پترولوژی گرانیتوئیدهای الیگوسن قلعه یغمش در غرب استان یزد

زمین شناسی اقتصادی

مقاله 11، دوره 8، شماره 2 - شماره پیاپی 15، بهمن 1395، صفحه 473-491   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/econg.v8i2.43200

نویسندگان

بهاره فاضلی¹؛ محمود خلیلی^{* 1}؛ روی بیورز²؛ مهین منصوری اصفهانی³؛ زهرا لقمانی دستجردی⁴

¹اصفهان

²متودیست جنوبی

³صنعتی اصفهان

⁴دانشگاه آزاد اسلامی واحد دولت آباد

چکیده

توده پلوتونیک منطقه قلعه یغمش در منتها الیه بخش غربی استان یزد و کمربند ماگمایی ارومیه- دختر قرار دارد و شامل دیوریت، کوارتز دیوریت، تونالیت، گرانودیوریت و گرانیت به سن الیگوسن می‌شود. عمده سنگ تشکیل‌دهنده منطقه، تونالیت است. ریولیت، ریوداسیت و نیز توف آندزیتی، ریوداسیتی و ریولیتی به سن ائوسن، گدازه‌ها و پیروکلاستیک‌های این منطقه را تشکیل می‌دهد. پلاژیوکلاز، ارتوکلاز، کوارتز، آمفیبول و بیوتیت، کانیهای اصلی، پیروکسن، زیرکن، آپاتیت، اسفن، تورمالین و کانیهای کدر از کانیهای فرعی و نیز کلریت، اپیدوت و کلسیت در شمار کانیهای ثانویه این توده نفوذی است. بر اساس داده‌های پتروگرافی، مینرال‌شیمی و ژئوشیمیایی، توده گرانیتوئیدی مورد بررسی از نوع I (گروه مگنتیت) با ترکیب کالک‌آلکالن و متاآلومین است. محتوای بالای LILE (Ba، Sr، K و Cs) و ناهنجاری منفی عناصر گروه HFSE (Ti،Nb ، Zr و Y) در این سنگها از جمله ویژگیهای ماگماتیسم مرتبط با فرورانش است. بر این اساس، سنگهای گرانیتوئیدی قلعه یغمش دارای یک خاستگاه واحد بوده است و در پهنه فرورانش و در ارتباط با کمانهای آتشفشانی کالک‌آلکالن حاشیه فعال قاره‌ای به‌وجود آمده است. به احتمال زیاد، منشأ ماگمای توده مورد بررسی از ذوب‌بخشی آمفیبولیت‌های پوسته زیرین (و احتمالاً مواد رسوبی پوسته) است و تبلور تفریقی مذاب در سطوح بالاتر پوسته، تنوع سنگ‌شناسی این توده را سبب شده است. به‌نظر می رسد ماگمای بازیک حاصل از ذوب گوشته که در پوسته جای گزین شده، گرمای لازم برای ذوب پوسته را فراهم کرده است. شواهد صحرایی (وجود انکلاوهای میکروگرانولار مافیک با مرزهای مشخص) و یافته‌های پتروگرافی نظیر تشابه کانی شناسی انکلاو و سنگ میزبان، آپاتیت‌های سوزنی، حواشی تحلیل رفته کانیهایی همچون آمفیبول و پلاژیوکلاز و فراوانی بیشتر بیوتیت و هورنبلند در انکلاو نسبت به سنگ میزبان می تواند بیانگر وقوع پدیده اختلاط ماگماهای اسیدی و بازیک در تشکیل این توده باشد. توده پلوتونیکی قلعه یغمش با استفاده از نمودار SiO2 در برابر P2O5 در محدوده دمایی کمتر از °C800 تا کمی بیشتر از °C850 متبلور شده است.

کلیدواژه‌ها

گرانیتوئید نوع I؛ قوس آتشفشانی؛ ائوسن- الیگوسن؛ قلعه یغمش؛ ارومیه- دختر

مراجع

Alavi, M., 1994. Tectonics of Zagros orogenic belt of Iran, new data and interpretation. Tectonophysics, 229(3): 211–238.

Almeida, M.E., Macambira, M.J.B. and Oliveira, E.C., 2007. Geochemistry and zircon geochronology of the I-type high-K calc-alkaline and S-type granitoid rocks from southeastern Roraima, Brazil: Orosirian collisional magmatism evidence (1.97–1.96 Ga) in central portion of Guyana Shield. Precambrian Research, 155(1-2): 69-97.

Amidi, M.,1989. Geological map of Sarv-e-Bala, scale 1:100,000. Ministry of Mines and Metals and Geological Survey of Iran (in Persian).

Atherton, P.M., 1993. Granite magmatism. Journal of the Geological Society, 150(6): 1009-1023.

Barbarin, B., 1990. Granitoids: main petrogenetic classification in relation to origin and tectonic setting. Geological Journal, 25(3-4): 227–238.

Barbarin, B., 1999. A review of the relationships between granitoid types, their origins and their geodynamic environments. Lithos, 46(3): 605-626.

Chappell, B.W. and White, A.J., 1974. Two contrasting granite types. Pacific Geology, 8: 173-174.

Chappell, B.W. and White, A.J.R., 1992. I- and S-type granites in the Lachlan Fold Belt. Transactions of the Royal Society of Edinburgh. Earth Sciences, 83(1-2): 1-26.

Chappell, B.W. and White, A.J., 2001. Two contrasting granite types: 25 years later. Australian Journal of Earth Sciences, 48(4) 489-499.

Chappell, B.W., White, A.J.R., Williams, I.S. and Wyborn, D., 2004. Low- and high-temperature granites. Transactions of the Royal Society of Edinburgh. Earth Sciences, 95(1-2): 125-140.

Clarke, D.B., 1992. Granitoid rocks. Chapman and Hall, London, 283 pp.

Clemens, J.D., Stevens G., and Farina, F., 2011. The enigmatic sources of I-type granites: The peritectic conexion. Lithos, 126(3): 174–181.

Cobbing, J., 2003. The geology and mapping of granite batholiths. Springer, New York, 141 pp.

Coltorti, M., Bondaiman, C., Faccini, B., Gregoire, M., Oreilly, S.Y. and Powell, W., 2007. Amphiboles from suprasubduction and intraplate lithospheric mantle. Lithos, 99(1-2): 68-84.

Cotton, J., Le Dez, A., Bau, M., Caroff, M., Maury, R.C., Dulski, P., Fourcade, S., Bohn, M. and Brousse, R., 1995. Origin of anomalous rare earth element and yttrium enrichments in subaerially exposed basalts, evidence from French Polynesia. Chemical Geology, 119(1-4): 115-138.

Debon, F. and Lefort, P., 1983. A chemical-mineralogical classification of common plutonic rocks and associations. Royal Society of Edinburgh Transactions, 73(3): 135-149.

Didier, J., 1991. The main types of enclaves in the Hercynian granitoids of the Massif Central, France. In: J. Didier and B. Barbarin (Editors), Enclaves and Granite Petrology. Developments in Petrology, V. 13. Elsevier, Amsterdam, pp. 47–61.

Didier, J. and Barbarin, B., 1991. Enclaves and granite petrology.Developments in Petrology, V. 13. Elsevier, Amsterdam, 625 pp.

Ellis, D.J. and Thompson, A.B., 1986. Subsolidus and partial melting reactions in the quartz-excess and water deficient conditions of peraluminous melts from mafic rocks. Journal of Petrology, 27(1): 91-121.

Fazeli, B., 2010, Petrology of Kuh-e-Siah volcanic rocks (North of Gavkhuni lagoon, South East of Isfahan). M.Sc. Thesis, University of Isfahan, Isfahan, Iran, 111 pp (in Persian).

Frost, B.R., Barnes, C.G., Collins, W.J., Arculus, R.J., Ellis, D.J. and Frost, C.D., 2001. A Geochemical Classification for Granitic Rocks. Journal of Petrology, 42(11): 2033-2048.

Gaetani, G.A. and Grove, T.L., 2003. Experimental constraints on melt generation in the mantle wedge. In: J. Eiler (Editors), Inside the subduction factory. American Geophysical Union Geophysical Monograph, Washington, D.C., pp. 107-134.

Ghasemi, A. and Talbot, C.J., 2006. A new tectonics cenario for the Sanandaj–Sirjan Zone (Iran). Journal of Asian Earth Sciences, 26(6): 683–693.

Gray, C.M. and Kemp, A.I.S., 2009. The two-component model for the genesis of granitic rocks in southeastern Australia—Nature of the metasedimentary-derived and basaltic end members. Lithos, 111(3-4): 113–124.

Green, T.H. and Watson, E.B., 1982. Crystallization of Apatite in Natural Magmas Under High Pressure, Hydrous Conditions, with Particular Reference to `Orogenic' Rock Series. Contributions to Mineralogy and Petrology, 79(1): 96–105.

Honarmand, M., Rashidnejad-Omran, N., Corfu , F., Emami, M. H. and Nabatian, G., 2013. Geochronology and magmatic history of a calc-alkaline plutonic complex in the Urumieh-Dokhtar Magmatic Belt, Central Iran: Zircon ages as evidence for two major plutonic episodes. Neues Jahrbuch fur Mineralogie, Abhandlungen, 190(1): 67–77.

Irvine, T.N. and Barager, W.R.A., 1971. A guide to the chemical classification of the common volcanic rocks. Canadian Journal of Earth Science, 8(5): 523-548.

Kananian, A., Sarjoughian, F., Nadimi A., Ahmadian, J. and Ling, W., 2014. Geochemical characteristics of the Kuh-e Dom intrusion, Urumieh–Dokhtar Magmatic Arc (Iran): Implications for source regions and magmatic evolution. Journal of Asian Earth Sciences, 90: 137-148.

Khoddami, M., 1998. Petrological study of volcanic rocks in the north of Gavkhuni lagoon. M.Sc. Thesis, University of Isfahan, Isfahan, Iran, 170 pp (in Persian).

Leake, B.E., Wolley, A.R., Arps, C.E. S., Birch, W.D., Gilbert, M.C., Grice, J.D., Hawthorne, F.C., Kato, A., Kisch, H.J., Krivovichev, V.G., Linthout, K., Laird, J., Mandarino, J., Maresch, W.V., Nickel, E.H., Rock, N.M.S., Schumacher, J.C., Smith, D.C., Stephenson, N.C.N., Ungaretti, L., whittaker, E.J.W. and Youzhi, G., 1997. Nomenclature of Amphiboles, report of the subcommittee on amphiboles of the international mineralogical association commission on new minerals and mineral names. The Canadian Mineralogist, 35(1): 219–246.

Loqhmani Dastjerdi, Z., 2001. Petrography and petrology of Ghaleh Yaghmesh granitoids in the West of Yazd. M.Sc. Thesis, University of Isfahan, Isfahan, Iran, 170 pp (in Persian).

Maniar, P.D. and Piccoli, P.M., 1989. Tectonic discrimination of granitoids, Geological Society if America Bulletin. 101(5): 635-643.

Middlemost, E.A.K., 1994. Naming materials in the magma/igneous rock system. Earth Science Reviews, 37(3-4): 215-224.

Patino Douce, A.E. and Beard, J.S., 1996. Effects of P, fO2 and Mg/Fe ratio on dehydration melting of model metagreywackes. Journal of Petrology, 37(5): 999-1024.

Pearce, J.A., Harris, N.B. and Tindle A.G., 1984. Trace element discrimination diagrams for the tectonic interpretation of granitic rocks. Journal of Petrology, 25(4): 956-983.

Raymond, L.A., 2002. Petrology: The study of igneous sedimentary and metamorphic rocks, McGraw-Hill, Boston, 720 pp.

Rollinson, H.,R., 1993. Using geological data, evolution, presentation, interpretation. Longman, Scientific and Technical, London, 352 pp.

Selman Aydogan, M., Hakan, C., Mustafa, B. and Omer, A., 2008. Geochemical and mantle-like isotopic (Nd, Sr) composition of the Baklan Granite from the Muratdağı Region (Banaz, Uşak), western Turkey: Implications for input of juvenile magmas in the source domains of western Anatolia Eocene–Miocene granites. Journal of Asian Earth Sciences, 33(3-4): 155-176.

Sepahi, A.A. and Malvandi, F., 2008. Petrology of the Bouein Zahra-Naein Plutonic Complexes, Urumieh-Dokhtar Belt, Iran: With Special Reference to Granitoids of the Saveh Plutonic Complex. Neues Jahrbuch für Mineralogie-Abhandlungen. Journal of Mineralogy and Geochemistry, 185(1): 99–115.

Shelley, D., 1993. Igneous and metamorphic rocks under the microscope. Chapman and Hall, London, 630 pp.

Sun, S.S. and McDonough, W.F., 1989. Chemical and isotopic systematics of oceanic basalts: implications for mantle composition and processes, Magmatism in Ocean Basins. Journal of Geological Society of London Specific Publication, 42(1): 313-345.

Whitney, D.L. and Evans, B.W., 2010. Abbreviations for names of rock-forming minerals. American Mineralogist, 95(1): 185-187.

Wilson, M., 1989. Igneous petrogenesis. Unwin Hyman, London, 466 pp.

Zen, E., 1986. Aluminum enrichment in silicate melts by fractional crystallization: Some mineralogic and petrographic constraints. Journal of Petrology, 27(5):1095-1117.

Zorpi, M.J., Coulon, C., Orisini, J.B. and Concirta, C., 1989. Magma mingling, zoning and emplacement in calk-alkaline granitoid plutons. Tectonophysics, 157(4): 315-326.