بررسی محتوایی رمان فلسطین ازآغاز قرن بیستم تا 1948

زبان و ادبیات عربی

مقاله 3، دوره 10، شماره 19، مهر 1397، صفحه 71-92   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jall.v10i19.71331

نویسنده

امید ایزانلو^*

دانشگاه کوثر بجنورد

چکیده

رمان فلسطین همچون رمان سایر کشورهای عربی، زاییدۀ نهضت ادبی است. در این بررسی تلاش شده است تا با شیوۀ توصیفی- تحلیلی و لحاظ کردن شرایط سیاسی، اقتصادی و اجتماعی فلسطین، محتوای رمان این سرزمین، از آغاز قرن بیستم تا 1948 مورد بررسی قرار داده شود. در ادبیات فلسطین، عوامل نهضت ادبی نیرو محرکۀ رمان فلسطین گردید. رمان­های غربی، ترجمه و در روزنامه­ ها و مجلاتی که در چاپخانه ­هایی که در فلسطین تأسیس شده بودند، چاپ می­شدند. با توجه به گسترش تأسیس مدارس و افزایش سطح سواد عمومی تمایل به خواندن مطبوعات و آثار ترجمه شده نیز افزایش یافت و همین امر مترجمان را ترغیب به ترجمۀ آثار بیشتری می­کرد. وقتی برخی مترجمان به سطحی از مهارت و آگاهی رسیدند، دست به تألیف زدند و آثاری را خلق نمودند که سنگ بنای رمان فلسطین به شمار می­رود. گرچه بسیاری از آثار از میان رفته ­اند و نمی­توان به شکلی دقیق در محتوای آن وارد شد، اما بررسی­ها نشان می­دهد که موضوع مقاومت مردم علیه مهاجران یهودی، موضوع فروش زمین­ها و تلاش یهود برای سیطره بر فلسطین از موضوعات اصلی اغلب این آثار به شمار می­رود. بررسی محتوایی رمان این دوره نشان می­دهد موضوع فلسطین و مهاجرت یهودیان به این سرزمین و مشکلات ناشی از آن، تا پیش از 1948 نیز وجود داشته، اما چندان جدی و مهم نبوده است. حتی از لحاظ کمّی نیز، رمان­های چندانی نوشته نشد که بتواند بیانگر آلام و آمال مردم فلسطین باشد.

کلیدواژه‌ها

رمان؛ فلسطین؛ مقاومت؛ نکبه؛ سال 1948

مراجع

کتابنامه

1. أبو مطر، أحمد. (1990). الروایة فی الأدب الفلسطینی. بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات والنشر.

2. أوین، روجر. (1984). تاریخ فلسطین الاقتصادی فی قرن التاسع عشر (1800- 1918). ترجمة یوسف شبل. الموسوعة الفلسطینیة. المجلد الأول. صص 549 إلی 598.

3. البردویل، حمد حسین. (1996). الصحافة نشأتها وتطورها. ط 1. غزة: مطبعة منصور.

4. المناصرة، حسین. (2002). المرأة وعلاقتها بالآخر فی الروایة العربیّة الفلسطینیّة. بیروت: المؤسسة العربیة.

5. الحصری، ساطع. (1957). حولیة الثقافة العربیة. مصر: لجنة التألیف.

6. خلیل حمد، فاطمه. (2013). مترجمات من فلسطین. فلسطین: دائرة النشر لوزارة الثقافة الفلسطینیة.

7. السهلى، نبیل محمود. (2004). أرض وشعب منذ مؤتمر بال وحتى 2002. دمشق: اتحاد الکتّاب العرب.

8. الشهابى، مصطفى. (1959). محاضرات عن القومیة العربیة (تاریخها وقوامها ومرامیها). الریاض: دار ابن الأثیر.

9. شوفانی، الیاس. (1998). الموجز فی تاریخ فلسطین السیاسی. بیروت: موسسه الدراسات الفلسطینیه.

10. شوملی، قسطندی. (2013). «رواد حرکة الترجمة فی فلسطین». المؤتمر الدولی "دور الترجمة فی حوار الحضارات". جامعة النجاح. فلسطین. صص 315-328)

11. صابات، خلیل. (1966). تاریخ الطباعة فی الشرق العربی. ط2. قاهره: دار المعارف بمصر.

12. صالح، نضال. (2004). نشید الزیتون؛ قضیة الأرض فی الروایة العربیة الفلسطینیة. دمشق: اتحاد الکتّاب العرب.

13. عباس، إحسان. (1990). الشعر حتى بدایة عهد الانتداب. الموسوعة الفلسطینیة. ج4. بیروت:

14. عبدالله شلح، محمد؛ الدجانی، محمد صدقی. (2003). التعلیم فی فلسطین فی عهد الدولة العثمانیة 1516 – 1917. ط1. القاهرة: دار الاحیاء الثقافی.

15. عکاشه، احمد خالد. (1993). قراءات فی تاریخ فلسطین الاقتصادی1920 – 1948. القدس: دار الکاتب للطباعة والنشر.

16. علیان، حسن. (2002). البطل فی الروایة العربیة فی بلاد الشام. عمان: وزارة الثقافة.

17. فوبلیکوف و دیگران. (1367). تاریخ معاصر کشورهای عربی. ترجمۀ محمد حسین روحانی. تهران: توس.

18. کامل، السوافیری. (1973). الإتجاهات الفنیة فی الشعر الفلسطینی المعاصر. القاهره: مکتبة أنجلو المصریة.

19. ________. (1979). الأدب العربى المعاصر فى فلسطین من سنة 1860-1960. القاهره: دارالمعارف.

20. یاسین، عبد القادر. (1990). الصحافة والحیاة السیاسیة فی فلسطین 1907- 1948. نیقوسیا: دار شرق برس.

21. یاغی، عبدالرحمان. (1968). حیاة الأدب الفلسطینی الحدیث من اول النهضة حتی النکبة. بیروت: المکتب التجاری.

22. ___________. (1983). فی الأدب الفلسـطینی الحـدیث. ط1. الکویت: الکاظمة.

مقالات

1. أبو شنب، حسین. (1996). «أضواء على الإعلام الفلسطینی فی ضوء اتفاق السلام الإسرائیلی». صحیفة الحیاة الجدیدة. العدد 466.2/12/1996م.

2. عمر شاهین، احمد. (1988). «رحلة الروایة الفلسطینیة. مجلة القاهره». العدد 83. مایو 1988. صص 11 تا 17.

3. موسى الحسینی، اسحق. (1945). «الحیاة الأدبیة فی فلسطین». مجلة الأدیب. بیروت. مایو 1945. صص 46-47.

4. وادی، فاروق (1981). «مدخل تاریخی للروایة الفلسطینیة. مجلة شؤون فلسطینیة». کانون الثانی (ینایر)1981 م. العدد 110. صص 62 تا 84.