ارزیابی و سنجش شرایط اقلیمی برای فعالیت‌های گردشگری با رویکرد گردشگرمحور (مطالعه موردی: جزیره قشم)

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 4، دوره 7، شماره 1 - شماره پیاپی 25، فروردین 1397، صفحه 97-114   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geo.v7i1.59005

نویسندگان

زهرا عربی¹؛ حسن اروجی^{* 2}؛ حمید زمانی³

¹دانشگاه پیام نور

²دانشگاه خوارزمی تهران

³دانشگاه تهران

چکیده

با توجه به اهمیت عامل اقلیم در سنجش وضعیت مقصدهای گردشگری، توجه و ارزیابی به این عامل از طریق ارائه شاخص‌ها و دیدگاه‌های مختلف افزایش یافته است و در این میان تأکید بر داده‌ها و ارزیابی‌های میدانی مبتنی بر سنجش دیدگاه‌ها و رضایتمندی‌های گردشگران، در کنار توجه به شاخص‌های استاندارد اقلیم گردشگری و دیدگاه‌های کارشناسانه، می‌تواند تصویر واقع‌بینانه‌تری را از شرایط اقلیمی برای گردشگری ارائه دهد. با توجه به تفاوت‌های طبیعی و انسانی بین مقاصد گردشگری و بین گردشگران، هدف این پژوهش، سنجش شرایط اقلیمی برای گردشگران با ترکیب رضایتمندی گردشگران با داده‌های کارشناسی و اصلاح و بازبینی در شاخص‌های قبلی است و برای این منظور، جزیره قشم به عنوان مطالعه موردی انتخاب شده است. به‌منظور ارزیابی شرایط اقلیمی، شاخص‌های PMV، PET و CIT به صورت ترکیبی برای ایستگاه ساحلی جزیره قشم و در دوره آماری 2003-2014 مورد سنجش قرار گرفت. نتایج ارزیابی‌ها، نشانگر نکته قابل توجهی بود. با وجود مطلوبیت اقلیم گردشگری برای ماه‌های سرد سال و ساعات شبانه در جزیره قشم، از منظر شاخص CIT، کلیه ماه‌های سال و همچنین کلیه مقاطع شبانه‌روز (به‌جز ساعات روزانه ماه‌های تابستان) از شرایط مطلوب یا قابل‌قبول برای گردشگری برخوردار بودند که کمی با شرایط منطقه ناسازگار به نظر می‌رسید. با توجه به تفاوت‌های طبیعی و انسانی بین مقصدها و بین گردشگران، بازبینی مختصری در شاخص CIT صورت گرفت و با ترکیب نتایج شاخص PMV و میزان رضایتمندی گردشگران از شرایط حرارتی مختلف، نتایج جدیدی برای اقلیم گردشگری جزیره حاصل شد که نشان می‌دهد جزیره قشم در نیمی از سال (از ماه می تا اکتبر) و کلیه ساعات شبانه‌روز در همین بازه زمانی، از شرایط مطلوب یا قابل‌قبول فاصله دارد. علت متفاوت بودن نتایج فعلی، دخالت دادن مستقیم رضایتمندی گردشگران در داده‌های اقلیمی است.

کلیدواژه‌ها

اقلیم گردشگری؛ شاخص CIT؛ جزیره قشم

مراجع

اروجی، حسن؛ قرخلو، مهدی؛ علیزاده، محمد؛ 1390. حفاظت از گونه‌های جانوری جزیره شیدور، گامی در توسعه گردشگری. مجموعه مقالات هفتمین همایش ملی خلیج فارس

حنفی نیری، نعیمه؛ 1393. بررسی کاربرد شاخص اقلیم- گردشگری CIT در تعیین اقلیم گردشگری مناطق کوهستانی مطالعه موردی: شهرستان اردبیل. پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیای طبیعی، دانشگاه تبریز، به راهنمایی مریم بیاتی خطیبی

شاه پسندزاده، مجید؛ 1385. بررسی گسیختگی‌های سطحی ناشی از زمین لرزه ششم آذرماه 1384 جزیره قشم. پژوهشنامه زلزله شناسی و مهندسی زلزله، سال نهم، شماره دوم، 34-41

شمسی پور، علی اکبر؛ نجفی، محمدسعید؛ اروجی، حسن؛ علیزاده، محمد؛ 2012. ارزیابی شرایط اقلیمی شهر بندر انزلی از منظر گردشگری بر اساس شاخص اقلیم – گردشگری CIT. مجله برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، سال اول، شماره 2، 75-94

فرج زاده، منوچهر؛ افتخاری، عبدالرضا رکن الدین؛ احمدآبادی، علی؛ 1389. ارزیابی اقلیم توریستی ایران با استفاده از مدل اقلیم توریستی (TCI) و پهنه‌بندی آن با استفاده از سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی(GIS). مجله علمی پژوهشی پژوهش‌های جغرافیای طبیعی دانشگاه تهران، شماره 71، 31-42

محمدی، حسین؛ سعیدی، علی؛ 1387. شاخص‌های زیست اقلیمی مؤثر بر ارزیابی آسایش انسان، مطالعه موردی شهر قم. مجله محیط شناسی، سال 34، شماره 47، 73-86

مستوفی الممالک، سید رضا؛ رستم گورانی، ابراهیم؛ 1388. بررسی عوامل مؤثر بر کاربری اراضی مسکونی در شهر قشم با استفاده از الگوی فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و درجه بندی و اولویت بندی مؤلفه‌ها (topsis). مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، شماره 13، 81-107

نوحه گر، احمد؛ حسین زاده، محمد مهدی؛ پیراسته، اسماء؛ 1388. ارزیابی قابلیت‌های طبیعت گردی جزیره قشم با بهره گیری از مدل مدیریت استراتژی SWOT. مجله جغرافیا و توسعه، شماره 15، 151 – 172

Attar F, Hamzeh’ee B, Ghahreman A., 2004. A contribution to the flora of Qeshm Island. Iran, Journ, Bot 2: 34-55

Berrittella M, Bigano A, Roson R, Tol R., 2006. A general equilibrium analysis of climate change impacts on tourism. Tourism Management 27: 913–92

De Freitas CR, Scott D, McBoyle G., 2008. A second generation climate index for tourism (CIT): specification and verification. Int J Biometeorol 52: 399–407

Fanger PO., 1972. Thermal comfort. McGraw-Hill, New York.

Hoppe P., 1999. The physiological equivalent temperature – a universal index for the biometeorological assessment of the thermal environment. Int J Biometeorol 43: 71–75.

Martın M., 2005. Weather climate and tourism, A Geographical Perspective. Annals of Tourism Research 3: 571–59

Matzarakis A., 2001. Assessing climate for tourism purposes: existing methods and tools for the thermal complex. First International Workshop on Climate, International Society of Biometeorology, Commission on Climate Tourism and Recreation, Greece

Mieczkowski Z., 1985. The Tourism Climate Index: A Method for Evaluating World Climates for Tourism. The Canadian Geographer 29: 220-235.

Olya H, Alipour H., 2015. Risk assessment of precipitation and the tourism climate index. Tourism Management 50: 73-80

Parsons KC., 1993. Human thermal environments. Taylor & Francis, London.

Pou A, Santaner VH, March RR, Oroza SA, Noguera CR., 2010. Projections of climate potential for a touristic resort in Mallorca. Geophysical Research Abstracts 12: 91-143

Scot D, McBoyle G, Schwartzentruber M., 2004. Climate Change and the Distribution of Climatic Resources for Tourism in North America. Climate Research 7: 105–117

Zaninovic K, Matzarakis A., 2004. Climatic changes in thermal comfort at the Adriatic coast. Advanced Research workshop Climate change and Tourism,Warsaw

Zaninovic K., 2015. Implications of climate change to Croatian tourism. 5th International Conference on Meteorology and Climatology of the Mediterranean, Istanbu