مطالعه جنبه‌های اکولوژیکی کشت‌ مخلوط کنجد (Sesamum indicum L.) و ماش‌سبز (Vigna radiata L.) تحت شرایط کنترل و عدم‌کنترل علف‌های‌هرز

پژوهش‌های حبوبات ایران

مقاله 2، دوره 7، شماره 2، بهمن 1395، صفحه 27-44   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/ijpr.v7i2.42232

نویسندگان

علیرضا کوچکی^* ؛ حسام‌الدین سلوکی؛ ثنا کاربر

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

هجوم علف‌های‌هرز سبب کاهش شدید عملکرد در گیاهان زراعی خواهد شد. علاوه‌بَر‌این، افزایش تنوع گیاهان در بوم‌ نظام‌های زراعی، توزیع بیوماس بین گونه‌ها در اجتماع علف‌های‌هرز را تغییر خواهد داد. این نکته باعث کاهش تعداد و تراکم گونه‌های مختلف علف‌های‌هرز می‌شود. این پژوهش با هدف بررسی و مطالعه جنبه‌های اکولوژیکی کشت‌ مخلوط جایگزینی کنجد (Sesamum indicum L.) و ماش‌سبز (Vigna radiata L.) تحت شرایط کنترل و عدم‌کنترل علف‌های‌هرز انجام گرفت. آزمایش در قالب طرح کرت‌های خُرد‌شده بر پایه‌ بلوک‌های کامل تصادفی در سه‌تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در دو سال زراعی 1392و 1393 اجرا شد. کرت‌های اصلی شامل تیمارهای کشت خالص کنجد، کشت خالص ماش‌سبز، کشت‌ مخلوط 3:1 (25درصدماش‌سبز: 75درصدکنجد)، کشت‌ مخلوط 1:1 (٥٠درصد ماش‌سبز : ٥٠درصدکنجد) و کشت‌ مخلوط 1:3 (75درصد ماش‌سبز : 25درصدکنجد) و کرت‌های فرعی شامل تیمارهای وجین و عدم‌ وجین علف‌های‌هرز بودند. نتایج ‌نشان‌داد که تیمار کشت‌ مخلوط 3:1 (25درصدماش‌سبز : 75درصدکنجد)، کمترین تراکم نسبی علف‌های‌هرز را در بین الگوهای مختلف کاشت دارا بود. این تیمار کمترین میزان شاخص شانون را در مقایسه با سایر تیمارها داشت. بررسی صفاتی همچون تعداد غلاف در هر بوته و تعداد دانه در هر غلاف برای گیاه ماش، تعداد کپسول در هر بوته و تعداد دانه در هر کپسول برای گیاه کنجد و ارتفاع، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت برای هر دو گیاه ‌نشان‌داد که اختلاف قابل‌توجهی در هر کدام از این صفات، بین دو سطح وجین و عدم وجین علف‌های‌هرز وجود داشت. در رابطه با نسبت برابری زمین بین الگوهای مختلف کشت‌ مخلوط نیز نتایج حاکی از آن بود که مقدار این نسبت در هر دو سال برای تمامی تیمارهای کشت‌ مخلوط به‌همراه کنترل علف‌های‌هرز، بالاتر از یک (میانگین 1/1 برای سال 92 و 24/1 برای سال 93) بود. اما برای تیمارهای کنترل‌نشده تنها در تیمار کشت‌ مخلوط 3:1 (25درصدماش‌سبز : 75درصدکنجد) بالاتر از یک (04/1 برای سال 92 و 38/1 برای سال 93) بود. از این‌رو کاربرد سیستم‌های کشت مخلوط می‌تواند به‌عنوان راهکاری اکولوژیکی، استفاده از علف‌کش‌ها را در کشاورزی کاهش داده و به‌عنوان جاگزینی مناسب مانع از تجمع سموم در محیط‌زیست شود.

واژه‌های کلیدی:ارزیابی تنوع، تراکم علف‌های‌هرز، کنترل اکولوژیکی، نسبت برابری زمین

کلیدواژه‌ها

ارزیابی تنوع؛ تراکم علف‌های‌هرز؛ کنترل اکولوژیکی؛ نسبت برابری زمین

مراجع

1. Anil, L., Park, J., Phipps, R.H., and Miller, F.A. 1998. Temperate intercropping of cereals for forage: a review of thepotential for growth and utilization with particular reference to the UK. Grass Forage Sciences 53: 301-317.

2. Asadi, H. 2007. Effect of intercropping on growth indices and yield components of Sesame (Sesamumindicum L.) and Bean (Phaseolousvulgaris L.). MSc. Thesis. Department of agriculture. Ferdowsi University of Mashhad. (In Persian with English summary).

3. Ayneh Band, A. 2007. The Ecology of Agroecosystems. Shahid Chamran University of Ahvaz Press. Iran. P. 374. (In Persian).

4. Azam-Ali, S.N., Mathews, R.B., Williams, J.H., and Peacock, M. 1990. Light use, water uptake and performance of individual components of a Sorghum-Groundnut intercrop. Experimental Agriculture 26: 413-417.

5. Babiker, A.G.T., and Hamdoun, A.M. 1990. Towards an integrated strategy for Striga hermonthica in Sorghum. pp 333-338. In: Proc. Earsam 7thRegional Workshop on Sorghum and Millet Improvement in Eastern Africa.

6. Bakhtiari Moghaddam, M., Vazan, S., Hamidi, A., Darvishi, B., Esfini Farahani, M., Aziz Khani, S., and Rezaee, K. 2012. The effect of Mungbean (Vignaradiata L.) living mulch on weeds management and yield and yield components of Corn (Zeamays L.). Journal of Crop Science 8(3): 57-67. (In Persian).

7. Bilalis, D., Papastylianou, P., Konstantas, A., Patsiali, S., Karkanis, A., and Efthimiadou, A. 2010. Weed-suppressive effects of maize-legume intercropping in organic farming. International Journal of Pest Management 56(2): 173-181.

8. Black, C., and Ong,C. 2000. Utilisation of light and water in tropical agriculture. Agricultural and Forest Meteorology 104: 25-47.

9. Chao Dai, C., Chen, Y., Xing-Xiang, W., and Pei-Dong, L. 2012. Effects of intercropping ofPeanut with the medicinal plant Atractylodes lancea on soil microecology and Peanut yield in subtropical China. Agroforestry Systems 87(2): 417-426.

10. Dhingra, K.K., Dhillon, M.S., Grewal, D.S., and Sharma, K. 1991. Performance of Maize and Mung bean intercropping in different planting patterns and row orientations. Indian Journal of Agronomy 36: 207-212.

11. El-Gengaihi. S., and Ab-Dallah, N. 1978. The effect of date of sowing and plant spacing on yield of seed and volatile oil of fennel (Foniculumvulgare Mill). Pharmazie 33: 605-606.

12. Eskandari, H., and Kazemi, K. 2011. Weed control in Maize-Cowpea intercropping system related to environmental resources consumption. Notulae Scientia Biologicae 3(1):57-60.

13. Fernandez-Aparicio, M., Emeran, A.A., and Rubiales, D. 2008. Control of Orobanchecrenata in legumesintercropped with fenugreek (Trigonellafoenum-graecum). Crop Protection 27: 653-659.

14. Ghorbani, M., Yazdani, S., and Zare Mirak Abadi, H. 2010. The Introduction to Sustainable Agriculture (Economic Approaches). Ferdowsi University of Mashhad Publications. P. 538. (In Persian).

15. Gliessman, S.R. 1997. Agroecology: Ecological Processes in Sustainable Agriculture. Arbor Press 357 pp.

16. Grossman, J., and Quarles, W. 1993. Strip intercropping for biological control. IPM Practitioner 15(2): 1-11.

17. Haruna, M., Aliyu, L., and Maunde, S.M. 2013. Competitive behavior of Groundnut in Sesame/Groundnut intercropping system under varying poultry manure rates and planting arrangement. Sustainable Agriculture Research 2(3): 22-26.

18. Hauggaard-Nielsen, H., and Jensen, E.S. 2001. Evaluation pea and barley cultivars for complementarity in intercropping at different levels of soil N availability. Field Crops Research 72: 185-196.

19. Hornok, L. 1992. Cultivation and Processing of Medicinal Plants. Academic publ. Budapest, pp. 338.

20. Iqbal, J., Cheema, Z.A., and An, M. 2007. Intercropping of field crops in cotton for the management of purple nutsedge(Cyperusrotundus L.). Plant and Soil 300: 163-171.

21. Koocheki, A., and Khajeh Hosseini, M., 2008. Modern Agronomy. 2nd Edition. Jahad Daneshgahi of Mashhad, Mashhad, Iran. P. 704. (In Persian).

22. Koocheki, A., Hosseini, M., and Hashemi Dezfuli, A. 1995. Sustainable Agriculture (translated). Jahad-e Daneshgahi of Mashhad Press. pp. 118 (In Persian).

23. Koocheki, A., Nassiri Mahallati, M., Feyzi, H., Amirmoradi, S., and Mandani, F. 2010. Effect of Maize and Bean strip intercropping on dry matter yield and land equivalent ratio in the presence and absence of weed control. Journal of Agroecology. 2(2): 225-235. (InPersian).

24. Koocheki, A., Nassiri Mahallati, M., Khorramdel, S., Anvarkhah, S., Sabet Teymouri, M., and Sanjani, S. 2010. Study of growth indices in substitution and additive intercropping of Canabis (Cannabissativa L.) and Sesame (Sesamumindicum L.). Journal of Agroecology 2(1): 27-36. (In Persian).

25. Koocheki, A., Shabahang, J., Khorramdel, S., and Amin Ghafouri, A. 2012. Ecological study of different patterns Borage (Boragoofficinalis L.) and Bean (Phaseolusvulgaris L.) substitution intercropping. Journal of Agroecology 4(1): 1-11 (In Persian).

26. Kropff, M.J., and Spitters, C.J.T. 1991. A simple model of crop loss by weed competition from early observations on relative leafe area of the weeds. Weed Research 31: 97-105.

27. Mandal, B.K., Dhara, M.C., Mandal, B.B., Das, S.K., and Nandy, R., 1990. Rice, Mung bean, Soybean and Blackgram yield under different intercropping systems. Agronomy Journal 82: 1063-1066.

28. Mazaheri, D. 1996. Support production in intercropping. 4th Irainian Crop Science Congress. Isfahan University of Technology. (In Persian).

29. Mesgaran,M.B., Mashhadi, H.R., Khosravi,M., Zand,E., and Alizadeh, M.H. 2008. Weed community response to Saffron-Black Zira intercropping. Weed Science Society of America 56(3): 400-407.

30. Mutungamiri, A., Margia, I.K., and Chivinge, O.A. 2001. Evaluation of maize (Zeamays L.) cultivars and density for dryland maize-bean intercropping. Tropical Agriculture 78(1): 8-12.

31. Nachigera, G.M., Ledent, J.F., and Draye, X. 2008. Shoot and root competition in potato/maize intercropping effects on growth and yield. Environmental and Experimental Botany 64(2):180-188.

32. Nassiri Mahallati, M., Koocheki, A., Rezvani Moghaddam, P., andBeheshti, A., 2001. Agroecology (translated). Ferdowsi University of Mashhad Publication. pp. 459 (In Persian).

33. Nazari, S., Zand, A., Asadi, S., and Golzardi, F. 2012. Effect of substitution and additive intercropping sries of corn and Mung bean on yield, yield components and weeds biomass. Journal of Weeds Research 4(2): 97-109 (In Persian).

34. Odhiambo, G.D., and Ariga, E.S. 2001. Effect of intercropping Maize and Beans on Striga incidence and grain yeild. 7th Eastern and Southern Africa Regional Maize Conference. 183-186.

35. Pandita, A.K., Saha, M.H., and Bali, A.S., 2000. Effect of row ratio in cereal-legume intercropping systems onproductivity and competition functions under Kashmir conditions. Indian Journa of Agronomy45: 48-53.

36. Pour Amir, F., Nassiri Mahallati, M., Koocheki, A., and Ghorbani, R. 2010. Study of different patterns of sowing on yield and yield components of Sesame (Sesamumindicum L.) and Chickpea (Cicerarietinum L.) in additive intercropping. Iranian Journal of Field Crops Research 8(3): 393-402 (In Persian).

37. Putnam, D.H., and Allen, D.L. 1992. Mechanism for over yielding in Sunflower-Mustard intercrop. Agronomy Journal 84: 188-195.

38. Rahimian, H., Salahi Moghaddam, M., and Galvi, M. 1992. Intercropping of potato with corn and sunflower. Agriculture Science and Technology Journal 9(1): 48-58 (In Persian).

39. Rezvani Moghaddam, P., Raoofi, M.R., Rashed Mohassel, M.H., and Moradi, R. 2009. Evaluation of sowing patterns and weed control on Mung bean (Vignaradiata L. Wilczek)- Black cumin (Nigellasativa L.) intercropping system. Journal of Agroecology 1(1): 65-79 (In Persian with English Summary).

40. Rostami, L., Mondani, F., Khorramdel, S., Koocheki, A., and Nassiri Mahallati, M. 2009. Effect of various Corn and Bean intercropping densities on crop yield and weed populations. Journal of Weeds Research 1(2): 37-51 (In Persian).

41. Sadeghi, S., Rahnavard,A., and Ashrafi, Z.2005. Effect of planting date and plant density on yield of Black cumin. International Journal of Biological Research2(2): 94-98.

42. Sanjani, S., Hosseini, M.B., Chaichi, M.R., and Rezvan Beydokhti, S. 2009. Effect of additive intercropping sorghum:cowpea on weed biomass and density in limited irrigation system. Iranian Journal of Field Crops Research 7(1): 85-95. (In Persian).

43. Sarkar, R.K., and Kundu, C. 2001. Sustainable intercropping system of sesame (sesamumindicum) with pulse and oilseed crops on rice fallow land. Indian Journal of Agricultural Sciences 71(2): 545-550.

44. Sastawa, B.M., Lawan M., and Maina, Y.T. 2004. Management of insect pests ofsoybean: effects of sowing date andintercropping on damage and grain yield in the Nigerian Sudan savanna. Crop Protection 23: 155-161.

45. Shaygan, M., Mazaheri, D., Rahimian Mashhadi, H., and Peyghambari, S.A. 2008. Effect of planting date and intercropping Maize (Zeamays L.) and Foxtail millet (Setariaitalica L.) on their grain yield and weeds control. Iranian Journal of Crop Science 10:31-46 (In Persian with English Summary).

46. Song, Y.N., Zhang, F.S., Marschner, P., Fan, F.L., Gao, H.M., Bao, X.G., Sun, J.H., and Li, L. 2007. Effect of intercropping on crop yield and chemical and microbiological properties in rhizosphere of wheat (Triticumaestivum L.), maize (Zeamays L.), and faba bean (Viciafaba L.). Biology and Fertility of Soils 43: 565-574.

47. Spliid, N.H., Carter, A., and Helweg, A. 2004. Non-agricultural use of pesticides-environmental issues and alternatives. Pest Management Science60:523.

48. Trydemanknudsen, M., Hauggard-Nielsen, H., Jornsgard, B., and Steenjensen, E. 2004. Comparison of interspecific competition and N Use in Pea-Barely, Faba bean-Barley and Lupin-Barley intercrops grown at two temperate locations. Journal of Agricultural Science (Camb.) 142: 617-627.

49. Zhang, F., andLi, L. 2003. Using competitive and facilitative interactions in intercropping systems enhances crop productivity and nutrient use efficiency. Plant Soil 248: 305-312.

50. Zhang, N.N., Mei Sun, Y., Li, L., Tao Wang, E., Xin Chen, W., and Li Yuan, H. 2010. Effects of intercropping and Rhizobium inoculation on yield and rhizosphere bacterial community of faba bean (Viciafaba L.). Biology and Fertility of Soils46: 625-639.