ویژگی‌های ترجمه متون نمایشی از عربی به فارسی بر پایه ساختار، بافتار و گونه‌های زبانی

زبان و ادبیات عربی

مقاله 4، دوره 10، شماره 18، بهمن 1397، صفحه 97-118   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jall.v10i18.45768

نویسنده

حسین شمس آبادی^*

دانشگاه حکیم سبزواری

چکیده

مسأله ترجمه متون نمایشی، در میان منتقدین،کمتر مورد بررسی و موشکافی قرار گرفته ‌است. برای نمونه در این که در ترجمه این متون، چه راهکارهایی کاربرد بیشتری دارد، چیز بسیاری نمی‌دانیم. تفاوت ساختارهای نحوی زبان­ها سبب می‌شود که پس از گزینش برابر مناسب و نزدیک واژه، معیارها و پیمانه­های مشخصی در انتقال این ساختارها وجود نداشته‌ باشد. گاهی ساختار زبان مبدأ با توجه به کاربرد درست آن در زبان مقصد، درست آرایش داده نمی‌‌شود؛ مانند اشتباه در زمان فعل (مانند ترجمه فعل ماضی ساده به جای استمرار و مضارع و...)، اشتباه در ترجمه جمله خبری به جای انشایی و.... از آنجا که ساختارهای دو زبان مبدأ و مقصد با هم متفاوتند، طبیعی است که ترجمه نیز باید بر پایه ساختار زبان مقصد باشد. از سوی دیگر، توجه به سبک و رسایی نگارش جمله زبان مبدأ، یکی از محدودیت‌های مترجم در گزینش جمله برابر به ‌شمار ‌می‌رود، مانند تفاوتی که می‌تواند میان نگارش یک متن تاریخی و یا یک متن عاشقانه و خودمانی باشد. این مقاله در پی نشان دادن راهکارهای مترجم در ترجمه متون نمایشی است و  نکته‌های مورد توجه در ترجمه نمایشنامه را در بخش 1-ساختار (ارزش پیامی ساختار زبان مبدأ، ترجمه ساختار به ساختار، بینامتنیت و اشتباه در درک معنا)؛ 2-بافتار (انسجام متنی و عوامل حاکم بر آن، نشانه‌های سجاوندی، عوامل تأثیرگذار بر معنا)؛ 3- گونه­های زبانی (تفاوت سبک و یا شیوه بیان) بررسی کرده و نمونه‌های آن را در چهار نمایشنامه گزینشی مورد واکاوی قرار می‌دهد و در پایان ترجمه پیشنهادی خود را در برابر هر یک از جمله‌های نمایشی بیان می‌کند. نتایج بررسی، نشان دهنده وجود روش‌های گوناگونی در ترجمه متون نمایشی است که برای نمونه، توجه به ساخت و بافت و سبک جمله و... ترجمه را از گزینش زبان اشتباه رهایی می‌بخشد.

کلیدواژه‌ها

ترجمه؛ نمایشنامه؛ ویژگی‌ها؛ ساختار؛ بافتار؛ گونه های زبانی؛ برابرها

مراجع

1. أبوالوی، ممدوح. (2008). خصوصیة ترجمة الأجناس الأدبیة، مجلة الموقف الأدبی. مجلة أدبیة شهریة تصدر عن اتحاد الکتاب العرب بدمشق.

2. ترکاشوند، فرشید؛ ناگهی، نسرین. (1392). تحلیل مقایسه‌ای ساز و کار قرینه و بافت زبانی در فهم متن، دوره 3، شماره 9، صفحه 70-55.

3. ترِوِر، ویلیام. (1387). بینامتنیت در رمان تورگنیف ویلیام ترِوِر. ترجمه: الهه دهنوی. ناقد: سعید سبزیان.کتاب ماه ادبیات. (20). پیاپی 134. 50-44

4. جواهر کلام، محمد. (1371). شرارت شیطان (چاپ نخست). انتشارات سکه.

5. الحکیم، توفیق. (1387). ایزیس. ترجمه: عبدالمحمد آیتی (چاپ نخست). تهران: نشر پژواک کیوان.

6. خادمی سکنه، زهرا. (1388). بررسی فکاهه و انواع آن در ترجمه نمایشنامه "الست هدی". پایان نامه کارشناسی ارشد. سبزوار. دانشگاه حکیم سبزواری.

7. خزاعی‌فر، علی. (1388). ترجمه متون ادبی. انتشارات سمت. تهران: مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی.

8. شوقی، أحمد. (1984). الست هدی. الأعمال الکاملة (المسرحیات). الهیئة المصریة العامة للکتاب.

9. صفوی، کوروش. (1390). هفت گفتار درباره ترجمه. چاپ دهم. نشر مرکز.

10. عطائی، روح الله. (1388). «تحلیل سیاق کلام. روشی برای ارزشیابی کیفیت ترجمه». فصلنامه علمی، فرهنگی، خبری، درباره ترجمه. 4 (6) .

11. عقیلی آشتیانی، علی اکبر. (1382). ترجمه متون ادبی. تهران: رهنما.

12. غلامی،حسین؛ سعیدی، علی. (1388). «نقد ترجمه داستان "درس‌های فرانسه" از دیدگاه نظریه سخن‌کاوی (سبک، لحن، نشانه‌های سجاوندی)». مجله پژوهش زبان‌های خارجی. (52). تابستان . 96-85.

13. غنیمی هلال، محمد. (1997). النقد الأدبی الحدیث، الثقافة المصریة للطباعة و النشر و التوزیع.

14. لطفی‌پور ساعدی، کاظم. (1371). درآمدی به روش و اصول ترجمه. تهران: نشر دانشگاهی.

15. محفوظ، نجیب. ( 1994). الشیطان یعظ (ط1). المؤلفات الکاملة. المجلد الخامس. القاهرة: مکتبة لبنان ناشرون.

16. ــــــــ. )1995). المؤلفات الکاملة (ط1). ایزیس. مکتبة لبنان ناشرون. المجلد الثانی.

17. ـــــــ. (1371). مترجم: محمد جواهر کلام. شرارت شیطان چاپ نخست. تهران: انتشارات سکه.

18. ــــــــ. (1391). زیر سایبان (چاپ نخست). ترجمه: مهدی شاهرخ؛ حسین شمس‌آبادی. تهران: روزگار.

19. ـــــــــ. (1974). تحت المظلة (ط1). القاهرة: دار مصر للطباعة.

20. مدنی، محمد. (2011). النقد و ترجمة النص المسرحی، دراسة فی تأثیر المنهج النقدی علی ترجمة المسرح العالمی. بیروت: دار الهدی للنشر و التوزیع .

21. میرصادقی، جمال. (1376). عناصر داستان (چاپ سوم). تهران: انتشارت علمی.

22. ناظمیان، رضا. (1391). عوامل برون متنی در ترجمه از عربی به فارسی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.

23. Robinson, Douglas. )2003). becoming a translator, 2003, USA, Rout ledge, 2e.

24. www.awu-dam.net