بررسی ژئوشیمی، تحولات ماگمایی، ریزساختارها و سازوکار جایگیری کمپلکس گرانیتوئیدی جبال بارز (خاور و جنوب‌ خاور جیرفت)

زمین شناسی اقتصادی

مقاله 6، دوره 9، شماره 1 - شماره پیاپی 16، تیر 1396، صفحه 175-195   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/econg.v9i1.47949

نویسندگان

جمال رسولی^{* 1}؛ منصور قربانی¹؛ وحید احدنژاد²

¹شهید بهشتی

²پیام نور واحد ورامین

چکیده

کمپلکس گرانیتوئیدی جبال بارز در جنوب‌شرق استان کرمان، بین طول‌های شرقی ′45 ◦57 تا ′00 ◦58 و عرض‌های شمالی ′30 ◦28 تا ′00 ◦29 واقع شده‌ است. در این کمپلکس، پیکره اصلی سنگ شناسی شامل گرانودیوریت بوده؛ ولی سنگ‌هایی با ترکیب کوارتزدیوریت، گرانیت و آلکالی گرانیت و به مقدار بسیار کم تونالیت نیز دیده شده است که به وفور دارای انکلاوهای ماگمایی فلسیک و مافیک هستند. احتمالاً انکلاوهای فلسیک حاصل گسیختگی های حاشیه‌ای در اثر ضربان‌های تزریق متوالی در فازهای اولیه و سقف توده نفوذی گرانیتوئیدی بوده و انکلاوهای مافیک نیز با استناد به تفاوت‌های آشکار با سنگ میزبان گرانیتوئیدی، نشانه ای از اختلاط ماگمای فلسیک و مافیک در منطقه است. بررسی‌های میکروسکپی ریزساختارها نشان دهنده سه نوع ریزساختار ماگمایی، ساب ماگمایی و میلونیتی است که ریزساختارهای ماگمایی و ساب ماگمایی، هم‌زمان با جایگیری توده اتفاق افتاده است؛ ولی ریزساختارهای میلونیتی، حاصل فعالیت‌های پس از جایگیری توده هستند. بر اساس بررسی‌های ژئوشیمیایی، ماگمای مجموعه مورد بررسی، سرشت پرآلومین تا متاآلومین داشته و گروه ماگمایی آن از نوع کالک آلکالن پتاسیم متوسط تا بالاست. همچنین بررسی نمودارهای تغییرات اکسیدهای اصلی و عناصر فرعی، طیف پیوسته‌ای بین ترکیبات سنگ‌های مورد بررسی نشان داده که بیانگر انجام تفریق ماگمایی گسترده در طی تبلور است. بررسی‌های صحرایی، مطالعات پتروگرافی و ژئوشیمیایی نشان می‌دهد که سنگ‌های مورد بررسی از نوع گرانیتوئیدهای نوع I است و در زیر مجموعه گرانیت های CAG قرار می گیرند. از نظر جایگاه زمین‌ساختی، این سنگ‌ها جزو گرانیتوئیدهای کمان قاره‌ای بوده‌‌اند و از گرانیت‌های قبل از برخورد تا هم‌زمان با برخورد به‌شمار می آیند. به نظر می رسد کمپلکس گرانیتوئیدی جبال بارز در داخل یک پهنه برشی قرار گرفته و ماگما از محل کالداری میجان در دفعات مختلف در طول پهنه برشی، به شکل سیل تزریق و جایگزین‌شده و خاستگاه ساختاری کمپلکس گرانیتوئیدی جبال بارز، فضاهای کششی است که محصول رژیم زمین‌ساختی ترافشارشی هستند.

کلیدواژه‌ها

مجموعه گرانیتوئیدی جبال بارز؛ فرورانش، ریزساختارها؛ زمین‌ساخت ترافشارشی

مراجع

Aletaha, B., 2004. Petrography and petrology of igneous rocks and associated copper mineralization in South-East Bam. Ph.D. Thesis, Islamic Azad University, Tehran, Iran 386 pp.

Barbarin, B., 2005. Mafic magmatic enclaves and mafic rocks associated with some granitoids of the central Sierra Nevada Batholith, California: nature, origin and relations with the hosts. Lithos, 80(3): 155– 177.

Batchelor, R.A. and Bowden, P., 1985. Petrogenetic interpretation of granitoid rocks series using multicationic parameters. Chemical Geology, 48(2): 43-55.

Bouchez, J.L., 1997. Granite is never isotropic: an introduction to AMS studies of granitic rocks. In: J.L. Bouchez, D.H.W. Hutton and W.E. Stephens (Editors), Granite: From Segregation of Melt to Emplacement Fabrics. Kluwer Academic Publishers, Dordrecht, pp. 356-384.

Castro, A.I., Moreno-Ventas, J.D. and De La Rosa, 1991. Multistage crystallization of tonalitic enclaves in granitoids rocks (Hercinian Belt, Spain): implications for magma mixing. Geologische Rundschau, 80(2): 109– 120.

Chappell, B. and White, A.J.R. 1987. The importance of residual source material (restite) in granite petrogenesis. Journal of Petrology, 28(2): 1111– 1138.

Didier, J., 1973. Contribution of enclaves studies to the understanding of origin and evolution of granitic magmas. International Journal of Earth Sciences, 76(1): 41–50.

Didier, J. and Barbarin, B., 1991. The different types of enclaves in granites-nomenclature. In: J. Didier and B. Barbarin (Editors), Enclaves and Granite Petrology. Elseiver, Amsterdam, pp. 19–24.

Dimitrijevic, M.D., 1973. Geology of Kerman region. Geological Survey of Iran, Tehran, Report YU/52, 234 pp.

Donaire, T., Pascual, E., Pin, C. and Duthou, J.L., 2005. Microgranular enclaves as evidence of rapid cooling in granitoid rocks: the case of the Los Pedroches granodiorite, Iberian Massif, Spain. Contribution to Mineralogy and Petrology, 149(2): 247–265.

Elmas, A. and Elmas, Y., 2003. Development of an Oblique Subduction Zone Tectonic Evolution of the Tethys Suture Zone in Southeast Turkey. International Geology Review, 45(1): 45-61.

Ewart, A., 1979. A review of the mineralogy and chemistry of Tertiary-Recent dacitic, latitic, rhyolitic and related salic volcanic rocks. In: F. Barker (Editor), Trondhjemites, dacites, and related rocks. Springer, Berlin, pp. 423-492.

Faure, M., Pons, J. and Babinault, J.F., 1992. Le pluton du Pont-de-Montvert: un granite syntectonique extravase´ vers l’Est pendant le de´se´paississement crustal varisque du Massif Central franc¸ais. Comptes Rendus de l’Acade´mie des Sciences, 315(2): 201–208.

Fernandez, A. and Gasquet, D.R., 1994. Relative rheological evolution of chemically contrasted coeval magmas: example of the Tichka plutonic complex. Contributions to Mineralogy and Petrology, 116(1): 316–326.

Fridrich, C.J., Smith, R.P., DeWitt, E. and McKee, E.H., 1991. Structural, eruptive, and intrusive evolution of the Grizzly Peak caldera, Sawatch Range, Colorado. Geological Society of America Bulletin, 103(2): 1160–1177.

Ghorbani, M., 2014. Geology of Iran. Aryan Zamin, Tehran, 479 pp.

Guineberteau, B., Bouchez, J.L. and Vigneresse, J.L., 1987. The Mortagne granite pluton (France) emplaced by pull-apart along a shear zone: structural and gravimetric arguments and regional implication. Geological Society of America Bulletin, 99(1): 763–770.

Harker, A., 1909. The natural history of igneous rocks. Methuen, London, 304 pp.

Huang, W.L., 1973. Melting relations of muscovite granite to 35 kbar as a model for fusion of metamorphosed subducted. Geological Society of America Bulletin, 32(1): 114-126.

Ishihara, S., 1977. The Magnetite- Series and Ilmenite- Series Granitic rocks. Mining Geology, 27(2): 293-350.

Lipman, P.W., 1984. The roots of ash-flow calderas in North America: windows into the tops of granitic batholiths. Journal of Geophysical Research, 89(1): 8801–8841.

Maniar, P.D. and Piccoli, M., 1989. Tectonic discrimination of granitoids. Geology Society American Bull, 101(2): 635-633.

Middlemost, E.A.K., 1994. Magmas and magmatic rocks: An introduction to igneous petrology. Longman, London, 266 pp.

Mohajjel, M., Fergusson, C.L. and Sahandi, M.R., 2003. Cretaceous–Tertiary convergence and continental collision, Sanandaj–Sirjan Zone, western Iran. Journal of Asian Earth Sciences, 21(1): 397- 412.

Paterson, S.R., Vernon, R.H. and Tobisch, O.T., 1989.A review of criteria for the identification of magmatic and tectonic foliations in granitoids. Journal of Structural Geology, 11(3): 349-363.

Peccarillo, A. and Taylor, S.R., 1976. Geochemistry of the Eocene calc-alkaline volcanic rocks from the Kastamonu area northern Turkey. Contributions to Mineralogy and Petrology, 58(1): 63-81.

Pirajno, F., 1992. Hydrothermal Mineral Deposits. Principles and Fundamental Concepts for the Exploration Geologist. Berlin, Heidelberg, New York, London, Paris, Tokyo, Hong Kong: Springer, Verlag, 709 pp.

Pitcher, W.S., 1979. The nature, ascent and emplacement of granite magmas. Journal of the Geological Society of London, 136(1): 627-662.

Rasouli, J., 2015. Petrology and geochemistry of Jabal Barez granitoid batholith with a view to the zoning alteration and copper mineralization (North East Jiroft). Ph.D. Thesis, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran, 369 pp.

Rasouli, J., Ghorbani, M. and Ahadnejad, V., 2014. Field observations, Petrography and microstructures study of Jebale Barez Plutonic complex (East - northeast Jiroft). Journal of Tethys, 2(3): 178–195.

Raymond, L.A., 2002. Petrology. McGraw Hill, New York, 720 pp.

Sparks, R.S.J. and Marshal, L., 1986. Thermal and mechanical constraints on mixing between mafic and silicic magmas. Journal of Volcanology and Geochemical Research, 29(1): 99-124.

Stern, R.J., 2004. Subduction initiation: spontaneous and induced. Earth and Planetary Science Letters, 226(2): 275- 292.

Vernon, R.H. 1983. Restite, xenoliths and microgranitoid enclaves in granites (Clarke Memorial Lecture). Journal and Proceedings of the Royal Society of New South Wales, 116(1): 77-103.

Vigneresse, J.L., 2004. A new paradigm for granite generation.Transactions of the Royal Society of Edinburgh. Earth Sciences, 95(1): 11–22.

Wilson, M., 1989. Igneous petrogenesis a global tectonic approach. Unwin Hyman Limited, London, 466 pp.

Yazdanfar, E., 2008. Petrogenesis late intrusions body (Darhe –hamzh, Mijan, kerver) and association with significant copper mineralization in Jabal Barez Granitoid complex. M.Sc. Thesis, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran, 164 pp.