رابطه بین برخی از ویژگی‌های جمعیت‌شناختی مردم اهواز و دیدگاه آنان نسبت به منزلت اجتماعی کتابخانه‌های عمومی

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 5، دوره 7، شماره 2 - شماره پیاپی 14، آبان 1396، صفحه 77-93   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/riis.v7i2.48954

نویسندگان

زاهد بیگدلی^{* 1}؛ شبنم شاهینی²

¹دانشگاه شهید چمران اهواز

²موسسه آموزش عالی جهاد دانشگاهی خوزستان

چکیده

مقدمه: نگرش گروه های مختلف افراد جامعه در باره کتابخانه های عمومی از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا بر تصمیم آنان در استفاده یا عدم استفاده از کتابخانه های عمومی تأثیر می گذارد. هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه بین برخی از ویژگی‌های جمعیت‌شناختی مردم اهواز و دیدگاه آنان در باره منزلت کتابخانه‌های عمومی است.

روش‌: پژوهش حاضر از نوع توصیفی-تحلیلی است و با روش پیمایشی و استفاده از پرسشنامه پژوهشگرساخته اجرا شده است. با مراجعه پژوهشگر به مناطق تعیین شده به صورت تصادفی وتوزیع پرسشنامه به صورت حضوری 410 نفر از شهروندان اهوازی مورد پیمایش قرار گرفتند. برای تحلیل داده‌ها از آزمون تی تک‌نمونه، آزمون تی برای دو نمونه مستقل، تحلیل واریانس یک‌راهه و کولموگروف-اسمیرنف استفاده شد.

یافته ها: نگرش کلی مردم اهواز نسبت به کتابخانه‌های عمومی مثبت و "به‌نسبت مطلوب" است. ارزش اجتماعی– فرهنگی کتابخانه های عمومی بالاترین میانگین و امکانات و تجهیزات آن ها پایین‌ترین میانگین را به‌دست آوردند. دیدگاه گروه‌های مختلف سنی و گروه های دارای وضعیت اقتصادی-اجتماعی متفاوت با یکدیگر تفاوت معنادار داشت. بین افراد با گروه های تحصیلی مختلف از لحاظ "نگرش کلی" نسبت به کتابخانه‌های عمومی تفاوت معنا داری وجود ندارد. از میان پنج متغیر مورد مطالعه، متغیر کتابخانه به عنوان" مکانی با ارزش اجتماعی – فرهنگی" با میانگین 70/3 بالاترین میانگین را کسب نمود.

بحث و نتیجه‌گیری: استفاده بیشتر از فناوری‌های جدید ارتباطی و اطلاعاتی، کتابخانه‌های عمومی را قادر خواهد ساخت تا ضمن حفظ ارزش‌های سنتی، با به‌کارگیری نوآوری‌های فنّی در رقابت با حضور سایر رسانه‌ها همچنان جایگاه اجتماعی خود را حفظ کنند. حضور فیزیکی یا مجازی اقشار مختلف جامعه در عرصه کتابخانه‌های عمومی منجر به توسعه تعامل‌های گروهی و اعتماد افراد به یکدیگر و در نتیجه افزایش سرمایه اجتماعی جامعه خواهد شد. یکی از محدودیت های پژوهش حاضر عدم امکان تعمیم یافته ها به سایر انواع کتابخانه ها و نیز سایر جوامع است.

کلیدواژه‌ها

کتابخانه های عمومی؛ ویژگی های جمعیت شناختی؛ نگرش مردم اهواز

مراجع

اباذری، زهرا؛ باب‌الحوائجی، فهیمه؛، و جهانگیری‌فرد، بهنام (1392). مکان‌یابی کتابخانه‌های عمومی منطقه چهار شهر تهران با استفاده از GIS. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، 19 (4)، 527-547.

احمدمعظم، سمانه؛ حسن‌زاده، محمد؛ و شاپوری، سودابه (1391). ارزیابی کیفیت خدمات کتابخانه‌های عمومی شهرستان رامسر و تنکابن با استفاده از ابزار لایب‌کوال. فصلنامه دانش‌شناسی (علوم کتابداری و اطلاع‌-رسانی و فناوری اطلاعات)، 5 (17)، 1-21.

استرحامیان، مهران؛ فدائی، غلامرضا (1389). بررسی وضعیت کتابخانه‌های عمومی شهر سنندج: ارائه خدمات و ابزارهای بازیابی اطلاعات. تحقیقات اطلاع‌‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، 16 (1)، 85-99.

اشرفی‌ریزی، حسن؛ امرایی، مرتضی؛ پاپی، احمد؛ بهرامی، سوسن؛ و سموعی، راحله (1391). مؤلفه‌های مهارت‌های ارتباطی و ارتباط آنها با ویژگی‌های جمعیت‌شناختی در کتابداران دانشگاه اصفهان و دانشگاه علوم پزشکی اصفهان. فصلنامه نظام‌ها و خدمات اطلاعاتی (دانشگاه آزاد اسلامی)، 2 (1)،79-92.

باقری، مرضیه؛ شعبانی، احمد؛ و عابدی، محمدرضا (1392). تأثیر مشاوره اطلاعاتی بر کاهش اضطراب کتابخانه‌ای و رفتارهای کتابخانه‌ای کاربران کتابخانه عمومی شهید توکلی فولاد شهر. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، 19 (4)، 569-581.

بیگدلی، زاهد؛ فرهادیان، بهروز (1381). نظر مراجعان کتابخانه‌های عمومی خوزستان درباره تناسب مجموعه‌ها با نیازهای اطلاعاتی آنان. مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، 18 (2)، 204-218.

پارسازاده، احمد؛ شقاقی، مهدی (1388). کتابخانه‌های عمومی و ساخت واقعیت اجتماعی. تحقیقات اطلاع-رسانی و کتابخانه‌های عمومی، 15 (4)، 29-60.

تفرشی، شکوه؛ مشهدی، مهرناز (1391). بررسی دیدگاه کتابداران نسبت به نقش کتابخانه‌های عمومی در مهندسی فرهنگ جامعه در شهر تهران. دانش شناسی، 5 (19)، 23-33.

تیموری، مهتاب؛ خوش‌نفس، حجت؛ و نبی‌زاده گیوی، سهیلا (1394). بررسی کیفیت وب‌گاه‌های استانی نهاد کتابخانه‌های عمومی ایران با استفاده از ابزار WQET و ارائه راهکارهایی برای بهبود وضعیت آنها. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، 21 (80)، 153-176.

حیدرتأمینی، میترا؛ علی‌پور حافظی، حامد؛ و عبدالهی، زهرا (1389). وضعیت ساختمان و تجهیزات کتابخانه مرکزی تبریز در مقایسه با استانداردهای کتابخانه‌های عمومی و بررسی میزان رضایت مراجعان از فضای سبز. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، 17 (3)، 517-544.

خادمیان، مهدی؛ خواجه‌نامقی، اعظم (1390). شناسایی نیازهای اطلاعاتی و میزان رضایت مراجعه‌کنندگان کتابخانه‌های سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مراکز اسناد آستان قدس رضوی. فصلنامه مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات،22 (4)، 86-109.

خبرگزاری ایرنا (27/2/1391). نخستین کتابخانه عمومی شبانه‌روی خوزستان ایجاد شد. بازیابی 17 آبان، 1396، از www.irna.ir/fa/news/192138/

رضوان، آذین؛ کوکبی، مرتضی؛ و بیگدلی، زاهد (1388). بررسی میزان سواد اطلاعاتی کتابداران کتابخانه‌های عمومی استان خوزستان به منظور شناسایی نقاط قوت یا ضعف احتمالی آن‌ها در این زمینه. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی (پیام کتابخانه)، 15 (3)، 9-37.

زوارقی، رسول (1388). کتابخانه‌های عمومی و نقش آن‌ها در مهندسی فرهنگی جامعه. ماهنامه مهندسی فرهنگی، 3 (29 و30)، 41-58.

ستاری، بهزاد؛ جواهری، مریم (1385). نیازسنجی منابع اطلاعاتی کتابخانه‌های عمومی. مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، فصلنامه کتاب، 17 (1)، 215-238.

سهیلی، فرامرز (1389). سنجش کتابخانه‌های عمومی استان کرمانشاه بر اساس طبقه‌بندی دیانی (1374). تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، 16 (1)، 63 ـ 83.

شعبانی، احمد؛ لاری، عاطفه (1387). بررسی میزان رضایت دانش‌آموزان مقطع متوسطه ناشنوا از خدمات کتابخانه‌های عمومی شهر اصفهان. پیام کتابخانه، 14 (4)، 41-54.

عازم، پرویز (1376). ساختمان و تجهیزات کتابخانه. تهران: دبیرخانه هیئت امنای کتابخانه‌‌های عمومی کشور.

عاصمی، عاطفه؛ زمانی، بی‌بی‌عشرت؛ و میرزایی، امین (1391). عوامل مؤثر بر نیازهای اطلاعاتی کاربران دبیرستانی کتابخانه‌های عمومی شهر مشهد. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، 18 (3)، 427 – 447.

عباداللهی، نورلله (1382). خدمات و اهمیت کتابخانه‌های عمومی. پیام کتابخانه، 13 (3 و 4)، 15-21.

عبداللهی، معصومه؛ جوکار، عبدالرسول (1393). بررسی سواد اطلاعاتی کتابداران کتابخانه‌های عمومی استان فارس. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی 20 (4)، 771-787.

غفاری، سعید (1380). اهمیت و تأثیر کتابخانه‌های عمومی. پیام کتابخانه،11 (3)، 77-80.

فتاحی، رحمت‌الله (1391). اگر قرار باشد کتابخانه‌های عمومی در فرایند توسعه کشور تاثیرگذار باشند.... سخن هفته، 111. بازیابی 22 آبان، 1392، از www.lisna.ir/Note/10950

فدائی‌عراقی،‌ غلامرضا (1388). جایگاه و منزلت کتابخانه‌های عمومی. پیام کتابخانه، 15 (4)، 1 ـ 4.

فدائی‌عراقی، غلامرضا؛ فیروزآبادی، سیداحمد؛ و ابراهیمی، رحمان (1391). نقش کتابخانه‌های عمومی در افزایش سرمایه اجتماعی: مطالعه موردی شهر تهران. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، 18 (2)، 198- 215.

فرهادپور، محمدرضا؛ نظری، فریبا (1393). مطالعه عوامل مؤثر مقاومت در برابر تغییر در کتابخانه‌های عمومی آذربایجان غربی. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، 20 (79)، 597-610.

فهیم‌نیا، فاطمه؛ منطق، حسن (1392). بررسی رابطه بین کیفیت خدمات ارائه شده در کتابخانه‌های دانشگاهی با میزان اعتماد تعمیم یافته دانشجویان به کتابداران (مطالعه موردی: کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران). فصلنامه کتابداری و اطلاع رسانی، 16 (4)، 117-137.

کوکبی، مرتضی؛ کوهی رستمی، منصور (1394). امنیت اطلاعات سامانه‌های تحت وب نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی،21 (1)، 89-107.

مرادی، خدیجه؛ صفوی، زینب (1391). نقش و جایگاه کتابخانه‌های عمومی کشورهای در حال توسعه در اقتصاد دانش‌محور. نشریه الکترونیکی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، 4 (14و15)، 1-11.

مکتبی‌فرد، لیلا (1385). نقش کتابخانه‌های عمومی در تحقق اهداف فرهنگی برنامه‌های توسعه‌ای ایران 1368 ـ 1383. فصلنامه کتاب، 17 (2)، 269 ـ 290.

منصوری، لفته؛ حسین‌زاده، علی‌حسین؛ و نواح، عبدالرضا (1393). بررسی نقش مؤلفه‌های فرهنگ سازمانی (امنیت شغلی، رضایت شغلی و عدالت سازمانی) بر بیگانگی از کار، مطالعه موردی: کتابداران کتابخانه‌های عمومی خوزستان. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی،20 (4)، 627-641.

مؤتمنی، علی‌رضا؛، همتی، امین؛ و مرادی، هادی (1391). شناسایی و اولویت‌بندی موانع جوانان در استفاده از خدمات کتابخانه‌های عمومی: مطالعه موردی شهرستان سمنان. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی،18(4) پیاپی 71، 363-384.

نظری، لیلا؛ بیگدلی، زاهد (1392). مقایسه ویژگی‌های محتوایی وب‌سایت‌های کتابخانه‌های عمومی ایران با برخی کشورهای جهان با کسب نظر از کتابداران کتابخانه‌های عمومی. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی،19 (4)، 463-476.

نوروزی، یعقوب؛ درم‌نثاری، مهدی (1393). بررسی کیفیت خدمات کتابخانه‌های عمومی از طریق مدل تحلیل شکاف مبتنی بر دیدگاه کاربران: مطالعه موردی کتابخانه‌های عمومی مستقر در شهر تبریز. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، 20 (4)، 685-707.

نوشین‌فرد، فاطمه؛ رضوی، سیده‌یلدا (1389). مطالعه نیازهای اطلاعاتی کاربران نابینا و کم‌بینای شهر کرمان و میزان بهره‌گیری آن‌ها از خدمات کتابخانه‌ای. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، 16 (4)، 129-149.

نوشین‌فرد، فاطمه؛ محمدامینی، مهدیه (1391). ارزیابی محیطی کتابخانه‌های عمومی استان کرمان وابسته به نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور از دیدگاه کتابداران بر اساس معیارهای نظام آراستگی5s. تحقیقات اطلاع-رسانی و کتابخانه‌های عمومی، 18 (3)، 375-390.

یعقوب‌پورنرگسی، طاهره (1383). خدمات و منابع برای معلولان در کتابخانه‌های عمومی تهران، فصلنامه کتاب، 15 (1)، 69-80.

Agosto, D., & Hughes-Hassell, S. (2005). People, places, and questions: an investigation of the everyday life information-seeking behaviors of urban young adults. Library & Information Science Research, 27 (2), 141-163.

Agosto, D., Paone, K. L., & Ipock G. (2007). The female-friendly public library: Gender differences in adolescents’ uses and perceptions of U.S. public libraries. Library Trends, 56 (2), 387-401.

Birdsall, W. F. (2005) Libraries and the communicative citizen in the twenty – first century. Libr,. 55 (2-3): 74-83.

Bishop, A. P., Tidline, T. J., Shoemake, R. S., & Salela, P. (1999). Public libraries and networked information services in low-income communitie. Library & Information Science Research, 21 (3), 361-390.

Copeland, A., & Barreau, D. (2011). Helping people to manage and share their digital information: a role for public libraries. Library Trends, 59 (4), 637-649.

Duthc, M., & Muddiman, D. (2001) The public library, social Exclusion and the information society in the United Kingdom. Libri, 51(4) 183-194.

Gehner, J. (2010). Libraries, low-income people, and social exclusion. Public Library Quarterly, 29 (1), 39-47.

Hopper, L. (2013). Planning to thrive: Sustainable public libraries. Magazine Feature. Retrieved October 20, 2013, from www.publiclibraries online.org/2013/06/planning-to-thrive-sustainable-public-libraries/

Ragnar, A., Andreas, V., Svanhild, A., & ErlingDokk, H. (2007). Public libraries, social capital, and low intensive meeting places. Information Research, 12 (4), 1-13.

Snyder, B. J. (2007) How the public library contributes to community building: a case study. Unpublished master's thesis. Roman University.

Unesco (1995). Ifla public library manifesto. Retrieved October 17, 2013, from www.unesdoc.unesco.org/images/0010/001030/103075mb.pdf

Wang, H. (2002). Students’ attitudes toward library instruction: a case study at Jacksonville State University. Retrieved March 12, 2013, from http://www.white-clouds.com/iclc/cliej.cl14 wang.htm.