العزیزیه، قم: دار سیدالشهدا للنشر، چاپ اول، 1405 ق.

ابن ماجه، محمد بن یزید، السنن، چاپ اول، بیروت، دارالفکر للطباعه و النشر، بی‌تا.

ابن‌حمزه، محمدبن‌ علی، الوسیله الی نیل الفضیله، قم: مکتبه آیت‌اله مرعشی نجفی، چاپ اول، 1408 ق.

ابن‌قدامه، عبدالله بن احمد، المغنی، قاهره، مکتبه قاهره، چاپ اول، 1388 ق.

اصفهانی، محمدحسین، حاشیه کتاب المکاسب، قم: انوار الهدی، چاپ اول، 1418 ق.

امامی، حسن، حقوق مدنی، ج 1، تهران: کتابفروشی اسلامیه، چاپ بیست و سوم، 1382.

امامی، حسن، حقوق مدنی، ج 3، تهران: کتابفروشی اسلامیه، چاپ سوم، 1364 .

انصاری، مرتضی بن محمد امین، المکاسب، ج 2، قم: مطبوعات دینی، چاپ پنجم، 1379.

انصاری، مرتضی بن محمد امین ، المکاسب، ج 5، قم، کنگره بزرگداشت شیخ انصاری، چاپ اول، 1415 ق.

بحرانی، یوسف ابن احمد، الحدائق الناضره، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1405 ق.

بهمن‌پوری، عبداله، محمد حسن حائری و محمد تقی فخلعی، «نقد و بررسی ادله بطلان خیار شرط در ایقاعات»، نشریه فقه و حقوق اسلامی، شماره دوم، سال 46، 1392.

ترحینی، محمد حسن، الزبده الفقهیه، قم: دارالفقه للطباعه و النشر، چاپ چهارم، 1427 ق.

جزیری، عبدالرحمن، الفقه علی‌المذاهب ‌الاربعه، بیروت، داراحیاءالتراث‌العربی، چاپ اول، بی‌تا.

جعفری لنگرودی، محمدجعفر، الفارق، تهران: گنج دانش، چاپ اول، 1385.

جعفری لنگرودی، محمدجعفر ، وسیط در ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش، چاپ سوم، 1389.

حسینی شیرازی، محمد، ایصال الطالب الی المکاسب، تهران: منشورات ‌الاعلمی، بی‌تا.

خمینی، روح‌الله‌، تحریر الوسیله، قم: موسسه تنظیم و نشر آثار، 1379.

خمینی، روح‌الله‌، کتاب البیع، ج 1، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار، چاپ اول، 1418 ق.

خمینی، روح‌الله‌، کتاب البیع، ج 4، قم: موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، چاپ چهاردهم، 1410 ق.

خویی، ابوالقاسم، مصباح الفقاهه، ج 4، قم: مطبعه سیدالشهدا، چاپ سوم، 1374.

خویی، ابوالقاسم ، مصباح الفقاهه، ج 6، قم، انتشارات حاجیانی، چاپ اول، 1366.

دمر چیلی، محمد، و علی حاتمی و محسن قرائی، قانون تجارت در نظم حقوقی کنونی، تهران: دادستان، چاپ شانزدهم، 1391.

سیوطی، عبدالرحمن‌بن ابی‌بکر، الجامع‌ الصغیر، بیروت، دارالفکر للطباعه و النشر، چاپ اول، 1401 ق.

شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، تعلیقه کلانتر، قم، کتابفروشی داوری، 1410 ق.

شهید ثانی، زین‌الدین بن علی ، مسالک ‌الأفهام الی تنقیح شرائع‌ الاسلام، قم، تحقیق و نشر موسسه‌المعارف الاسلامی، 1369.

شهیدی، مهدی، حقوق مدنی (شروط ضمن عقد)، تهران: انتشارات مجد، 1386.

شهیدی، مهدی، سقوط تعهدات، تهران: نشر حقوقدان، چاپ چهارم، 1377.

صاحب جواهر، محمد حسن بن باقر، جواهر الکلام، تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ دوم، 1366.

صفایی، حسن و اسدالله امامی، مختصر حقوق خانواده، تهران: نشر میزان، چاپ هشتم، 1384.

طباطبایی یزدی، محمدکاظم بن عبدالعظیم، حاشیه المکاسب، ج 1، قم، نشر اسماعیلیان، 1378.

طباطبایی یزدی، محمدکاظم بن عبدالعظیم ، حاشیه کتاب المکاسب، ج 2، قم: دار المصطفی لاحیاء التراث، چاپ دوم، 1423 ق.

طباطبایی، محمد بن علی، کتاب ‌المناهل، قم، موسسه آل البیت، چاپ اول، بی‌تا.

طباطبائی کربلایی، علی بن محمدعلی، ریاض‌ المسائل، چاپ قدیم، قم موسسه آل‌البیت، بی‌تا.

طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر قرآن، بیروت: مکتب نشر اسلامی، چاپ اول، 1409 ق.

طوسی، محمد بن حسن ، المبسوط فی فقه الامامیه، تهران، مکتبه المرتضویه، 1387.

عابدیان، میرحسین، شروط باطل و تأثیر آن در عقد، تهران: انتشارات جاودانه، چاپ دوم، 1387 .

عاملی غروی، جواد بن محمد، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه، بیروت: دارالتراث، 1418 ق.

علامه حلی، حسن بن یوسف، تحریر الاحکام، قم، دارالعلم، چاپ اول، بی‌تا.

علامه حلی، حسن بن یوسف، تذکره الفقهاء، قم، موسسه آل البیت، چاپ اول، 1414 ق.

علامه حلی، حسن بن یوسف، مختلف‌الشیعه، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413 ق.

فخرالمحققین، محمد بن حسن، ایضاح الفوائد، قم: موسسه اسماعیلیان، چاپ اول، 1387.

کاتوزیان، ناصر، حقوق خانواده، تهران: شرکت انتشار، چاپ ششم، 1382.

کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی- درس‌هایی از وصیت، شفعه و ارث، تهران نشر میزان، چاپ دهم، 1387.

کاتوزیان، ناصر، قواعد عمومی قراردادها، ج 3، تهران: شرکت انتشار، چاپ چهارم، 1383.

کاتوزیان، ناصر، قواعد عمومی قراردادها، ج 5، تهران: شرکت انتشار، چاپ دوم، 1376.

کاتوزیان، ناصر، مقدمه علم حقوق، تهران، شرکت انتشار، 1374.

کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1367.

مامقانی، عبدالله‌بن محمد، نهایه المقال، قم، بی‌نا، چاپ اول، 1350.

محقق داماد، مصطفی و محمود صادقی، «مبانی و آثار حقوقی تعهد به نفع شخص ثالث در فقه امامیه»، مدرس علوم انسانی، شماره چهار، دوره 4، 1379.

محقق داماد، مصطفی، نظریه عمومی شروط و التزامات در حقوق ایران، تهران، مرکز نشر علوم انسانی، چاپ اول، 1388.

محقق سبزواری، محمد باقر بن محمد مؤمن، کفایه الاحکام، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1423 ق.

محقق کرکى، على بن حسین، جامع‌ المقاصد فی شرح القواعد، قم، موسسه آل‌البیت، چاپ دوم، 1414 ق.

محمدی ریشهری، محمد، میزان الحکمه، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، 1404 ق.

محمدی، سام، «ماهیت حقوقی تعهد به نفع شخص ثالث»، فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی (حقوق-مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی) ، شماره یک، دوره 39، 1388.

معین، محمد، فرهنگ فارسی (متوسط)، تهران انتشارات امیرکبیر، 1353.

موسسه دائره‌المعارف فقه فارسی، فرهنگ فقه فارسی، انتشارات موسسه دائره‌المعارف فقه فارسی، 1387.

نائینی، محمد حسین، منیه الطالب، تهران: المکتبه‌ المحمدیه، چاپ اول، 1373.

نهرینی، فریدون، ماهیت و آثار فسخ قراردادها در حقوق ایران، تهران: گنج دانش، چاپ اول، 1383.

وجدانی فخر، قدرت‌الله، الجواهر الفخریه فی شرح الروضه البهیه، قم، انتشارات سماءالقلم، 1426 ق.

هاشمی‌شاهرودی، محمود، معجم فقه الجواهر، بیروت، لبنان، الغدیر للطباعه و النشر و التوزیع، 1417 ق.

هاشمی‌شاهرودی، محمود ، موسوعه الفقه الاسلامی، قم: موسسه دائره المعارف فقه اسلامی، چاپ اول، 1423 ق.