عوامل مؤثر بر سامان‌دهی ساکنان مرزی جهت کنترل مرزها (مورد: مرزهای جمهوری اسلامی ایران با ترکمنستان در محدودۀ خراسان‌ شمالی)

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 5، دوره 15، شماره 2 - شماره پیاپی 29، اسفند 1396، صفحه 95-118   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geography.v15i2.58759

نویسنده

محسن جان پرور^*

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

اهداف: از آنجا که ایران دارای مرزهای طولانی و همسایگان متعدد است، کنترل مرزها در آن در امنیت ملی از جایگاه برجسته ای برخودار است. البته، این تعدد همسایگان، علاوه‌بر کاهش کارآمدی کنترل مرزها، هزینه‌های جانی و مالی گسترده‌ای را به کشور تحمیل می‌کند.
روش: پژوهش حاضر با هدف افزایش کارآمدی و کاهش هزینه‌های جانی و مالی کنترل مرزها، راهبرد سامان‌دهی ساکنان مرزی برای کنترل مرزهای کشور را پیشنهاد داده است و تحقیق با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر داده های نظری و میدانی انجام شده است.
یافته‌ها/ نتایج: نتایج نشان‌دهندة آن است که 60 عامل مؤثر بر سامان‌دهی ساکنان مرزی در مرزهای ایران و ترکمنستان در محدودة استان خراسان‌ شمالی برای کنترل مرزها هستند که می‌توان آن‌ها را درقالب شش بخش سرزمینی، جمعیتی، اجتماعی- فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و نظامی- امنیتی تنظیم کرد. این عوامل موردارزیابی صاحب‌نظران و مسئولان مرتبط، با پرسش‌نامه و با استفاده از آزمون تی تأیید شده است. این عوامل دارای سه وجه مثبت، منفی و هر دو متناسب با زمان هستند که در بازة زمانی انجام ازطریق صاحب‌نظران و مسئولان مرتبط، این عوامل متناسب با این وجوه تنظیم شده‌اند.
نتیجه‌گیری: برای اجرایی‌شدن راهبرد پیشنهادی پژوهش حاضر باید در گام اول، این عوامل درنظر گرفته شوند و متناسب با آن، ساکنان مرزی با هدف کنترل مرزهای کشور با ترکمنستان درطول استان خراسان شمالی سامان‌دهی گردند تا علاوه‌بر افزایش کارآمدی، زمینة کاهش هزینه‌های جانی و مالی کنترل مرزی برای کشور فراهم شود.

کلیدواژه‌ها

ساکنان مرزی؛ کنترل مرز؛ مرزهای جمهوری اسلامی ایران؛ خراسان شمالی

مراجع

1. اعتمادسلطان، م. (1375). امنیت و ثبات اجتماعی در برنامه‌های آمایش سرزمین. ایجاد قطب‌های جدید اقتصادی و سیاسی جابه‌جایی جمعیت. مجموعة مقالات ارائه‌شده در همایش توسعه و امنیت عمومی (جلد دوم). تهران: وزارت کشور، تهران.

2. افشردی، م. ‌ح.، و جان‌پرور، م. (1392). الگوی مدیریت مرزهای سرزمینی (موردپژوهی: مرزهای دریایی ایران در خلیج فارس). تهران: انتشارات دانشگاه عالی.

3. افشردی، م، ح.، جان‌پرور، م.، احمدی‌پور، ز.، و قصری، م. (1393). تبیین شاخص‌های مؤثر در مدیریت مرزها. فصلنامة ژئوپلیتیک، 10(2)، 35-1.

4. پاپلی یزدی، م‌. ح.، و رجبی سناجردی، ح. (1382). نظریه‌های شهر و پیرامون. تهران: انتشارات سمت.

5. پورخسروانی، ا. (1389). همکاری‌های ایران و پاکستان در عرصة امنیت انسانی: موانع و راهکارها. مجموعة مقالات همایش بین‌المللی امنیت انسانی در غرب آسیا. بیرجند.

6. جان‌پرور، م. (1387). بررسی تحول مرز در دوران معاصر. (پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد جغرافیای سیاسی)، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

7. جان‌پرور، م. (1395). جزوة منتشرنشدة درس فلسفة جغرافیای سیاسی. دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد.

8. جردن، ج.، و راوانتری، ل. (1380). مقدمه‌ای بر جغرافیای فرهنگی. (س. تولایی و م. سلیمانی، مترجمان). تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.

9. حافظ‌نیا، م. ‌ر.، و جان‌پرور، م (1392). مرزها و جهانی‌شدن (با نگاهی کوتاه به مرزهای ایران). تهران: پژوهشکدة مطالعات راهبردی.

10. درایسدل، ج.، و بلیک، ا. ج. (1374). جغرافیای سیاسی خاورمیانه و شمال آفریقا. (د. میرحیدر، مترجم) تهران: انتشارات دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه.

11. دهخدا، ع. (1385). لغت‌نامه دهخدا. تهران: مؤسسة انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.

12. رازینی، ا. ع.، و باستانی، ع. ‌ر. (1381). گزارش تحلیلی بر نقش و عملکرد بازارچه‌های مرزی. تهران: معاونت برنامه‌ریزی و بررسی‌های اقتصادی وزارت بازرگانی.

13. رحمتی‌راد، م‌. ح. (1374). مرزبانی، گذرنامه و اتباع بیگانه. تهران: معاونت آموزشی ناجا.

14. عندلیب، ع. (1380). نظریة پایه‌ و اصول آمایش مناطق مرزی جمهوری‌اسلامی‌ایران. تهران: انتشارات دورة عالی جنگ.

15. کاظمی‌پور، ش. (1375)، جمعیت و امنیت ملی. مجموعة مقالات ارائه‌شده در همایش توسعه و امنیت عمومی (جلد دوم). تهران: وزارت کشور.

16. هاگت، پ. (1382). جغرافیا ترکیبی نو (جلد اول). (ش. گودرزی‌نژاد، مترجم). تهران: انتشارات سمت.

17. Heinesson, A. (2009). Accreditation and border management. Retrieved from http:// cfi.co/ awards/ industries/ 2017/ kgh- border- services- best- border -management - consultancy – partner – global - 2017/.

18. Mitchell, G. D. (1981). A new dictionary of sociology. London: Routledge.

19. Paasi, A. (1996). Territories, boundaries and consciousness. Chichester: John Wiley and Sons.