بن مایة آیین‌های مهر و زرتشت در هفت پیکر نظامی

جستارهای نوین ادبی

مقاله 6، دوره 45، شماره 1 - شماره پیاپی 176، خرداد 1391، صفحه 95-120   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.v45i1.15994

نویسنده

مریم حسینی^*

دانشگاه الزهرا

چکیده

تأثیر آیین مهری و مزدیسنا در ادبیات فارسی نتیجة تأثیر آن در فرهنگ ایرانی است. نظامی، منظومه سرای برجستة ایرانی(535 – 607 هـ . ق.) هم هنگام آفرینش داستان دربارة دو پادشاه دورة ساسانی، یعنی خسرو پرویز در منظومة خسرو و شیرین و بهرام گور در منظومة هفت پیکر، از بن مایه‌های آیین‌هایی چون آیین مهری و آیین زرتشتی به صورتی استعاری و رمزی سود برده است. در این مقاله برخی از بهره وری‌های نظامی از قابلیت‌های نمادین این آیین‌ها بررسی شده است. استفاده از داستان زندگی بهرام پنجم به عنوان داستان مرکزی و هالة پرمعنای نام بهرام در آیین مهری و مزدیسنا، همچنین انتخاب گنبد و بسامد فراوان آن در این داستان که به معنی آتشگاه است، برای قصرهای هفتگانة هفت شاهدخت، اهمیّت عدد هفت در آیین‌های بهی و میترایی، همچنین مقایسة نقش هفت شاهدخت بر گنبد کاخ خورنق با نقاشی‌های مهریان بر سقف مهرابه‌ها، تطبیق هفت مرحلة آیین مهری با گذر بهرام از هفت گنبد، نمونة نشانه‌هایی از کارکرد نمادین این آیین‌ها در هفت پیکر نظامی است.

کلیدواژه‌ها

نظامی؛ هفت پیکر؛ آیین زرتشت؛ آیین مهر