بررسی حیله ها و ترفندهای قدیمی در سمک عیار

جستارهای نوین ادبی

مقاله 5، دوره 45، شماره 2 - شماره پیاپی 177، شهریور 1391، صفحه 103-132   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.v45i2.18915

نویسندگان

یدالله جلالی پندری؛ رقیه حسینی^*

دانشگاه یزد

چکیده

سمک عیار از داستان های شفاهی قدیم فارسی است که کاتبی به نام فرامرزبن خدادبن عبدالله الارجانی آن را از تقریرات صدقه بن ابوالقاسم در اواخر قرن ششم هجری به قید کتابت درآورده است. این کتاب به زندگی و کوشش های عیارانی اختصاص دارد که برخلاف تصوری که از عیاران می رود نه در مقابل حکومت، بلکه در کنار حکومت و برای تحقق اهداف حاکمان و پادشاهان کوشش می کرده اند و برای پیشبرد اهداف خود علاوه بر روشهای معمول به حیله هایی متوسل می شده اندکه نه تنها در قدیم، بلکه امروز نیزدر روشهای جاسوسی و ضدّ جاسوسی کاربرد دارد.در این مقاله، ضمن استقصای حیله های عیاری، به طبقه بندی آنها اقدام شده و پس از توضیح هر مورد شواهدی نیز از کتابهای دیگر که این حیله ها در آنها روایت شده، آمده است.براساس یافته های این پژوهش، بیشترین بسامد این حیله ها به حیله های جنگی اختصاص دارد که آثاری از آنها در شاهنامة فردوسی و کتاب آداب الحرب و الشجاعه نیز آمده است. در کنار حیله های جنگی باید از حیله های دیگر از قبیل استفاده از داروی بیهوشی، نقب بریدن و بوالعجبی کردن یاد کرد. استفاده از حیله های مکتوب از قبیل تقلید خط و یا به تقلّب مهر بر کاغذ زدن نیز در سمک عیار دیده می شود.

کلیدواژه‌ها

سمک عیار؛ فرامرزبن خدادبن عبدالله الارجانی؛ حیله های عیاری