طراحی و آزمون مدل تأثیر عوامل جامعه‌شناختی مبتنی بر نظریه بوردیو با میانجی‌گری سبک زندگی فرهنگی بر میزان مطالعه شهروندان شهر اهواز

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 6، دوره 7، شماره 1 - شماره پیاپی 13، شهریور 1396، صفحه 108-128   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/riis.v7i1.56436

نویسندگان

فریده عصاره¹؛ منیجه شهنی ییلاق²؛ عبدالرضا نواح¹؛ منصور کوهی رستمی^{* 1}

¹دانشگاه شهید چمران اهواز

²شهید چمران اهواز

چکیده

مقدمه:
مطالعه به عنوان کنشی اجتماعی تنها توسط عوامل روانشناختی و آموزشی تبیین نمی‌شود، بلکه عوامل اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی نیز بر روی آن تأثیر گذار هستند. هدف اصلی این پژوهش تبیین مدل تأثیر عوامل جامعه‌شناختی سرمایه‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، جنسیت و تحصیلات با میانجی‌گری سبک زندگی فرهنگی بر میزان مطالعه شهروندان شهر اهواز است.
روش‌شناسی:
روش انجام پژوهش، همبستگی و از نوع تحلیل مدل معادلات ساختاری (SEM) است که یک روش همبستگی چند متغیری می‌باشد. پژوهش‌های متعدد در سطح جهان نشان داده‌اند که مؤلفه‌های جمعیت‌شناختی و جامعه‌شناختی بر میزان و نوع مصرف کالاهای فرهنگی از جمله مطالعه تأثیرگذار هستند. با استفاده از نظریات جامعه‌شناختی و به‌ویژه نظریات بوردیو، مجموعه‌ای از عوامل جامعه‌شناختی مؤثر بر میزان مطالعه در قالب مدلی نظری ارائه شده است. در طراحی مدل پیشنهادی پژوهش، متغیرهای سرمایه‌ی فرهنگی،سرمایه‌ی اجتماعی، سرمایه‌ی اقتصادی، جنسیت و تحصیلات، متغیرهای مستقل؛ متغیر سبک زندگی فرهنگی به عنوان متغیر میانجی و میزان مطالعه به عنوان متغیر وابسته هستند. دوازده فرضیه مربوط به اثرات مستقیم و غیر مستقیم متغیرهای جامعه شناختی بر روی میزان مطالعه در نظر گرفته شد.
یافته ها:
مقادیر شاخص‌های برازندگی مربوط به الگوی پیشنهادی پژوهش حاکی از آن است که اکثر شاخص‌های برازندگی در مدل پیشنهادی پژوهش در حد مطلوبی قرار دارند که برازش این مدل تا حدود زیادی قابل قبول است. در خصوص فرضیه‌های مربوط به اثر مستقیم، یافته ها نشان داد که سرمایه‌ی فرهنگی، سرمایه اجتماعی، سبک زندگی فرهنگی، جنسیت و تحصیلات اثر مستقیم مثبت بر میزان مطالعه‌ی شهروندان شهر اهواز دارند؛ و تنها سرمایه اقتصادی اثر مستقیم مثبت بر میزان مطالعه شهروندان اهواز ندارد. در خصوص فرضیه‌های مربوط به اثر غیرمسقیم، یافته ها نشان داد که سرمایه‌ی فرهنگی، سرمایه اقتصادی، سرمایه اجتماعی و تحصیلات از طریق سبک زندگی فرهنگی اثر غیرمستقیم مثبت بر میزان مطالعه‌ی شهروندان شهر اهواز دارد؛ و تنها جنسیت از طریق سبک زندگی فرهنگی اثر غیرمستقیم مثبت بر میزان مطالعه‌ی شهروندان شهر اهواز ندارد.
بحث و نتیجه‌گیری:
همسو با نتایج این پژوهش در مطالعات تجربی حوزه مطالعه، تأیید شده است که خواندن به تحصیلات و جنسیت وابسته است. همچنین عوامل جامعه‌شناختی، متغیر مستقل مهمی بر میزان مطالعه هستند. زیرا افراد در موقعیت‌های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی متفاوت دارای میزان متفاوتی از اوقات فراغت هستند. در هر صورت، می‌توان استدلال کرد که افرادی که متعلق به رده‌های اجتماعی بالاتر هستند و سرمایه فرهنگی بالاتری دارند، بیشتر می‌خوانند. بنابراین عوامل جامعه‌شناختی مثل سرمایه فرهنگی، سرمایه اجتماعی و سبک زندگی فرهنگی بر میزان و نوع مطالعه تأثیر قوی دارند. مطالعه بیش از آنکه عملی فردی باشد، فرایندی اجتماعی است. این کنش اجتماعی متأثر از عوامل مختلف زمینه‌ای و اجتماعی است که برای ترویج مطالعه بایستی این عوامل را در نظر گرفت. توضیح مطالعه از نگاه جامعه‌شناختی نه‌تنها عوامل اجتماعی که مطالعه را تحت تأثیر قرار می‌دهند روشن می‌سازد، بلکه مطالعه را به‌عنوان شکل خاصی از تعامل اجتماعی و سرمایه فرهنگی به‌صورت جامع‌تری تحلیل می‌کند.

کلیدواژه‌ها

مطالعه؛ عوامل جامعه‌شناختی؛ سرمایه‌ی فرهنگی؛ سرمایه‌ی اجتماعی؛ سرمایه‌ی اقتصادی؛ جنسیت؛ تحصیلات؛ سبک زندگی فرهنگی؛ شهر اهواز

مراجع

ارشدی، نسرین (1386). طراحی و آزمون الگویی از پیشایندها و پیامدهای مهم انگیزش شغلی در کارکنان شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب، پایان‌نامه دکتری، دانشگاه شهید چمران اهواز.

بوردیو، پی یر (1380). نظریه کنش (ترجمه مرتضی مردی‌ها). تهران: نقش و نگار.

توسلی، غلامعباس؛ خادمیان، طلیعه (1386). نقش جنسیت در مصرف کالاهای فرهنگی. پژوهش‌نامه علوم اجتماعی، 1 (4)، 51-64.

خادمیان، طلیعه (1387). سبک زندگی و مصرف فرهنگی: مطالعه‌ای در حوزه جامعه‌شناسی فرهنگی و دیباچه‌ای بر سبک زندگی فرهنگی ایرانیان، تهران: نشر جهان کتاب.

رجب‌زاده، احمد (1382). فعالیت فرهنگی زنان ایرانی: مطالعه کتاب و نشریه. پژوهش زنان، 1 (5)، 166-149.

رفتارهای فرهنگی ایرانیان (1382). یافته‌های طرح پژوهشی فعالیت و مصرف کالای فرهنگی ایران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دفتر طرح‌های ملی.

رفیع‌پور، فرامرز (1373). سنجش گرایش روستائیان نسبت به جهاد سازندگی. تهران: مرکز تحقیقات و بررسی مسایل روستایی.

رضادوست، کریم؛ فاضلی، عبدالله؛ پور ترکارونی، محمد و کوهی رستمی؛ منصور (1390). بررسی رابطه بین سرمایه فرهنگی والدین و میزان استفاده افراد از منابع و خدمات کتابخانه‌ای در بین اعضای کتابخانه‌های عمومی شهرستان اهواز. مجله مطالعات کتابداری و علم اطلاعات. 3 (18)، 121-142.

ریتزر، جورج (1377). نظریه جامعه‌شناسی در دوران معاصر. ترجمه محسن ثلاثی، تهران، انتشارات علمی.

سرمد، زهره؛ بازرگان، عباس؛ حجازی، الهه (1386). روش تحقیق در علوم رفتاری. تهران: آگاه.

سیدمن، استیون (1386). کشاکش آرا در جامعه شناسی (ترجمه هادی جلیلی). تهران :نشر نی.

شورای فرهنگ عمومی (1391). موج چهارم طرح بررسی و سنجش شاخص‌های فرهنگ عمومی. تهران: شورای فرهنگ عمومی.

غیاثوند، احمد (1390). مصرف کتاب در سبک زندگی شهروندان تهرانی. فصلنامه تحلیلی پژوهشی کتاب مهر، 2، 70-91.

فتاحی، رحمت الله (1394). باور به ارزشمندی خواندن: از نگاه فلسفی تا چالش در فهم ارزشمندی خواندن برای زندگی بهتر. مجموعه مقالات اولین همایش ملی خواندن. (50-59). سنندج، دانشگاه کردستان.

گیبینز، جان آر و بوریمر، ال. (1381)، سیاست پست مدرنیته. ترجمه منصور انصاری، تهران، گام نو.

محبوب، سیامک (1391). کتابخانه‌های عمومی و سرانه مطالعه. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی. 18 (1)، 117-133.

محمدی، جمال؛ ودادهیر؛ ابوعلی، محمدی، فردین (1391). مناسبات سرمایه فرهنگی و سبک زندگی: پیمایشی در میان شهروندان طبقه متوسط شهر سنندج. جامعه‌شناسی ایران. 13 (4)، 1-23.

نوکاریزی، محسن؛ نارمنجی، مهدی و دهقانی، کلثوم (1393). ارتباط بین سرمایه فرهنگی والدین و میزان استفاده فرزندان از مواد کتابخانه‌ای کتابخانه‌های عمومی استان خراسان جنوبی. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، 20 (2)، 349-370

هومن، حیدرعلی (1384). مدل یابی معادلات ساختاری با کاربرد نرم‌افزار لیزرل. تهران. انتشارات سمت.

Bennett, T, Emmison, M., Frow, J. (1999) Accounting for Tastes: Australian Everyday Cultures. Cambridge University Press: Cambridge.

DiMaggio, B., Useem, M. (1978). Social Class and arts Consumption. Theory and Society, 5 (2), 141-161.

Dimitra, H. (2011). Families, social backgrounds matter: socio-economic factors, home learning and young children‘s language, literacy and social outcomes. British Educational Research Journal, 37 (6), 893- 914.

Gershuny, j. (2000). Changing Times: work and leisure in postindustrial society. Oxford University Press, Oxford.

Griswold, W., McDonnell, T., Wright, N. (2005). Reading and the Reader Class in the twenty- first century. Annual Review of Sociology, 31, 127–41.

Johnson, L. (2005). Valuing the Arts: Theorizing and Realizing Cultural. School of History, Heritage and Society, Deakin University, Geelong, Victoria 3217, Australia. www.sagepub.com.

Knulst, W., Kraaykamp, G. (1998). Trends in leisure reading: frothy years of research on reading in the Netherlands. Poetics, 26, 21-41.

Knulst, W., Broek, A. (2003). The readership of the books in times of de-reading, poetics 31, 213-233.

Lauristin, M. (2014). Reading as lifestyle. In Reading in changing society Edited by Marju Lauristin and Peeter Vihalemm. University of Tartu.

OECD Stat. Can. 2000. Literacy in the Information Age: Final Report of the International Adult Literacy Survey. Paris/Ottawa: OECD Stat. Can.

Ruddell, R. (2005). Teaching children to read and write: Becoming an effective literacy teacher. Boston: Allen & Bacon.

Sullivan, A. (2001). Cultural Capital and Educational Attainment. Sociology, 35 (4). Pp. 893-912.

Tarelli, I., & Stubbe, T. C. (2010). Home literacy environment and reading achievement: A model for determining the relationship between socioeconomic status, home literacy environment and reading achievement. Paper presented at 4th International Research Congress of IEA.

Toivonen, T. (2004) “Have you read any books for other purposes than studies or work in the last 12 months?” On book-reading in 15 258EU-countries. In: National, European, and Global. Research Seminars of Economic Sociology 2004, ed. by Timo Toivonen – Leena Haanpää – Taru Virtanen, 201–228. Discussions and Working Papers 2:2005. Turku School of Economics: Turku.

Tramonte, L., Willms, J. D. (2010). Cultural capital and its effects on education outcomes. Economic of Education Review, (4) 29, 200-213.

Uusen, A., Muursepp, M. (2012) Gender differences in reading habits among boys and girls of basic school in Estonia. Social and behavioral sciences, 69, 1795- 1804.

Veal, A. (2001) leisure, culture and life style. Poetics 26(1):21–41.

Virtanen, T. (2005b) Dimensions of Taste for Cultural Consumption – A Cross-cultural Study on Young Europeans. In: Proceedings of the 8th AIMAC Conference, Montreal, July 3–6.

Warde, A., Southerton, D., Olsen, W., Shu-Li, C. (2004). The changing organization of everyday life in UK: evidence from time use surveys 1975- 2000. Paper presented in ESA sociology of consumption workshop. Copenhagen, August 26-28.