مقتضای اصل عملی به هنگام شکّ در نفسی و غیری بودن «واجب»

فقه و اصول (Fiqh va uṣūl)

مقاله 6، دوره 50، شماره 2 - شماره پیاپی 113، شهریور 1397، صفحه 115-133   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfu.v50i2.53140

نویسندگان

حمید مسجدسرائی¹؛ حبیب اجودانی^{* 2}

¹دانشیار دانشگاه سمنان

²مدرس دانشگاه

چکیده

در خصوص اجرای اصل عملی– به هنگام شکّ در نفسی بودن و غیری بودن یک واجب - میان اصولیان اختلاف نظر وجود داشته و دیدگاه‌های گوناگونی مطرح است تا جایی که آخوند خراسانی تقسیم بندی دوگانه‌ای را ابداع کرده و سرانجام مرحوم نائینی، تقسیم بندی سه‌گانه‌ای را مطرح نموده که مورد پذیرش اکثریت علما قرار گرفته است. لیکن در این تحقیق، به تقسیم بندی سه‌گانه جدیدی می‌رسیم که در آرای علما مسبوق نبوده و به‌گونه‌ای حاصل تلفیق تقسیمی است که خوئی و نائینی ارائه کرده‌اند.

کلیدواژه‌ها

واجب نفسی؛ واجب غیری؛ شک در وجب نفسی و غیری؛ اصل برائت؛ اصل احتیاط

مراجع

انصاری، مرتضی بن محمد امین، فرائد الاصول، مؤسسه النشر الاسلامی، قم، چاپ پنجم، 1416 ق.

 

انصاری، مرتضی بن محمد امین، مطارح الانظار (طبع جدید)، قم، مجمع الفکر الاسلامی، چاپ دوم، 1383.

 

آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین، کفایة الاصول، تعلیقه عباسعلی زارعی سبزواری، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، چاپ ششم، 1430 ق.

 

آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین ، کفایة الاصول، قم، مؤسسه آل البیت (ع)، چاپ اول، 1409 ق.

 

بجنوردی، حسن، منتهی الاصول، تهران، مؤسسه العروج، چاپ اول، 1380.

 

تبریزی، جواد، دروس فی مسائل علم الاصول، قم، دار الصدیقه الشهیده (س)، چاپ دوم، 1387.

 

حاج عاملی، محمد حسین، ارشاد العقول الی مباحث الاصول، تقریرات درس جعفر سبحانی، قم، مؤسسه امام صادق (ع)، چاپ اول، 1424 ق.

 

حسینی روحانی، سیدمحمد، منتقی الاصول، مقرر: عبد الصاحب حکیم، قم، دفتر آیت الله سید محمد حسینی روحانی، چاپ اول، 1413 ق.

 

حسینی شاهرودی، محمود، نتائج الافکار فی الاصول، تقریرات محمدجعفر جزائری، قم، آل مرتضی (ع)، چاپ اول، 1385.

 

حسینی میلانی، علی، تحقیق الاصول، قم، الحقائق، چاپ دوم، 1428 ق.

 

حلی، حسین، اصول الفقه، قم، انتشارات مکتبه الفقه و الاصول المختصّه، چاپ اول، 1432 ق.

 

خرازی، محسن، عمدة الاصول، قم، مؤسسه در راه حق، چاپ اول، 1422 ق.

 

خمینی، روح الله، تهذیب الاصول، مقرر: جعفر سبحانی، قم، دار الفکر، چاپ اول، 1382.

 

خمینی، روح الله، مناهج الوصول الی علم الاصول، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول، 1415ق.

خمینی، مصطفی، تحریرات فی الاصول، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول، 1418 ق.

 

خوئی، ابوالقاسم، غایة المامول، قم، مجمع الفکر الاسلامی، چاپ اول، 1428 ق.

 

خوئی، ابوالقاسم، محاضرات فی اصول الفقه، مقرر: محمداسحاق فیاض، قم، دار الهادی للمطبوعات، چاپ چهارم، 1417 ق.

 

خوئی، ابوالقاسم، مصابیح الاصول، مقرر: علاء الدین بحر العلوم ، تهران، مرکز نشر الکتاب، چاپ اول، 1300.

 

روحانی، محمد صادق، زبدة الاصول، تهران، حدیث دل، چاپ دوم، 1382.

 

صدر، محمدباقر، بحوث فی علم الاصول، مقرر: سیدمحمود هاشمی، بیروت، الدار الاسلامیه، چاپ اول، 1417ق.

 

طباطبائی قمی، تقی، آراونا فی اصول الفقه، قم، ناشر محلّاتی، چاپ اول، 1371.

عراقی، ضیاء الدین، بدائع الافکار فی الاصول، مقرر: میرزا هاشم آملی، نجف اشرف، المطبعة العلمیه، چاپ اول، 1370 ق.

 

فاضل لنکرانی، محمد، معتمد الاصول، تقریرات درس امام خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول، 1420 ق.

 

مرتضوی لنگرودی، محمد حسن، جواهر الاصول، تقریرات درس امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول، 1376.

 

موسوی، صمدعلی، دراسات فی الاصول، تقریرات درس آیه الله فاضل لنکرانی، قم، مرکز فقه ائمه اطهار، چاپ اول، 1430 ق.

 

مؤمن قمی، محمد، تسدید الاصول، مؤسسه النشر الاسلامی، چاپ اول، 1419 ق.

 

نائینی، محمدحسین، أجود التقریرات، مقرر: ابوالقاسم خوئی، قم، مطبعه العرفان، چاپ اول، 1352.

 

نائینی، محمدحسین، فوائد الاصول، مقرر: محمدعلی کاظمی خراسانی، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، چاپ اول، 1376.