سنجش میزان تاثیر عوامل موثر بر شکل گیری رفتار اشتراک دانش از دیدگاه دانشجویان (مطالعه موردی: دانشگاه فردوسی مشهد)

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 5، دوره 7، شماره 1، شهریور 1396، صفحه 153-173   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/riis.v7i1.61819

نویسندگان

مجتبی کفاشان^{* 1}؛ یاسر آسمان دره¹؛ زهرا محمدیان²

¹دانشگاه فردوسی مشهد

²دانشجوی فردوسی مشهد

چکیده

مقدمه:
مطالعه حاضر به‌منظور شناسایی مهمترین عوامل موثر بر شکل گیری رفتار اشتراک دانش در بین دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد و در راستای سنجش میزان تاثیر این عوامل بر رفتار اشتراک دانش آنها انجام شد. پژوهش حاضر تلاش نموده است تا ضمن شناسایی و استخراج عمده‌ترین عوامل موثر بر رفتار اشتراک دانش در بین دانشجویان، نوع روابط حاکم بین عناصر موثر بر آن را مشخص کند.
روش‌شناسی:
این پژوهش با روش «توصیفی- پیمایشی» و بر پایه آزمون برخی از عوامل موثر بر رفتار اشتراک دانش در بین دانشجویان کارشناسی دانشگاه فردوسی مشهد انجام گرفت. برای این منظور، پس از استخراج برخی از مهمترین عوامل موثر بر رفتار اشتراک دانش بر پایه مطالعه اکتشافی، فرم نظر‌سنجی تدوین و بر مبنای نظرات کسب شده از 18 نفر از خبرگان این حوزه، با استفاده از آزمون فریدمن عمده‌ترین عوامل موثر بر رفتار اشتراک دانش شناسایی و استخراج شد. سپس الگوی مفهومی پژوهش طراحی و پس از تعیین روایی و پایایی پرسشنامه محقق ساخته‌، با استفاده از روش نمونه‌برداری تصادفی طبقه‌ای، تعداد 390 پرسشنامه توزیع گردید که 371 پرسشنامه مبنای تحلیل داده‌ها قرار گرفت. برای آزمون الگوی پیشنهادی پژوهش و تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار لیزرل و از روش تحلیل مسیر استفاده شد.
یافته ها:
نتایج آزمون فریدمن نشان داد که بر پایه نظر خبرگان؛ ارزش درک شده، انگیزش، سهولت درک شده و اعتماد عمده‌ترین عوامل موثر بر رفتار اشتراک دانش است. این عوامل در کنار دو عامل «نگرش به اشتراک دانش» و «قصد رفتاری» الگوی اولیه پژوهش را شکل داد. در این پژوهش، 6 فرضیه مورد بررسی و آزمون قرار گرفت. از مجموع 6 فرضیه طراحی شده در این پژوهش، 1 فرضیه مورد تایید قرار نگرفت. نتایج تحلیل مسیر نشان داد که ارزش درک شده بر قصد اشتراک دانش تاثیر مستقیم و معنی‌داری دارد. همچنین، نتایج نشان‌دهنده تاثیر مستقیم و معنی‌دار انگیزش بر نگرش و قصد اشتراک دانش بود. افزون بر این، تاثیر سهولت درک شده بر نگرش و قصد اشتراک دانش اثبات گردید. نگرش و قصد اشتراک دانش نیز به صورت مستقیم و معنی‌داری رفتار اشتراک دانش را شکل دادند.
بحث و نتیجه‌گیری:
در یک جمع‌بندی کلی از متغیرهای مورد مطالعه می‌توان گفت که اعتماد، انگیزش، نگرش و قصد اشتراک دانش به‌عنوان متغیرهای مهم و تاثیر‌گذاری در تحقق رفتار اشتراک دانش دانشجویان ایفای نقش می‌کنند و برای بروز و توسعه این رفتار باید مورد توجه ویژه‌ای قرار گیرند. از این‌رو، دانشگاه‌ها در صورتی که بخواهند فرایند اشتراک دانش را توسعه داده و سهم بیشتری از اشتراک علمی در درون دانشگاه را به‌دست آورند بایستی به اعتماد، انگیزش و نگرش دانشجویان به فرایند اشتراک دانش بیش از پیش توجه کنند. در واقع، رفتار اشتراک دانش دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد اگر چه متاثر از کلیه عوامل مورد بررسی در این پژوهش بود لیکن میزان اعتماد، انگیزه آنها به اشتراک دانش، نگرش و قصد آنها به اشتراک دانش از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. در چارچوب نتایج الگوی نهایی این پژوهش، نه تنها توجه به اعتماد، انگیزش، نگرش مثبت و قصد اشتراک دانش ضروری است، بلکه لازم است تا افزون بر توجه به توسعه ارزش درک شده از اشتراک دانش، بایسته‌ها و ملزومات زیرساختی اشاعه و اشتراک دانش تولید شده به منظور تسهیل این فرایند نیز وجود داشته باشد.

کلیدواژه‌ها

ارزش درک شده؛ سهولت درک شده؛ اعتماد، انگیزش؛ نگرش؛ قصد اشتراک دانش؛ رفتار اشتراک دانش؛ دانشگاه فردوسی مشهد

مراجع

آرمسترانگ، مایکل (1389). مدیریت استراتژیک منابع انسانی. (محمد اعرابی و امید مهدیه، مترجمان). تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.

پور، سمیرا و سعید مرتضوی (1392). تبیین عوامل مؤثر بر نگرش و رفتار مبتنی بر تسهیم دانش (مورد مطالعه: پرستاران بیمارستان 17 شهریور). مطالعات رفتار سازمانی. 2 (3)، 43-70.

دالانتی، جرارد (1386). دانش در چالش: دانشگاه در جامعه دانایی. ترجمه علی بختیاری‌زاده. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.

سرخوش، مهدی؛ پیمان اخوان؛ علی کیا و علیرضا امین پور (1394). بررسی رفتار تسهیم دانش کارکنان در یک سازمان با فناوری پیشرفته مبتنی بر نظریه رفتار برنامه‌ریزی شده. مدیریت نوآوری، 4، 61-80.

قربانی‌زاده، وجه‌اله و شیرین خالقی‌نیا. 1388. نقش انتقال دانش ضمنی در توانمندسازی کارکنان. پژوهش‌های مدیریت منابع انسانی 1(2)، 85-105.

Abdur-Rafiu, M. A. and Opesade, A.O. (2015). "Knowledge Sharing Behavior of Academics in The Poly technic Ibadan". Library Philosophy and Practice (e-journal). Paper 1287.

Abrams, L. C., Cross, R., Lesser, E., Levin, D. Z. (2003). Nurturing interpersonal trust in knowledge-sharing networks. Academy of Management Perspectives, 17 (4), 64-77.

Ajzen, I and Fishbein, M. (1970). The prediction of behavior from attitudinal and normative variables. Journal of Experimental Social Psychology, 6, 466–487.

Ajzen, I. 1991. The theory of planned behavior. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 50, 179-211.

Alavi, M and Leidner, D.E. (2001). Review: Knowledge management and knowledge management systems: Conceptual foundations and research issues. MIS Quarterly, 25(1), 107–136.

Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The Exercise of Control. Freeman: New York.

Bartol, K. M and Srivastava, A. (2002). Encouraging knowledge sharing: the role of organizational reward systems. Journal of Leadership and Organizational Studies, 9 (1), 64-77.

Blau, P.M. (1963). The Dynamics of Bureaucracy: A Study of Interpersonal Exchange in Two Government Agencies. University of Chicago Press, Chicago: IL.

Bock, G. W and Kim, Y. G.( 2002). Breaking the myths of rewards: an exploratory study of attitudes about knowledge sharing. Information Resources Management Journal, 15 (2), 14–21.

Bock, G.W., Zmud, R. W., Kim, Y. G and Lee. J. N. (2005). Behavioral intention formation in knowledge sharing: examining the roles of extrinsic motivators, social-psychological forces, and organizational climate. MIS Quarterly, 29 (1), 87-112.

Bollinger, A. S and Smith, R. D. (2001). Managing organizational knowledge as a strategic asset. Journal of Knowledge Management, 5(1), 8–18.

Chen, C.A. (2008). Linking the knowledge creation process to organizational theories: A macro view of organization-environment change. Journal of Organizational Change Management. 21(3), 259–279.

Chen, S and Quester, P. (2006). Modeling store loyalty: Perceived value in market orientation practice. The Journal of Services Marketing, 20, 188-204.

Cheng, M. Y., Ho, J. S. Y., and Lau, P. M. (2009). Knowledge sharing in academic institutions: a study of Multimedia University Malaysia. Electronic Journal of Knowledge Management, 7(3), 313-324.

Chow, Wing S and Chan, Lai Sheung.( 2008). Social network, social trust and shared goals in organizational knowledge sharing. Information & Management, 45, 458–465.

Chung, L. H. (2001). The Role of Management in Knowledge Transfer', Third Asian Pacific Interdisciplinary Research in Accounting Conference Adelaide, South Australia.

Collins, C. J and Smith, K. G. (2006). Knowledge exchange and combination: the role of human resource practices in the performance of high-technology firms. Academy of Management Journal, 49 (3), 544-60.

Constant, D., Kiesler, S and Sproull. L. (1994). What’s mine is ours, or is it? A study of attitudes about information sharing. Information Systems Research, 5 (4), 400–421.

Cook, K. s., Obrien, J and Kollock. P. (1990). Exchange Theory: A blueprint for structure and process. In Ritzer (ed). Frontiers of social theory. New York: Columbia University Press.

Davis, F. D. (1989). Perceived usefulness, perceived ease of use, and user acceptance of information technology. MIS Quart, 13, 319–339.

Dawkins, C. E and Frass. J. W. (2005). Decision of union workers to participate in employee involvement: an application of the theory of planned behavior. Employee Relations, 27 (4/5), 511-31.

Emerson, R. M. (1972). Exchange Theory, Part II: Exchange Relations and Network Structures. In In Sociological Theories in Progress. Annual Review of Sociology, 2, 335-362.

Ford, D and Staples, D. (2006). Perceived value of knowledge: the potential informer's perception. Knowledge management research and practice. 4(1), 3-16

Friga, P. N. (2000). Codification Strategies in Knowledge Management Processes – Learning from Simulation.

Garbarino, E and Johnson, M. S. (1999). The different roles of satisfaction, trust and commitment in customer relationships. Journal of Marketing, 63 (2), 70-87.

Gefen, D., Karahanna, E and Straub, D. W. (2003). Trust and TAM in online shopping: an integrated model. MIS Quarterly, 27 (1), 51–90.

Gerber, M., Mallett, C., and Puhse, U. (2011). Beyond intentional processes: The role of action and coping planning in explaining exercise behavior among adolescents. International Journal of Sport and Exercise Psychology, 9(3), 209-226.

Gottschalk, P. (2007). Knowledge management systems: value shop creation. Hershey PA: Idea Group Pub.

Granrose, Ch. S. (1984). A Fishbein-Ajzen Model of Intention to Work following Childbirth. Journal of Vocational Behavior, 25, 359-372.

Igbaria, M., and Iivari, J. (1995). The effects of self-efficacy on computer usage. Omega, 23 (6), 587–605.

Hall, H. (2001). Social exchange for knowledge exchange', Managing knowledge: conversations and critiques University of Leicester.

Herzberg, F.(1964). The Motivation-Hygiene Concept and Problems of Manpower. Personnel Administrator, (27), 3–7.

Holsapple, C. W., and Joshi, K. D. (2000). An investigation of factors that influence the management of knowledge in organizations. The Journal of Strategic Information Systems, 9(2), 235–261.

Homans, G. C. (1961). Social Behaviour: Its Elementary Forms. New York: Harcourt, Brace & World, Inc.

Hsu, M. H., Ju, T. L., Yen, C. H and Chang, C. M. (2007). Knowledge sharing behavior in virtual communities: The relationship between trust, self-efficacy, and outcome expectations. International Journal of Human-Computer Studies, 65 (2).

Hsu, C. L and Lin, J. C. (2008). Acceptance of blog usage: The roles of technology acceptance, social influence and knowledge sharing motivation. Information & Management. 45 (1), 65-74.

Kalafatis, S., Pollard, M., East, R and Tsogas, M. H. (1999). Green marketing and Ajzen's theory of planned behaviour: a cross-market examination. Journal of Consumer Marketing, 16 (5), 441-460.

Kankanhalli, A., Tan, C. Y. B and Wei, K. K. (2005). Contributing knowledge to electronic knowledge repositories: an empirical investigation. MIS Quarterly, 29 (1), 113–143.

Kolekofski, K. E. and Heminger, A. R. (2002). Beliefs and attitudes affecting intentions to share information in an organizational setting. Information & Management, 40, 521-32.

Kowak, S.H., and Gao, SH. (2005). Attitude towards Knowledge Sharing Behavior. Journal of Computer Information Systems, 46 (2). 45-51.

Locke, E. A. (1968). Toward a theory of task motivation and incentives. Organizational Behavior and Human Performance, 3 (2), 157-189.

Maslow, A. H. (1943). A theory of human motivation. Psychological Review, 50 (4), 370–396.

Mooradian, T., Renzl, B and Matzler, K. (2006). Who trusts? Personality, trust and knowledge sharing. Management learning, 37 (4), 523-540.

Nelson, K.M., and Cooprider. J. G. (1996). The contribution of shared knowledge to IS group performance. MIS Quarterly, 21 (4), 409–429.

Norudin, M.; Che Mahmood, M. H. and Nurmusli Mah, K. A. (2016). Knowledge Sharing and Organizational Learning Success in Malaysia: A Case of Private Sectors in State of Johor. Journal of Applied Environmental and Biological Sciences, 6(1), 21-28.

Pacharapha, T. and Ractham, V. V. (2012). Knowledge acquisition: the roles of perceived value of knowledge content and source. Journal of Knowledge Management. 16 (5), 724-739.

Reychav, I., and Weisberg, J. (2010). Bridging intention and behavior of knowledge sharing. Journal of Knowledge Management, 14 (2), 285-300.

Ridings, C.M., Gefen, D and Arinze, B. (2002). Some antecedents and effects of trust in virtual communities. Strategic Information Systems, 11 (3-4), 271–295.

Ryu, S., Ho, S. H and Han, I. (2003). Knowledge sharing behavior of physicians in hospitals. Expert Systems with Applications, 25 (1), 113–122.

Smith, K.G., Collins, C. J and Clark, K.D. (2005). Existing knowledge, knowledge creation capability, and the rate of new product introduction in high-technology firms. Academy of Management Journal, 48, 346-57.

Staples, D. S., and Webster. J. (2008). Exploring the Effects of Trust, Task Interdependence and Virtualness on Knowledge Sharing in Teams. Information Systems Journal, 18, 617-640.

Tax, S., and S. Brown. (1998). Customer evaluations of service complaint experiences: Implications for relationship marketing. Journal of Marketing, 60, 60-76.

Teece, D. J. (2007). Capturing value from knowledge assets: The new economy, markets for know-how and intangible assets. California Management Review, 40 (3), 55-79.

Tylor, Sh. and Tood, P. A. (1995). Understanding information technology usage: A test of competing model. Information systems research, 6 (2), 144-176.

Wilson, D. T. (1995). An integrated model of buyer-seller relationship. Journal of the Academy of Marketing Science, 21 (1),1-12.

Winkelen, C. van, & McKenzie, J. (2011). Knowledge works the handbook of practical ways to identify and solve common organizational problems for better performance. Chichester, West Sussex, U.K.: Wiley.

Yu, T. K; Lu, L. C and Liu, T. F. (2010). Exploring factors that influence knowledge sharing behavior via weblogs. Computers in Human Behavior, 26 (1), 32-41.