سنجش نابرابری شاخص های بهداشت و درمان در شهرستان های استان خراسان رضوی

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 3، دوره 15، شماره 2 - شماره پیاپی 29، اسفند 1396، صفحه 45-70   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geography.v15i2.49800

نویسندگان

محمد میره ای^* ؛ مهدی پیله ور

دانشگاه تهران، پردیس فارابی

چکیده

اهداف: هدف این پژوهش ارزیابی و بررسی نابرابری ناحیه‌ای سلامت، ازنظر سطح توسعۀ بهداشتی ـ درمانی در شهرستان‌های استان خراسان رضوی است.
روش: این مقاله به‌لحاظ هدف، از نوع تحقیقات توسعه‌ای و دارای ماهیت توصیفی ـ تحلیلی است. جمع‌آوری اطلاعات به‌صورت اسنادی- کتابخانه‌ای و منبع اصلی اطلاعات، سالنامۀ آماری استان خراسان رضوی (1392) بوده است.
یافته‌ها: برای سنجش و تعیین نابرابری‌ها، از تکنیک ویکور و 20 شاخص استفاده شده است. برمبنای محاسبات انجام‌شده، توسعه‌یافتگی شهرستان‌ها طبق شاخص‌های بهداشتی ـ درمانی در چهار سطح محروم، درحال‌توسعه، توسعۀ متوسط و توسعه‌یافته رتبه‌بندی شده است.
نتیجه‌گیری: نتایج تحقیق نشان می‌دهد که نابرابری فضایی سلامت در سطح استان بسیار زیاد است؛ به‌گونه‌ای‌که شهرستان‌های مرکزی، با سابقه و نسبتاً پرجمعیت استان -باوجود استانداردسازی شاخص‌ها با جمعیت هر شهرستان -از وضعیت سلامت و توسعۀ بهداشتی ـ درمانی نسبتاً مناسب‌تری در مقایسه با شهرستان‌های کم‌جمعیت استان برخوردارند و برنامه‌های بهداشتی ـ درمانی تناسب چندانی با عدالت اجتماعی ندارند؛ بنابراین، لازم است به توزیع عادلانۀ منابع، خدمات مراقبت‌های بهداشتی و دیگر عوامل بهداشتی مؤثر در سطح بهداشت و سلامت توجه جدی شود.

کلیدواژه‌ها

بهداشت و درمان؛ استان خراسان رضوی؛ مدل ویکور؛ نابرابری فضایی

مراجع

1. احمدی، ع. (1384). توسعۀ صنعتی و نابرابری‌های منطقه‌ای استان لرستان. سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان لرستان.

2. احمدیان، م. (1385). ویژگی‌های جغرافیایی کشورهای اسلامی. مشهد: انتشارات سخن‌گستر.

3. اختیاری، م. (1391)، معرفی یک روش ویکور توسعه‌یافته برای رتبه‌بندی اعتباری مشتریان بانک‌ها. فصلنامة علمی- پژوهشی مطالعات مدیریت صنعتی، 9(25)‌، 179-161.

4. افتخاری، ع.، و آقا یاری‌میر، م. (1386). سطح‌بندی پایداری توسعۀ روستایی (مطالعۀ موردی: بخش میر). فصلنامۀ پژوهش‌های جغرافیایی، 39(61)، 44-31.

5. امینی، ن.، یدالهی، ح.، و اینانلو، ص. (1385). رتبه‌بندی سلامت استان‌های کشور. فصلنامة رفاه اجتماعی، 5(20)، 48-25.

6. پاپلی یزدی، م. (1382). نظریه‌های شهر و پیرامون. تهران: انتشارات سمت.

7. پاگ، س. (1383). شهرهای پایدار در کشورهای درحال‌توسعه (ن. محمدنژاد، مترجم). تهران: انتشارات مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.

8. تقوایی، م.، و شاهیوندی، ا. (1389). پراکنش خدمات بهداشتی و درمانی در شهرستان‌های ایران. فصلنامۀ رفاه اجتماعی، ‌10(39)، 54-33.

9. رضویان، م. (1381). برنامه‌ریزی کاربری اراضی. تهران: انتشارات سمت.

10. رفیعیان، م.، و تاجدار، و. (1387). سنجش وضعیت سلامت با رویکرد منطقه‌ای در مجموعۀ شهری مشهد. مجلۀ جغرافیا و توسعۀ ناحیه‌ای، 3(10)، 184-163.

11. زنگی‌آبادی، ع.، طوبی، ا. ع.، و پریزادی، ط. (1391). تحلیل تطبیقی شاخص‌های توسعة خدمات بهداشت و درمان در استان کردستان، فصلنامة جغرافیا،‌ 10(32)، 215-199.

12. سالنامة آماری استان خراسان رضوی 1390 (1393). دفتر آمار و اطلاعات استانداری خراسان رضوی. مشهد: نشر صیانت.

13. شکویی، ح. (1372). جغرافیای اجتماعی شهرها. تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.

14. صادقی بازرگانی، ه.، عرشی، ش.، مرتضی‌زاده، ع.، و بشیری، ج. (1384). مطالعۀ وضعیت شاخص‌های بهداشت و سلامت در عشایر استان اردبیل. مجلۀ علمی ـ پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی اردبیل، 5(2)، 159-150.

15. ضرابی، ا.، محمدی، ج.، و رخشانی‌نسب، ح. م. (1386). تحلیل فضایی شاخص‌های توسعة خدمات بهداشت و درمان، رفاه اجتماعی، 7(27)، 234-213.

16. طاهری، ش. (1380). توسعۀ اقتصادی و برنامه‌ریزی (چاپ سوم). تهران: انتشارات هوای تازه.

17. کرمی، ق.، و لطفی، م. (1387). عدالت اجتماعی در برنامه‌ریزی فضای جغرافیایی، پژوهش‌نامۀ عدالت اجتماعی، 3(26)، 90-71.

18. کریمی، ا.، سالاریان، آ.، و عنبری، ز. (1388) مطالعۀ تطبیقی برخورداری عادلانه از خدمات بهداشتی و درمانی در چند کشور توسعه‌یافته و ارائۀ الگوی مناسب ایران، مجلۀ دانشگاه علوم-پزشکی اراک، 12(49)، 104-92.

19. مرکز آمار ایران.(1392). سالنامۀ آماری استان خراسان شمالی. مرکز آمار ایران.

20. موحدی، م.، حجاری‌زاده ب.، رحیمی، ا. د.‌، آرشین‌چی، م.‌، امیرحسینی خ.‌، مطلق، م. ا.، و حق‌دوست، ع. ا. (1386). روند تغییرات شاخص‌های مهم سلامت و الگوی نابرابری جغرافیایی آن‌ها در جمعیت روستایی کشور. تحقیقات نظام سلامت حکیم، 10(4)10-1.

21. مولایی، م. (1386). مقایسة درجة توسعه‌یافتگی بخش خدمات و رفاه اجتماعی استان‌های ایران طی سال‌های 1373 و 1383. رفاه اجتماعی، 6(24)، 258-241.

22. Apostolache, M. A. (2014). Regional development in Romania – from regulations to practice. Procedia Economics and Finance, 8, 35-41.

23. Bleichrodt, H., & van Doorslaer, E. (2006). A welfare economics foundation for health inequality measurement. Journal of Health Economics, 25(5), 945-957.

24. Bommier, A., & Stecklov, G. (2002). Defining health inequality: Why Rawls succeeds where social welfare theory fails. Journal of Health Economics, 21(3), 497-513.

25. Drezner, T., & Drezner, Z. (2007). The gravity p-median model. European Journal of Operational Research, 179(3), 1239-1251.

26. Fang, P., Dong, S., Xiao, J., Liu, C., Feng, X., & Wang, Y. (2010). Regional inequality in health and its determinants: Evidence from China. Health Policy, 94(1), 14-25.

27. Holt, G. L. (2005, November). Measuring spatial accessibility of primary health care. Paper presented at the 17th Annual Colloquium of the Spatial Information Research Centre, Dunedin, New Zealand.

28. Kawachi, I., Subramanian, S. V., & Almeida-Filho, N. (2002). A glossary for health inequalities. Journal of Epidemiology and Community Health, 56(9), 647-652.

29. Lai, D., Huang, J., Risser, J. M., & Kapadia, A. S. (2008). Statistical properties of generalized Gini coefficient with application to health inequality measurement. Social Indicators Research, 87(2), 249-258.

30. Learmonth, M., & Harding, N. (2006): Evidence‐based management: The very idea. Public administration, 84(2), 245-266.

31. Mark, L., & Nancy, H. (2006). Evidence-based management: The very idea. Public Administration, 84(2), 245-266.

32. Marmot, M., & Wilkinson, R. G. (Eds.). (1998). Social determinants of health: The solid facts. Copenhagen, Denmark: World Health Organization.

33. Opricovic, S. (1998). Multicriteria optimization of civil engineering systems. (Unpublished doctoral dissertation), University of Belgrade, Belgrade, Serbia.

34. Opricovic, S., & Tzeng, G.-H. (2004). Compromise solution by MCDM methods: A comparative analysis of VIKOR and TOPSIS. European Journal of Operational Research, 156(2), 445-455.

35. Pilkington, P. (2002). Social capital and health: Measuring and understanding social capital at a local level could help to tackle health inequalities more effectively. Journal of Public Health, 24(3), 156-159.

36. Rae, M. (2006). Health inequalities- a sustainable development issue. Public Health, 120, 1106-1109.

37. Spork, H. (2006). Building healthy communities. Queensland, Australia: Griffith University Press.

38. World Health Organization (WHO). (1998). Determinants of health: The solid facts. Geneva.

39. Wu, C.-R., Lin, C.-T., & Chen, H.-C. (2007). Optimal selection of location for Taiwanese hospitals to ensure a competitive advantage by using the analytic hierarchy process and sensitivity analysis. Building and Environment, 42(3), 1431-1444.