بازنگری معنایی در «التفات» بلاغی و اقسام و کارکردهای آن

جستارهای نوین ادبی

مقاله 7، دوره 45، شماره 1 - شماره پیاپی 176، خرداد 1391، صفحه 143-168   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.v45i1.15996

نویسندگان

هما رحمانی^* ؛ عبدالله رادمرد

فردوسی مشهد

چکیده

التفات یکی از شگرد ها و آرایه‌های ادبی است که با در هم شکستن روال معمول کلام، نقش بسیار مؤثری در بیداری و جذب مخاطب دارد. این صنعت در بیشتر کتاب‌های بلاغی عربی و فارسی با عنوان انتقال گوینده از خطاب به غیبت و بر‌عکس، تعریف و انواع محدودی برای آن برشمرده شده است که هریک از این انواع در یکی از حوزه‌های بلاغت (معانی و بدیع) و دستور قابل بررسی است. این مقاله کوشیده است با در نظر گرفتن توسعة معنایی التفات، ضمن ارائة تعریفی نو برای این شگرد ادبی، تصویری روشن از گونه‌های مختلف آن ارائه دهد؛ سپس در کنار فواید سنتی مطرح در کتاب‌های بلاغی، به کارکرد‌های جدیدی، همچون آشنایی زدایی، هنجار گریزی، افزایش انسجام متن، ایجاد ابهام هنری و... نیز اشاره کند. حاصل تحقیق نشان می‌دهد که بدیع سنتی با رویکرد های فرسودة خود، دیگر توان پاسخ‌گویی به نیازهای متون ادبی معاصر را ندارد. از این رو، ضرورت بازنگری همه‌جانبه و نقد و تحلیل آرایه‌های بدیعی از جمله صنعت التفات کاملاً احساس می‌شود.

کلیدواژه‌ها

علوم بلاغی؛ التفات؛ وا‌گردانی؛ توسعة معنایی