خیار شرط در صلح

فقه و اصول (Fiqh va uṣūl)

مقاله 2، دوره 50، شماره 2 - شماره پیاپی 113، شهریور 1397، صفحه 9-21   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfu.v50i2.31175

نویسندگان

عبداله بهمن پوری¹؛ محمدحسن حائری^{* 2}؛ محمد تقی فخلعی²

¹استادیار دانشگاه یاسوج

²استاد دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

عقد صلح به عنوان یکی از مهم‌ترین عقود در فقه و حقوق اسلام جایگاه ویژه‌ای دارد. جریان خیار شرط در این عقد با توجه به خاصیت پایان‌بخشی صلح به نزاع حاصل از معاملات، مورد تردید فقیهان امامیه واقع شده است. ایشان با این استدلال که صلح برای رفع نزاع در معاملات تشریع شده و لزوم آن حکمی است، جریان خیار را در عقد صلح ممنوع دانسته‌اند. این پژوهش با رویکردی تحلیلی به نقد ادله مانعان پرداخته و در پرتو اصولی چون حاکمیت اراده در عقود، از جریان خیار شرط در صلح حمایت می‌کند.

کلیدواژه‌ها

صلح؛ خیار شرط؛ اصل حاکمیت اراده

مراجع

اصفهانی، محمد حسین، حاشیة کتاب المکاسب، محقق عباس محمد آل سباع قطیفی، قم، چاپ اول، 1418 ق.

 

انصاری، مرتضی بن محمد امین‌، المکاسب المحرمة و البیع و الخیارات، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، چاپ اول، 1415 ق.

 

ایروانی، علی، حاشیة المکاسب، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی،‌ تهران، چاپ اول، 1406 ق.

 

بجنوردی، محمدحسن، القواعد الفقهیه، قم، نشر الهادی، چاپ اول، 1419 ق.

 

بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، محقق محمدتقی ایروانی- سید عبد الرزاق مقرم، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول،‌ 1405 ق.

 

تبریزی، جواد بن علی، إرشاد الطالب إلی التعلیق علی المکاسب، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ سوم، 1416 ق.

 

حسینی شیرازی، محمد، ایصال الطالب الی المکاسب، تهران، منشورات اعلمی، چاپ اول، بی‌تا.

 

خمینی، روح الله،‌ کتاب البیع، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی قدس سره، چاپ اول، 1421 ق.

 

خوئی، ابو القاسم، مصباح الفقاهة، بی‌جا، بی‌تا.

 

خوئی، ابو القاسم ، منهاج الصالحین، قم، نشر مدینه العلم، چاپ بیستم و هشتم، 1410 ق.

 

خوئی، محمدتقی، الشروط أو الالتزامات التبعیة فی العقود، دار المؤرخ العربی، بیروت، چاپ اول، 1414 ق.

 

رشتی، حبیب الله بن محمد علی، فقه الامامیه (قسم الاخیارات)، قم، کتابفروشی داوری، چاپ اول، 1407 ق.

 

شهید اول، محمدبن مکی، الدروس الشرعیه، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ اول، 1412 ق.

 

شهید ثانی، زین الدین بن علی،‌ مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، قم، مؤسسه معارف اسلامی، چاپ اول، 1413 ق.

 

شهیدی، میرفتاح، هدایة الطالب الی اسرار المکاسب، قم، مؤسسه مطبوعات دارالکتاب، 1375.

 

صاحب جواهر، محمد حسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، محقق عباس قوچانی- علی آخوندی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، 1404 ق.

 

صیمری، مفلح بن حسن، غایة المرام فی شرح شرایع الاسلام، تحقیق جعفر کوثرانی، بیروت، دار الهادی، 1420ق.

 

طباطبایی یزدی، محمدکاظم بن عبدالعظیم، حاشیة المکاسب، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم،‌ 1421 ق.

 

علامه حلّی، حسن بن یوسف، قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول،‌ 1413 ق.

 

قمّی طباطبایی، تقی، دراساتنا من الفقه الجعفری، مقرر علی مروجی قزوینی، قم، مطبعة الخیام، چاپ اول، 1400 ق.

 

محقق حلّی، جعفر بن حسن، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، محقق عبد الحسین محمد علی بقال، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم،‌ 1408 ق.

 

نائینی، محمد حسین، منیة الطالب فی حاشیة المکاسب،‌ مقرر موسی بن محمد خوانساری، تهران، المکتبة المحمدیة، چاپ اول،‌ 1373 ق.