رویکردهای مدیریتی بهره‌برداری از مخازن آب چاه نیمه در استان سیستان و بلوچستان با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی فازی (FAHP)

آب و توسعه پایدار

مقاله 8، دوره 6، شماره 3 - شماره پیاپی 14، اسفند 1398، صفحه 63-72   

نوع مقاله: روش‌شناسی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jwsd.v6i3.84539

نویسندگان

الهه آهنی¹؛ محمود احمدپور برازجانی^{* 2}؛ سامان ضیایی¹

¹زابل

²دانشگاه زابل

چکیده

حل مسائل پیچیده مربوط به منابع آب، نیازمند روش‌‏هایی است که رویکردهای مختلف مدیریتی را در یک قالب به‏‌هم پیوسته گردآوری نماید. در این میان، برای مدیریت همه‏‌جانبه در چنین مسائلی روش‏های تصمیم‏‌گیری چندشاخصه (MCDM)، جایگاه ویژه‏ای پیدا کرده است. هدف پژوهش حاضر، تعیین اولویت‏های مصارف منابع آب مخازن چاه نیمه در استان سیستان و بلوچستان با رویکردهای مدیریتی اقتصادی، اجتماعی و زیست‏‏‌محیطی در سال‏‌های آبی 94-1392 با استفاده از تکنیک‏‌های تحلیل سلسله مراتبی فازی (FAHP) می‏باشد. براساس نتایج به‏‌دست آمده درصورتی‏‌که تخصیص آب با رویکرد اقتصادی انجام شود، به دلیل نقش اساسی بخش‏‌های کشاورزی و محیط ‏زیست در تأمین معاش ساکنین استان سیستان و بلوچستان، کشاورزی و محیط‌‏زیست به‏‌ترتیب با وزن‏‌های 0/3 و 0/146 در اولویت‏‌های اول و دوم قرار می‏‌گیرند. اگر رویکرد اجتماعی باشد، باز هم بخش کشاورزی در اولویت اول و بخش‌‏های گردشگری و محیط‏‏زیست به‌‏ترتیب در اولویت‏‌های دوم و سوم قرار می‏گیرند. درصورتی‌که تخصیص آب با رویکرد زیست‏ محیطی انجام شود، بخش محیط‌‏زیست به دلیل اهمیت در این رویکرد، با وزن 0/352، بالاترین اولویت را برای دریافت آب دارد.
 

کلیدواژه‌ها

تخصیص بهینه منابع آب؛ تصمیم‏‌گیری چندشاخصه (MCDM)؛ رویکرد اقتصادی اجتماعی و زیست‏ محیطی

مراجع

اصغرپور، م. ج. 1381. تصمیم‏گیری چندمعیاره. چاپ دوم. انتشارات دانشگاه تهران.

برشنده، س.، شمسایی، ا. و علی‏محمدی، ع. 1391. کاربرد روش‏های تصمیم‏گیری چندمعیاره در مدیریت یکپارچه منابع آب غرب دریاچه ارومیه. یازدهمین کنفرانس بین‏المللی هیدرولیک ایران. دانشگاه ارومیه، ارومیه.

بهمن‏پوری، ص. و سلطلانی، غ. 1397. کاربرد روش تحلیل سلسله مراتبی فازی در مدیریت یکپارچه منابع آب شهرستان نی‏ریز. فصلنامه علمی- پژوهشی تحقیقات اقتصادکشاورزی، 10(4): 105-124.

پورخباز، ح.، کمانی، س.، جوانمردی، س. و یوسفی خانقاه، ش. 1396. مدل‏سازی اکولوژیک توسعه شهری با استفاده از مدل‏های تصمیم‏گیری تعاملی AHP و AHPFuzzy مطالعه موردی حاشیه شهر اراک. نشریه برنامه‏ریزی و آمایش فضا، (21)1:133-165.

زنجیرچی، س. 1393. فرآیند تحلیل سلسله مراتبی فازی. چاپ دوم. انتشارات صانعی شهمیرزادی. تهران.

سخدری، ح. و ضیایی، س. 1397. اولویت‏های توسعه بخش کشاورزی استان خراسان رضوی: رویکرد تحلیل سلسله مراتبی (AHP). مجله تحقیقات اقتصاد کشاورزی، 10(1): 207-224.

سردار شهرکی، ع.، شهرکی، ج. و هاشمی منفرد، س. آ. 1395. بررسی رویکردهای مدیریتی بهره‏برداری منابع آب منطقه سیستان با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی فازی. پژوهش‏های مدیریت عمومی، 31(9): 73-98.

صادقی گوغری، ب. و احمدپوربرازجانی، م. 1395. تعیین الگوی بهینه زراعی با تأکید بر پایداری منابع طبیعی و محیط‏زیست در منطقه ارزوئیه. نشریه دانش کشاورزی و تولید پایدار، 26(4): 185-195.

طالبی، ع.، قربانی، م. و دانشفراز، ر. 1392. اولویت‏بندی تخصیص آب سد قشلاق سنندج با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی فازی (FAHP). اولین همایش ملی بهینه‏سازی مصرف آب. دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان.

قائمی، پ.، شبیری، س.م.، لاریجانی، م. و رکرک، ب. 1395. ارزیابی روش‏های آموزش محیط‏زیست بر اساس مدل AHP. نشریه آموزش محیط‏زیست و توسعه پایدار، 4(3): 33-44 .

کشاورزی، ع. سرمدیان، ف. و حیدری، ا. 1390. مقایسه روش‏های طبقه‏بندی بولین (دو ارزشی) و فازی در ارزیابی تناسب اراضی با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (بررسی موردی: منطقه زیاران). نشریه مرتع و آبخیزداری (منابع طبیعی ایران). 64(4): 463-476.

میان‏آبادی، ح. و افشار،ع. 1390.تصمیم‏گیری چندشاخصه در رتبه‏بندی طرح‏های تامین آب شهری. فصلنامه آب و فاضلاب، 19(66): 34-45.

وزارت نیرو. 1390. گزارش برنامه‏ریزی منابع آب رودخانه و مخازن چاه نیمه‏های سیستان. جلد دوم. شرکت سهامی آب منطقه‏ای استان سیستان و بلوچستان. زابل.

Alizadeh M.R., Nikoo M.R. and Rakhshandehroo G.Reza. 2017. Hydro-environmental management of groundwater resources: A fuzzy-based multi-objective compromise approach. Journal of Hydrology, 55(1): 540-554.

Abdullah A., MFarhad H. and Azad Sohail MD. 2019. Assessment of surface water quality using Fuzzy Analytic Hierarchy Process (FAHP): A case study of Piyain River's sand and gravel quarry mining area in Jaflong, Sylhet. Journal Ground Water for Sustainable Development, 9(2): 100-208.

Bhanu C. and Amit K.G. 2019. Sensitivity analysis of fuzzy-analytic hierarchical process (FAHP) decision-making model in selection of underground metal mining method. Journal of Sustainable Minig, 18(1): 8-17.

Bournaski E.G., Kirilov L.M., Iliev R.S. and Diadovski I. (2006). Decision support for water quality management, International conference on computer systems and technologies. University of Veliko Tarnovo, Bulgaria.

Chen S.J. and Hwang C.L. 1992. Fuzzy multiple attribute decision making. Part of the Lecture Notes in Economics and Mathematical Systems book series. Springer, 375.

Chang D.Y. 1996. Applications of the extent analysis method on fuzzy AHP. European Journal of Operational Research, 95: 649-655.

Hyde K.M., Maier H.R. and Colby C.B. 2005. A Distance-Based Uncertainty Analysis Approach to Multi Criteria Decision Analysis for Water Resource Decision Making. Journal of Environmental Management, 77(4): 278-290.

Laarhoven V. and Pedrycz W. 1983. A fuzzy extension of Saaty’s priority theory. Journal Of Fuzzy set sand systems, 11(3): 229-241.

Madani K, mohammadi M., Mokhtari S., Moradi. M.and Xanthopoulos P. 2014a. Social Planner’s Solution for the Caspian Sea Conflict, Group Decision and Negotiation. Journal of Environmental Studies and Sciences, 4(23): 579–596.

Madani K, Zarezadeh M. and Morid S. 2014b. A new framework for resolving conflicts over transboundary rivers using bankruptcy methods. Journal of Hydrology and Earth System Sciences, 18(8): 30-55.

Muhammet G., Busra G. and Ali F.G. 2018. A new Fine-Kinney-based risk assessment framework using FAHP-FVIKOR incorporation. Journal of Loss Prevention in the Process Industries, 5(3): 3-16.

Weck M., Klocke F., Schell H. and Roenauver E. 1997. Evaluating alternative production cycles using the extended fuzzy AHP method". European Journal of Operational Research, 100(2): 351-366.

Zadeh L.A. 1965. “Fuzzy Sets.” Information and Control, 8(3): 338-353.