سنگ‌ شناسی، دگرسانی و خاستگاه کانه‌ زایی آهن در رشتخوار

زمین شناسی اقتصادی

مقاله 4، دوره 9، شماره 1 - شماره پیاپی 16، تیر 1396، صفحه 93-115   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/econg.v9i1.47297

نویسندگان

حبیب بیابانگرد^* ؛ محمد بومری؛ خسرو تیموری؛ فاطمه محمدپور

سیستان و بلوچستان

چکیده

کانی‌زایی آهن رشتخوار در جنوب‌شرقی استان خراسان رضوی و 48 کیلومتری شرق شهر رشتخوار قرار دارد. از نظر زمین‌شناسی این محدوده در شمال‌شرقی بلوک لوت واقع شده و متعلق به نوار ولکانو پلوتونیک خواف-بردسکن است. سنگ‌های آذرین حدواسط به‌صورت استوک، دایک، گدازه و نهشته‌‌های آذرآواری سنگ میزبان کانی‌زایی آهن هستند. این سنگ‌ها شامل دیوریت‌ پورفیری، مونزوسینیت پورفیری، آندزیت، بازالت و لیتیک توف و دارای بافت‌های گرانولار، پورفیری، میکرولیتیک پورفیری و هیالومیکرولیتیک هستند و از کانی‌های پلاژیوکلاز، فلدسپات‌‌های پتاسیم، آمفیبول و پیروکسن تشکیل شده‌اند. واحدهای رسوبی اغلب کنگلومرا، شیل و ماسه سنگ هستند. دگرسانی‌های پروپیلیتیک، سریستیک- پروپیلیتیک، سیلیسی و آرژیلیک پیشرفته مهمترین دگرسانی‌ها هستند که طی آنها برخی از کانی‌ها مثل پلاژیوکلاز‌ها، فلدسپات‌‌های پتاسیم و آمفیبول‌‌ها به سریسیت، کلریت و کانی‌های رسی دگرسان شده‌اند. مگنتیت و اسپیکولاریت مهمترین کانه‌‌های محدوده معدنی آهن رشتخوار هستند. عامل اصلی کانی‌سازی در این محدوده معدنی تغییرات فوگاسیته اکسیژن و گوگرد محیط است؛ به‌طوری‌که آب‌های سطحی اکسیژن‌دار پس از نفوذ به اعماق و ترکیب با آب‌های ماگمایی دما بالا، در شرایط فوگاسیته بالای اکسیژن و fS2 پایین به تشکیل کانی اسپیکولاریت و مگنتیت در مرحله اوّلیه کانی سازی منجر شده است. نمودار‌های ژئوشیمیایی مختلف نشان می‌دهد که محدوده معدنی مورد بررسی در محدوده ذخایر گرمابی قرار می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها

ایران؛ آهن رشتخوار؛ کانی‌ زایی آهن؛ دگرسانی؛ بلوک لوت

مراجع

Aghanabati, A. 2005. Geology of Iran. Geological Survey of Iran, Tehran, 709 pp. (in Persian)

Ancelin, J., Danesfaleh, M. and Sajedi, T. 1983. Geological map of Roshtekhar. Scale 1:100,000. Geological Survey of Iran.

Barton, H.L. and Skinner, B.J. 1979. Sulfide mineral stabilities. In: H.L. Barnes (Editor), Geochemistry of Hydrothermal Ore Deposits. Wiley Interscience, New York, pp. 278-403.

Cooke, D.R. and Simmons, S.F. 2000. Characteristics and genesis of epithermal Gold deposits. Review Economic Geology, 13(24): 221-244.

Craig, J.R. and Vokes, F.M. 1993. The metamorphism of pyrite and pyritic ores. an overview. Mineralogical Magazine, 57(109): 3-183.

Danesfaleh, M. and Sajedi, T. 1983. Geological map of Gonabad. Scale 1:250,000 series. Ministry of mines and metals geological survey of Iran.

Evans, A.M. 1987. An introduction to ore Geology. Blackwell Scientific Publications, London. 450 pp.

Grant, J.A. 2005. Isocon analysis: A brief review of the method and applications. Physics and Chemistry of the Earth, 30(50): 997-1004.

Guilbert, J.M. and Park, C.F. 1986. The Geology of ore deposits. Freeman and Company, NewYork, 985 pp.

Hitzman, M.M., Orekes, N. and Einaudi, M.T. 1992. Geological characteristics and tectonic setting of Proterozoic iron oxide (Cu-Au-LEE) deposits. Precambrian research 58(8): 241-287.

Mucke, A. and Cabral, A.R. 2005. Redox and non-redox reactions of magnetite and hematite in rocks. Chemie der Erde Geochemistry, 65(3): 271-278.

Ohmoto, H. 2003. Non-redox transformations of magnetite-hematite in hydrothermal system. Economic Geology, 98(5):157-161.

Otake, T., Wesolowski, D.J., Anovitz, L.M., Allard L.F. and Ohmoto, H. 2010. Mechanisms of Iron oxide transformations in hydrothermal systems. Geochmica et Cosmochimica Acta, 74 (85):6141-6156.

Karimpour, M.H. and Malekzadeh Shafaroudi, A. 2007. Geochemistry and mineralization Skarn zones and petrology of source rock Sangan Iron deposit Razavi Khorasan. Earth sciences, 65(17):108-124.

Kolb, J. and Hagemann, S. 2009. Structural control of low-sulfidation epithermal Gold mineralization in the Rosario–Bunawan district, East Mindanao Ridge, Philippines. Miner Deposita, 44(7): 795–815.

Pirajno, F. 2009. Hydrothermal processes and mineral systems. Blackwell Scientific Publications, London. 1243 pp.

Putter, T.D., Mees, F., Decree, S. and Dewaele, S. 2010. Malachite an indicator of major Pliocene Cu remobilization in a karstic environment, (Katanga, Democratic Republic of Congo). Ore Geology Reviews, 38(18): 90–100.

Rose, M. 1989. Mobility of copper and other heavy metals in sedimentary environments. In: R.W. Boyle, A.C. Brown, C.W. Jefferson, E.C. Jowett and R.V Kirkham (Editors), Sediment-Hosted Stratiform Copper Deposits. Geological Association of Canada, Canada, pp. 97–110.

Shahabpour, J. 2008. Economic Geology. University of Shahid Bahonar Kerman Publication, Kerman 556 pp.

Streckeisen, A. 1974. Classification and nomenclature of plutonic rocks. Geologische Rundschau. 63(101): 773-786.

Streckeisen, A., 1979. Classification and nomenclature of volcanic rocks, Lamprophyres carbontites and melilitic rocks. Recommendations and suggestions of the IUGS Subcommission on the systematics of igneous rocks, Geology, 7 (7): 331-335.

Whitney, D.L. and Evans B.W., 2010. Abbreviations for names of rock-forming minerals. American Mineralogist, 95(1): 185–187.

Wood, J.R. and Hewett, T.A., 1982. Fluid convection and mass transfer in porous sandstones, a theoretical approach. Cosmochim Acta, 46(40): 1707-1713.

Yusefi Sourani, L., 2006. Exploration of 1/100,000 Dolatabad map with geological river sediment geophysical data and interpretation of satellite images. M.Sc. Thesis, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran. 212 pp

Zhang, R., Zhang, X. and Hu, S., 2011. Pyrite-anhydrite-pyroxene-type deposits and coexisting hydrothermal fluids in Mesozoic volcanic basins, Yangtze River Valley, China. Ore Geology Reviews, 43(1): 315-332.