ادبیات شفاهی عربی و انواع آن

زبان و ادبیات عربی

مقاله 10، دوره 10، شماره 19، مهر 1397، صفحه 245-273   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jall.v10i19.43865

نویسنده

بلاسم محسنی^*

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

جستار پیش رو به بررسی بخشی از ادبیات شفاهی در زبان عربی می‌پردازد که از دو بخش تشکیل شده است. نخست ریشه­ های شکل­ گیری ادبیات شفاهی عربی و عوامل گسترش این ادبیات در بین کشورهای عربی بررسی‌شده است؛ عواملی مانند شهرنشینی و آشنایی با ادبیات ملل دیگر، فروپاشی خلافت عباسی، دولت مشعشعیان، زمینه­ های تاریخی مختلف کشورهای عربی و ملی­ گرایی. در ادامه به بررسی ژانرهای ادبیات شفاهی عربی می­پردازد. قالب­های کلاسیک ادبیات شفاهی عربی، مانند موالیا و زَجَل و همچنین قالب­های نو مانند مربع، موشحاتِ عامیانه و اشعار کوتاه و نیز انواعی مثل حداء و رکبانیه مواردی است که در این بخش مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین برای نخستین بار دسته ­بندی تازه­ای از ادبیات شفاهی عربی ارائه شده است. در انتها چنین نتیجه­ گیری شده که ادبیات شفاهی عربی سه دوره مهم تاریخی دارد که مراحل سه­ گانه پیدایش ادبیات شفاهی عربی را شکل می­دهد. به‌ منظور ادامه بحث و مطالعه در زمینۀ ادبیات شفاهی عربی، پیشنهاد‌هایی نیز مطرح شده است.

کلیدواژه‌ها

: ادبیاتکلیدواژه شفاهی عربی؛ انواع شفاهی عربی؛ فولکور

مراجع

کتابنامه

1. آیتو، جان. (1386). فرهنگ ریشه شناسی واژگان انگلیسی. ترجمه حمید کاشانیان. تهران: فرهنگ نشر نوـ انتشارات معین.

2. آدونیس (علی احمد سعید). (1391). پیش درآمدی بر شعر عربی. ترجمه کاظم برگ‌نیسی. تهران: نشر نی.

3. بدوی، عبده. (1981). الشعر فی السودان. الکویت: عالم المعرفه.

4. بلاوی، رسول. (1392). ساختارهای صرفی در گویش عربی خوزستان. آبادان: انتشارات هرمنوتیک.

5. پورعباسی، عباس. (1379). «نگاهی به شعر عربی شیعی در خوزستان». مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. شماره 74: صص 73 تا 86.

6. الجبوری، کامل سلمان. (2009). الادب الشعبی العراقی. بیروت: موسسه البلاغ.

7. الخزرجی، نضیر. (2010). نزهة القلم(قراءة نقدیه فی الموسوعة الحسینیه). بیروت: دارالعلم النابهین.

8. الخالدی، محمد. (2010). الشعرالشعبی العربی.2 ج. بیروت: موسسه البلاغ.

9. الخاقانی، علی. (1376). فنون الادب الشعبی. الحلقه الاولی و الثانیه. قم: انتشارات المکتبه الحیدریه.

10. الرّافعی، مصطفی‌صادق. (2001). تاریخ آداب العرب. جزءُ الثالث، بیروت: دارالکتب العلمیه.

11. الذهبی، محمدرضا. (2004). الشعرالشعبی والغناء فی العراق والجزیرة العرب. بیروت: الدار العربیه للموسوعات.

12. الساری، ناصرمحسن. (2008). دیوان الشعر الشعبی. بیروت: الدار العربیه للموسوعات.

سکرانی. فاضل. (1377). دیوان السکرانی. قم: انتشارات شهید.

13. سکرانی، عادل. (1389). گزیده‌هایی از شعر عادل سکرانی. ج 2. تهران: انتشارات شادگان.

14. سوکولوف، یوری. (2000). فولکور قضایاه و تاریخه. ترجمه حلمی شعراوی و عبدالحمیدحوّاس. قاهره: مکتبه الدراسات الشعبیه.

15. شفیعی‌کدکنی، محمدرضا. (1386). موسیقی شعر. تهران: نشرآگه.

16. الشمری، ربیع. (1987). العروض فی الشعر الشعبی العراقی. بی‌جا: دار الحریه الطباع.

17. الشیبی، کامل مصطفی. (1380). تشیع و تصوف. ترجمه علیرضا قراگوزلو. تهران: انتشارات امیرکبیر.

18. العاکوب، عیسی. (1374). تأثیرپند پارسی بر ادب عرب. ترجمه عبدالله شریفی خجسته. تهران:

19. انتشارات علمی فرهنگی.

20. عزیزی‌بنی‌طرف، یوسف. (1373). نسیم کارون. تهران: نشر آنزان.

21. ــــــــــــــــــــــــــــــــــ. (1372). قبایل و عشایر عرب خوزستان. تهران: ناشر مؤلف.

22. عنایت، حمید. (1389). سیری در اندیشه سیاسی عرب. تهران: انتشارات امیرکبیر

23. غنیمی هلال، محمد. (1373). ادبیات تطبیقی. ترجمه و تعلیق سید مرتضی آیت الله زاده شیرازی. تهران: انتشارات امیرکبیر.

24. الفاخوری، حنا. (1388). تاریخ ادبیات عرب. ترجمه عبدالمحمد آیتی. تهران: انتشارات توس.

25. فتوحی، محمود. (1378). نظریه تاریخ ادبیات. تهران: انتشارات سخن.

26. قنواتی، محمد. (1384 تیر). «ویژگی‌های ادبیات شفاهی». کتاب ماه کودک ونوجوان. شماره 93: صص 77 تا 80.

27. ـــــــــــــــ. (1383). «بررسی تطبیقی ادبیات شفاهی مردم فارس و عرب خوزستان». پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان. شماره 39: صص 28 تا 43.

28. کنعانی زاده، عادل. (1391). جنبه‌های غنایی در شعر معاصر عرب در خوزستان. تهران: نشر شادگان.

29. گویارد، ام. اف. (1374). ادبیات تطبیقی. ترجمه علی‌اکبرخان محمدی. تهران: پاژنگ.

30. مکاریک، ایرنا. (1388). دانش‌نامه نظریه‌های ادبی معاصر. ترجمه مهران مهاجر و محمد نبوی. تهران: آگه.

31. موسوی، شهاب الدین المعروف بابن معتوق. (1885). طراز البلغاء و خاتمه الفصحاء. ضبطُ و وقف علی طبعهِ المعلم سعید الشرتونی اللبنانی. بیروت: المطبعه الادبیه.

32. ولک، رنه و وارن، آوستن. (1382). نظریه ادبیات. ترجمه ضیاء موحد و پرویز مهاجر. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

33. منبع الکترونیک:

http://library.tebyan.net/newindex.aspx?

34. الشیبی، کامل مصطفی. الادب الشعبی مفهومه و خصائص