چگونگی مواجهه فقها با اخبار من بلغ و برداشتی نو از این اخبار

فقه و اصول (Fiqh va uṣūl)

مقاله 5، دوره 50، شماره 2 - شماره پیاپی 113، شهریور 1397، صفحه 99-114   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfu.v50i2.49113

نویسنده

علی اکبر کلانتری^*

دانشیار دانشگاه شیراز

چکیده

مشهور در میان فقها آن است که می‌توان با تکیه بر «اخبار من بلغ» حکم به استحباب اموری کرد که امارات و روایاتی نا معتبر، بر مطلوبیت انجام آن‌ها دلالت کند. ایشان با بهره‌گیری از این اخبار با رویکرد فقهی و اصولی، به این نتیجه رسیده‌اند که آن چه در روایات دلالت کننده بر احکام الزامی، شرط است، در روایات دلالت کننده بر احکام غیر الزامی شرط نیست. این در حالی است که با درنگ در سمت و سو ومفاد این اخبار و بررسی قرائن دیگر، روشن می‌شود مضامین آن‌ها، مرتبط با موضوع ثواب و پاداش الهی است و بیشتر صبغه کلامی و اعتقادی دارند و نمی‌توان آن‌ها را دلیل بر ملغا بودن شرایط حجیت اخبار دلالت کننده بر مستحبات و فضائل دانست و بر این اساس، فتوا به استحبات (وکراهت) به سان فتوا به وجوب و حرمت، نیازمند دلیل معتبر است.

کلیدواژه‌ها

اخبار من بلغ؛ استحباب؛ تسامح در ادله سنن

مراجع

قرآن کریم.

 

ابن بابویه، محمد بن علی، التوحید، قم، نشر اسلامی، 1398 ق.

 

ابن بابویه، محمد بن علی، ثواب الاعمال، قم، انتشارات شریفی رضی، 1364.

 

ابن بابویه، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا (ع)، قم، انتشارات جهان، 1378 ق.

 

ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، چاپ دوم، 1390 ق.

 

ابن طاوس، علی بن موسی، اقبال الاعمال، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1367.

 

ابن فهد حلی، احمد بن محمد، عدة الداعی، دارالکتاب الاسلامی، 1407 ق.

 

انصاری، مرتضی بن محمد امین، فرائد الاصول، قم، انتشارات اسماعیلیان، بی‌تا.

 

ایوان کیفی، محمدتقی بن عبدالرحیم، هدایه المسترشدین، بی‌جا، بی‌تا.

 

آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین، کفایه الاصول، تهران، المکتبه العلمیه الاسلامیه، چاپ دوم، 1364 ق.

 

آل بحرالعلوم، محمد، بلغة الفقیه، تهران، مکتبه الصادق (ع)، چاپ چهارم، 1403 ق.

 

بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة، قم، نشراسلامی، بی‌تا.

 

برقی، احمدبن محمد، المحاسن، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1371.

 

جمعی از فقها، مجموعه رسائل، قم، مکتبه المفید، بی‌تا.

 

حرّعاملی، محمدبن حسن، وسائل الشیعه، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ چهارم، 1391 ق.

 

حسینی مراغی، عبدالفتاح بن علی، عناوین الاصول، بی‌جا، بی‌تا.

 

خطیب شربینی، محمد بن احمد، مغنی المحتاج، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1377 ق.

 

خمینی، روح الله، تهذیب الاصول، (تقریرات به قلم جعفر سبحانی) قم، دارالفکر، چاپ سوم، 1367.

 

خوانساری، حسین، مشارق الشموس، قم، مؤسسه آل بیت (ع)، بی‌تا.

 

خویی، ابولقاسم، التنقیح، قم، دارالهادی، چاپ سوم، 1410 ق.

 

دمیاطی، محمد شطا، اعانة الطالبین، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، 1418 ق.

 

راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، بیروت، الدارالسامیه، چاپ اول، 1413 ق.

 

سبحانی، جعفر، الرسائل الاربع، قم، مؤسسه امام صادق (ع)، چاپ اول، 1415 ق.

 

سبحانی، جعفر، المحصول فی علم الاصول، قم، مؤسسه امام صادق (ع)، 1418 ق.

 

سیوطی، عبدالرحمن‌بن ابی‌بکر، الاتقان فی علوم القرآن، قاهره، مطبعه حجازی، بی‌تا.

 

سیوطی، عبدالرحمن‌بن ابی‌بکر، الجامع الصغیر، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، 1410 ق.

 

سیوطی، عبدالرحمن‌بن ابی‌بکر ، مسالک الافهام، قم، مؤسسه المعارف الاسلامیه، چاپ اول، 1413 ق.

 

شیخ بهایی، محمد بن حسین، الرسالة الاثنا عشریه، قم، کتابخانه آیت الله نجفی مرعشی، 1409 ق.

 

صاحب جواهر، محمد حسن بن باقر، جواهر الکلام، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ ششم، 1363.

 

صالح، صبحی، علوم الحدیث و مصطلحه، بیروت، دارالملایین، چاپ هشتم، 1395 ق.

 

طباطبائی کربلایی، علی بن محمدعلی، ریاض المسائل، چاپ سنگی، قم، مؤسسه آل البیت (ع)، 1404 ق.

 

طوسی، محمدبن حسن، المبسوط، تهران، المطبعه الحیدریه، چاپ دوم، 1388 ق.

 

عاملی، محمدبن علی، مدارک الاحکام، قم، مؤسسه آل البیت (ع)، چاپ اول، 1410 ق.

 

عراقی، ضیاء الدین، نهایة الافکار، تقریرات به قلم محمد تقی بروجردی، قم، نشر اسلامی، 1405 ق.

 

فاضل هندی، محمدبن حسن، کشف اللثام، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی، بی‌تا.

 

کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، تهران، چاپخانه حیدری، 1334.

 

مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی، بحار الانوار، بیروت، داراحیاء الثرات العربی، چاپ سوم، 1403 ق.

 

محقق سبزواری، محمدباقر بن محمدمؤمن، ذخیرة المعاد، قم، چاپ سنگی، مؤسسه آل البیت (ع)، بی‌تا.

 

نائینی، محمد حسین، اجود التقریرات، تقریرات به قلم ابوالقاسم خویی، صیدا، مطبعة الفرقان، 1352 ق.

 

نراقی، احمد بن محمّدمهدی، عوائد الایام، چاپ سنگی، قم، مکتبه بصیرتی، 1408 ق.

 

نووی، یحیی‌بن شرف، المجموع فی شرح المهذب، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.

 

همدانی، رضا بن محمدهادی، مصباح الفقیه، چاپ سنگی، مکتبه الصدر، 1403 ق.