گوتیک - پست‌مدرنیسم در رمان «فرانکشتاین فی بغداد» احمد سعداوی

زبان و ادبیات عربی

مقاله 5، دوره 10، شماره 19، مهر 1397، صفحه 115-143   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jall.v10i19.66456

نویسندگان

مهین حاجی زاده^{* 1}؛ صدیقه حسینی²

¹دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

²شهید مدنی آذربایجان

چکیده

گوتیک پسامدرنیستی، با محوریت وحشت و مرگ، تعریف جدیدی برای این دو عنصر ارائه می‌دهد. این نوع درواقع تغییر گوتیک در پارادایم ادبیات پست‌مدرن است و تفاوت ریشه‌ای با گوتیک قبل از این دوره ندارد که درواقع تحت تأثیر فلسفۀ دریدا، بودریار، لیوتار و ژیژک قرار دارد. اصول گوتیک که بر اساس ترس و وحشت استوار است، در رمان پست‌مدرن تشدید می‌یابد و حاصل وحشت از حالت سرگرمی خارج می‌شود. نتیجۀ تجربۀ چنین ترس و دلهره‌ای اکتشاف هستی شناسانه و اثبات فردیت است. رمان «فرانکشتاین فی بغداد» اثر احمد سعداوی، رمان‌نویس عراقی نیز در ردیف رمان‌های گوتیک – پست‌مدرن قرار دارد؛ این رمان با مرکزیت دادن به ترس و مرگ، بحران هویت و سوژۀ ازهم‌گسیخته را توصیف می‌کند و با فضاسازی ترس به بازآفرینی وحشت می‌پردازد. پژوهش حاضر با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی به بررسی عناصر رمان گوتیک – پست‌مدرنیسم در رمان مذکور می‌پردازد. سعداوی در این رمان تجربۀ سیاهی، آشفتگی و بی‌معنایی حاکم بر سرزمین خود را به تصویر می‌کشد و دست به خلق شخصیتی(هیولایی) می‌زند که هویتی تکه‌پاره دارد و درواقع بخشی از خود انسان‌هاست که پس رانده شده است. خلق موجود تخیلی که سعی در اجرای عدالت دارد، خود باعث دامن زدن به ترس و وحشت بیشتر می‌گردد و از سویی بخش سرکوب شده از انسان‌هایی را به نمایش می‌گذارد که در عین بیزاری از خشونت، خود خالق خشونت و وحشت می‌گردند و به‌این‌ترتیب مرگ در آن حضوری برجسته می‌یابد. دستاوردکلی بررسی نشانه‌ها مبیّن آن است که تمامی عناصر پست‌مدرنیسم و گوتیک به‌صورت تشدید یافته در این رمان قابل مشاهده است که حضور فانتزی، وحشت والا و امر غیر قابل بازنمایی، مرگ نمادین، سوژۀ ناپایدار، سیالیت مکان و بازی واقعیت حاد با سوژه، اثر سعداوی را یکی را از مصادیق رمان گوتیک – پست‌مدرنیسم قرار می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

گوتیک؛ پست مدرنیسم؛ وحشت والا؛ فرانکشتاین فی بغداد؛ احمد سعداوی

مراجع

کتابنامه

الف- کتاب‌ها

1. مک هیل، برایان. (1392). ت: علی معصومی، داستان پسامدرنیستی. انتشارات ققنوس. چاپ اول

2. مکوئیلان، مارتین. (1388). گزیده مقالات روایت. ت: فتاح محمدی. تهران: مینوی خرد. چاپ اول

3. هومر، شون. (1388). ژاک لاکان. ت: محمد علی جعفری. تهران: انتشارات ققنوس. چاپ اول

د- منابع عربی

1. سعداوی، احمد. (2013). فرانکشتاین فی بغداد. بیروت: الطبعة الاولی

2. العتابی، فراس. (2016). «الترمیز النسقی فی روایة فرانکشتاین فی بغداد-نقد ثقافی». مجلة اداب المستنصریة. المجلد 77. الجامعة المستنصریة. 577 تا 628

3. القیسی، زینب. (2016). «سیمولوجیة فوضی العنف فی روایة فرانکشتاین فی بغداد، قراءة تداولیة». مجلة کلیة التربیة للبنات. سال دوم. شمارۀ چهارم:صص 266-219

ب- مقالات

1. برام، استیو. (1384). «گوتیک معاصر: چرا به آن احتیاج داریم». ت: پوپه میثاقی. فارابی. شمارۀ 55. 127-142

2. پرهیزکار، غلامرضا. (1389). «واقعیت رسانه و توده در حاد واقعیت بودریار». معرفت فرهنگی و اجتماعی. سال اول. شمارۀ چهارم. صص 179-200

3. عقیلی، وحید و فؤاد حبیبی. (1390). «روانکاوی لاکانی به مثابه روش شناسی نقد فیلم». پژوهش نامه علوم اجتماعی. سال پنجم. شمارۀ دوم. صص 107-124

4. نصر اصفهانی، محمد رضا و فضل الله خدادادی. (1392). «گوتیک در ادبیات داستانی». دو فصلنامۀ پژوهش‌های ادبیات تطبیقی. دورۀ 1. شمارۀ1. صص161-191

5. کریمی، فرزاد. (1395). «مؤلفه‌های پسامدرن در یکی از نخستین آثار داستانی پسا مدرن ایران». نقد ادبی. دورۀ 9 شمارهِ 35. صص 185-202

6. یونسیان، یونس. (1393). «هانتولوژی به‌عنوان پارادایم نوین هستی‌شناسی دینی». اولین کنگره بین المللی فرهنگ و اندیشه دینی.

ج- پایان‌نامه

1. عزیزیان، حامد. (1390). زیبایی شناسی پسامدرن: تجربۀ امر والا. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه علامه طباطبایی.

ه- مقالات اینترنتی عربی و فارسی

1. بوکبه، عبدالرزاق. (2014). العراقی أحمد سعداوی: الکاتب ابن تجاربه،

http://www.aljazeera.net/news/cultureandart/

2. بیگی، عباس مهدی. (1396). پست‌مدرنیسم از دید بودریار،

http://www.baznegari.com

3. پارسا، رضا. (1394). کتابخانۀ الکترونیک آستان قدس رضوی،

http://library.aqr.ir/portal/home

4. خدادادی، علی. (1390). لیوتار: امر والا، شماره 2303، آبان، صفحه 10

http://www.magiran.com/npview.asp?ID=2392757

5. رسول، محمد رسول. (2014). «فرانکشتاین فی بغداد».. روایة الخراب الجذری،

http://www.alnaked-aliraqi.net/article/22408.php

6. شفیق، هاشم. (2014). روایة أحمد سعداوی «فرانکشتاین فی بغداد»: فانتازیا سردیة وسط غابة من الجثث

http://www.alquds.co.uk/?p=247411

7. فرهیختگان ایران و روانکاوی. (1393). لاکان و آوار فلسفی،

https://freudianassociation.org

8. کریم زاده، محمد. (1396). نگاهی به رمان فرانکنشتاین در بغداد ترجمه ی امل نبهانی،

bamdadema.com/?p=5670

9. یوسف، علاء. (2014)، صاحب روایة "فرانکشتاین فی بغداد" یتحدث عن تجربته،

http://www.aljazeera.net/news/cultureandart/2014/6/10

ه- منابع انگلیسی(کتاب)

1. Abrams, M.H and Geoffrey Galt Harpham. (2009). A glossary of literary terms, Boston : Wadsworth Cengage Learning, ninth edition

2. Beville, Maria. (2009). Gothic-postmodernism, Amsterdam - New York

3. Childs, PeterRoger and Fowler. (2006). The Routledge Dictionary of Literary Terms, London ,Taylor & Francis

4. Mikics, David. (2007). A New Handbook of Literary Terms, Yale University

5. R.Backscheider, Paula and Catherine Ingrassia. (2009). A Companion to the Eighteenth-Century English Novel and Culture, John Wiley & Sons.