ارزیابی خدمات جنبی کتابخانه‌های وابسته به نهاد کتابخانه‌های عمومی شهر تبریز و نقش آن در توسعۀ فرهنگ مطالعۀ مخاطبان کودک و نوجوان آن

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 3، دوره 7، شماره 2، آبان 1396، صفحه 41-60   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/riis.v7i2.61308

نویسندگان

زهرا کیان راد^* ؛ فاطمه فهیم نیا؛ نادر نقشینه

دانشگاه تهران

چکیده

مقدمه: پژوهش حاضر با هدف ارزیابی خدمات جنبی کتابخانه‌های وابسته به نهاد کتابخانه‌های عمومی شهر تبریز و نقش آن در توسعۀ فرهنگ مطالعه کاربران (کودکان و نوجوانان) انجام شد.

روش‌: این پژوهش کاربردی است و با رویکرد ترکیبی انجام شده است. جامعۀ آماری این پژوهش، بیست کتابخانۀ عمومی در شهر تبریز است که طبق آمار ادارۀ کل نهاد کتابخانه‌های عمومی شهر تبریز در سال 1395، در این شهر وجود داشت. به دلیل محدود بودن جامعه، همۀ کتابخانه‌های عمومی شهر تبریز مطالعه شدند و به دلیل مشخص نبودن شمار کاربران (کودکان و نوجوانان) استفاده کننده از خدمات جنبی، نمونه‌گیری از نوع نمونۀ در دسترس بود. در بخش کمی پژوهش، از پرسشنامۀ محقق ساخته استفاده شد که روایی آن طبق نظر متخصصان و پایایی آن با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ تأیید شد.

یافته‌ها: یافته‌ها نشان داد، آموزش قرآن، داستان نویسی، مسابقات کتاب‌خوانی و نقاشی، جشن و مراسم مذهبی، مطالعه در تابستان، کانون ادبی، نمایشگاه کتاب، قصه‌گویی و تازه‌های کتاب برنامه‌های جنبی اجراشده در کتابخانه‌های عمومی هستند. نمایش فیلم، موسیقی و گروه‌های کتاب‌خوانی در هیچکدام از کتابخانه‌ها ارائه‌ ند. بیشترین اطلاع‌رسانی خدمات از طریق مدرسه بوده و هدف بیشتر شرکت‌کنندگان سرگرمی بود. رضایت از برنامۀ آموزش قرآن بسیار و مسابقات کتاب‌خوانی و نقاشی درحدمتوسط است.

بحث و نتیجه‌گیری: طبق یافته‌های به دست آمده از دیدگاه کاربران (کودکان و نوجوانان)، خدمات جنبی کتابخانه‌های عمومی با میانگین 51/3درصد تقریباً بالاتر ازحدمتوسط است که درحدخوب قرار گرفته و در توسعۀ لایۀ قواعد مؤثر است. به‌همین‌ترتیب، خدمات جنبی کتابخانه‌های عمومی با میانگین 44/3 درصد درحد متوسط قرار گرفته که موجب بهبود لایۀ جلوه‌ها می‌شود. خدمات جنبی کتابخانه‌های عمومی نیز با میانگین 58/3 درصد بالاتر ازحدمتوسط یعنی درحدخوب قرار دارد و در جهت دادن باورهای کاربران (کودکان و نوجوانان) از مطالعه و عناصر مرتبط با آن و نشاندادن ارزش‌های مطالعه مؤثرند. به طورکلی، از یافته‌های به دست آمده می‌توان نتیجه گرفت که خدمات جنبی کتابخانه‌های عمومی شهر تبریز در توسعۀ فرهنگ مطالعه کاربران (کودکان و نوجوانان) درحدمتوسط اجرا شده است. این کتابخانه‌ها می‌توانند با وضع قواعد و راهکارهای بهتر به بهبود فرهنگ مطالعه کمک کنند.

کلیدواژه‌ها

خدمات جنبی؛ کتابخانه‌های عمومی شهر تبریز؛ فرهنگ مطالعه؛ کودکان و نوجوانان؛ کتابخوانی

مراجع

بلینگتون، روزاموند؛ استرابریج، شیلا؛ گرین‌سایدز، لنور؛ فیتزسیمونز، آنت (1380). فرهنگ و جامعه:جامعه شناسی فرهنگی. ترجمه فریبا عزبدفتری، تهران: نشر قطره.

بیرانوند، علی (1389). جزوه درسی کتابخانه‌های عمومی و توسعه فرهنگی. دانشگاه پیام‌نور. بازیابی شده از http://www.google.com/url?sa=tq

جوکار، عبدالرسول؛ کرمی، باباجان (1380). بررسی میزان مطالعه و کتابخوانی فرزندان شاهد شیرازی در مدارس متوسطه شاهد و دانشگاههای دولتی شیراز و ارائه راهکارهای مناسب در تقویت آن. دانشور: دوماهنامه علمی پژوهشی دانشگاه شاهد، 9(36)، 44-35

دهقانی، حکیمه؛ هاشم‌زاده، محمدجواد؛ نوکاریزی، محسن(1394). نقش کتابخانه‌های عمومی شهرستان کرمان در توسعه فرهنگ مطالعه کاربران. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، 21(2)، 217-234

سالاری، محمود(1391). واکاوی و تبیین عوامل عمده مؤثر بر فرهنگ مطالعه در ایران و ارائه مدلی مناسب برای توسعه آن. پایان‌نامه دوره دکتری علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی.

شعبانی، احمد؛ فاضل، مرتضی(1381). مطالعات غیردرسی دانش‌آموزان دوره متوسطه و شناسایی عوامل مؤثر بر آن از نظر دانش‌آموزان در شهرستان شهرضا. فصلنامه کتاب ،13(2)، 56-47

عباداللهی،نوراله (۱۳۸۲). «خدمات و اهمیت کتابخانه‌های عمومی». فصلنامه پیام کتابخانه، دوره ۱۳، شماره ۳ و ۴: ۱۵-۲۲.

مزینانی،علی (1392) « کتابخانه و کتابداری» .تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها(سمت)

Brendtson, M. (2002). The information in public libraries- just a tool, but what a tool. Conference of public library, Valencia.

Bourdieu Pierre (1989). Le sens pratique. Paris, Les editions de Minuits

Celano, D., & Neuman, S.B. (2001). The role of public libraries in children’s literacy development: An evaluation report. Harrisburg, PA: Pennsylvania Library Association.

Dent, V. & Yannotta, L. (2005). A Rural Community Library in Africa: A Studyof its Use and Users. Libri, 55(1), 39-55.

Laksmi, S. S. (2007). The effectiveness of reading habit promotion in public libraries of DKI Jakarta province. The International Conference on Libraries, Information and Society,26-27 June 2007, Petaling Jaya, Malaysia.

Ocanlokun, S. A. (1999) Strategy for Effective Reading Environment for the Nigerian Society. Gate way Library Journal, 2, 1-8.

Roman, S. and Fiore, C. D.(2010). “Do public library summer reading program close the achivment gaps”. Children & Libraries: The Journal of the Association for Library, 8 (3), 27-31.

Schroeder, R. (2012). When patrons call the shots: patron-driven acquisition at Brigham Young University. Collection Building, 31(1), 11-14.