اثر فعالیت‌های کشاورزی بر تنوع و فراوانی عنکبوت‌ها در مزارع گندم استان‌های خراسان‌رضوی و شمالی

پژوهش های حفاظت گیاهان ایران

مقاله 2، دوره 26، شماره 2، شهریور 1391   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jpp.v26i2.13812

نویسندگان

علیرضا خداشناس^* ؛ علیرضا کوچکی؛ پرویز رضوانی مقدم؛ حسین صادقی نامقی؛ مهدی نصیری محلاتی

چکیده

عنکبوت‌ها یکی از فراوان‌ترین بی‌مهرگان شکارگر در اکوسیستم‌های خاکی هستند که به‌عنوان عوامل بیولوژیک، در کنترل آفات محصولات زراعی پتانسیل زیادی دارند. به‌منظور شناخت گونه و تعیین تنوع و فراوانی عنکبوت‌ها و همچنین شناخت اثر فعالیت‌های کشاورزی بوم نظام زراعی اصلی استان‌های خراسان‌رضوی و شمالی بر آن‌ها، مطالعه‌ای در سه منطقه متفاوت از نظر میانگین درجه حرارت و بارندگی سالیانه در شهرستان‌های شیروان، مشهد و گناباد انجام شد. دو سیستم کشاورزی کم‌نهاده و پرنهاده گندم و سیستم طبیعی هر منطقه به‌عنوان اکوسیستم‌های مورد مطالعه مد نظر قرار‌گرفتند. مصرف نهاده‌های کشاورزی ملاک تمایز مزارع در سیستم‌های کشاورزی بود، به‌طوری‌که مزارع سیستم‌های کم‌نهاده و پرنهاده در هر منطقه به‌ترتیب بر اساس کم‌ترین و بیش‌ترین مقدار مصرف نهاده‌ها انتخاب گردیدند. نمونه‌برداری با استفاده از تور حشره‌گیری و از سطح گیاهان در مزارع گندم و واحدهای انتخابی از سیستم‌های طبیعی انجام گرفت. بر اساس نتایج فعالیت‌های کشاورزی در هر منطقه تاثیری بر میانگین غنای گونه‌ای عنکبوت‌ها نداشت. اما غنای گونه‌ای عنکبوت‌ها تحت تاثیر اقلیم بود و در محدوده اقلیمی مورد مطالعه با افزایش میانگین بارندگی و کاهش میانگین حرارتی سالیانه افزایش نشان داد. فراوانی عنکبوت‌ها تحت تاثیر اقلیم نبود و در همه مناطق، در سیستم‌های کشاورزی بیش‌تر از سیستم‌های طبیعی بوده و در منطقه گناباد این برتری معنی‌دار شد. گرچه غنای گونه‌ای عنکبوت‌ها در شرایط گرم و خشک کم‌تر بود اما به‌نظر می‌رسد با مدیریت مناسب، به‌ویژه حفظ درختان در حاشیه مزارع، می‌توان فراوانی این جانوران را در سیستم‌های کشاورزی افزایش داده و از کارکرد مفید آنها در کنترل بیولوژیکی آفات بهره برد.

کلیدواژه‌ها

عنکبوت‌ها؛ غنای گونه‌ای عنکبوت‌ها؛ فراوانی عنکبوت‌ها؛ گندم