"انسجام پیوندی " وجلوه های زیبایی آن درمقامه ساویّه "حریری" براساس نظریه هالیدی و حسن

زبان و ادبیات عربی

مقاله 4، دوره 10، شماره 19، مهر 1397، صفحه 95-114   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jall.v10i19.66616

نویسندگان

علی پیرانی شال؛ صغری فلاحتی؛ معصومه ربیعی^*

دانشگاه خوارزمی

چکیده

«هالیدی و رقیه حسن» در سال 1976 نظریه انسجام متنی را مطرح کردند. آن­ها انسجام را یک مفهوم معنایی می دانند که از طریق نشانه ­های انسجامی (عناصر دستوری، واژگانی و پیوندی) میان اجزاء متن، ارتباط معنایی ایجاد می­کند و ادات پیوندی یا ربط به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای انسجامی که عبارت است از: «وجود ارتباط معنایی و منطقی بین جمله‌های یک متن»، نقشی به‌ مراتب مهم­تر از عناصر واژگانی و دستوری دارد؛ چون این ارتباط بر پایه منطق استوار است و خواننده باید رابطه منطقی بین مطالب را تحلیل نماید تا پیوستگی معنایی و ارتباط بین جملات را دریافت کند. مقامات یکی از فنون نثر داستانی به شمار می­آید که عده­ای ازجمله زکی مبارک معتقدند، مقامات به خاطر هنرنمایی ادبی نویسنده از انسجام لازم برخوردار نیست. در این مقاله تلاش شده است تا با روش توصیفی_تحلیلی یکی از عوامل انسجامی یعنی، انسجام پیوندی با زیر شاخه­های اضافی، سببی، تقابلی و زمانی مورد بررسی قرار گیرد و تعیین نماید کدام‌یک از این زیرشاخه ­ها بیشترین بسامد را در مقامات حریری دارد. علاوه بر آن، تسلط نویسنده در بهره‌گیری از توانایی­های زبان و ایجاد نثری آهنگین چه تأثیری در زیبایی انسجام پیوندی متن گذاشته است؟ ازجمله نتایج مهم تحقیق این است که بسامد بالای ارتباط پیوندی به ­ویژه اضافی و سببی در سراسر داستان مشهود است و رابطه زمانی بعد از رابطه اضافی مانند زنجیره­ای، رویدادهای داستان را که اشاره به مرگ و جدایی دارد به هم متصل می­کند، کارکرد ادوات پیوندی، علاوه بر جنبه زیباشناختی، انسجام‌بخشی معنایی در مقامه است.

کلیدواژه‌ها

زبانشناسی متن؛ هالیدی وحسن؛ مقامه ساویه حریری؛ انسجام پیوندی

مراجع

کتابنامه

منابع فارسی

1. آقاگل زاده، فردوس. (1394 ش). تحلیل گفتمان انتقادی. چاپ سوم. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

2. البرزی، پرویز. (1392 ش). مبانی زبانشناسی متن. چاپ دوم. تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.

3. حریری، قاسم بن علی. (۱۳۶۵ ش). مقامات حریری. ترجمه علی رواقی. چاپ اول. چاپ افست گلشن.

4. سارلی، قلی ناصر؛ ایشانی، طاهره. (1390). «نظریه انسجام و هماهنگی انسجامی و کاربست آن در یک داستان کمینه فارسی». (قصه نردبان) دوفصلنامه علمی-پژوهشی زبان پژوهی دانشگاه الزهراء. بهاروتابستان. سال دوم شماره 4 (از51 تا77).

5. الفاخوری، حنّا. (1381 ش). تاریخ ادبیات زبان عربی. ترجمه عبدالمحمّدآیتی. چاپ پنجم. تهران: انتشارات طوس.

6. فخرایی، تژا. (1335 ش). فرایند تحلیل گفتمان. تهران: مرکز مطالعات وتحقیقات رسانه‌ها. سازمان چاپ وانتشارات.

7. نجفی پازکی، معصومه. (بی تا). «تقویت مهارت درک متن، آموزش نشانه‌های زبان‌شناختی انسجام

8. متن» اولین همایش میان رشته‌ای آموزش و یادگیری زبان. دانشگاه تهران. (از 301 تا 308).

منابع عربی

1. ابن خلکان، ابوبکر. (1978 م.1398 ه). وفیات الأعیان و انباءُ ابناءِ الزّمان. حققه: الدکتورإحسان عباس. المجلد الرابع. بیروت: دارصادر

2. حریری، قاسم بن علی. (1873 م). مقامات الحریری. بیروت: مطبعة المعارف.

3. الحموی الرومی، یاقوت. (1993 م). معجم الادباء ارشاد الاریب الی معرفة الادیب. تحقیق الدکتور احسان

4. عباس الجزء الخامس. الطبعة الاولی. بیروت، لبنان: دارالغرب الاسلامی.

5. الزنّاد، الأزهر. (1993 م) نسیج النّص. (بحث فی ما به یکون الملفوظ نصاً). الطبعة الأولی. بیروت: المرکز الثقافی العربی.

6. شبل محمد، عزة. (2009 م-1430 ق). علم لغة النص، النظریة و التطبیق. تقدیم سلیمان العطار. الطبعة الثانیة. القاهرة: مکتبة الآداب.

7. الشریشی، ابو العباس. (1413 ق، 1992 م). شرح مقامات الحریری. تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم. بیروت: المکتبة العصریة.

8. ضیف، شوقی. (۱۹۶۰ م). الفن و مذاهبه فی النثر العربیّ. الطبعة التاسعة. لبنان: دارالمعارف.

9. الفاخوری، حنّا. (1986 م). الجامع فی تاریخ الأدب العربیّ، الادب القدیم. الطبعة الأولی. بیروت: دارالجیل.

10. فرّوخ، عمر. (1401 ق). تاریخ الادب العربی الاعصر العباسیة. الطبعة الرابعة. بیروت، لبنان: دارالعلم للملایین.

11. مبارک، زکی. (۱۹۹۰ م). النثرالفنی فی القرن الرابع. الجزء الاول. الطبعة الثانیة. المکتبة التجاریة الکبری.

12. مکتبة المجمع، علم اللغة النصی بین النظریة والتطبیق، الخطابة النبویة نموذجا. (۲۰۰۶ م). علوم اللغة. المجلد التاسع.

13. العدد الثانی. مکتبة المجمع، کتب و بحوث علمیة.

منبع انگلیسی

1. Hallidy & Hasan.cohesion in English.london.longman.1976