معیارها و شاخص‌‏ها: الزامی برای شناخت، بکارگیری و ارزیابی حکمرانی خوب در منابع طبیعی

آب و توسعه پایدار

مقاله 3، دوره 7، شماره 1 - شماره پیاپی 15، خرداد 1399، صفحه 13-22   

نوع مقاله: مفهومی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jwsd.v7i1.81456

نویسندگان

مرضیه پایسته¹؛ مهدی کلاهی^{* 1}؛ حمید عمرانیان خراسانی²

¹دانشگاه فردوسی مشهد

²تربیت مدرس تهران

چکیده

نوع مقاله: مفهومی
در دهه‌های اخیر موضوع «حکمرانی خوب»، توجه مجامع علمی بسیاری را به خود معطوف کرده است. هر یک از محققان، حکمرانی خوب را با ابعاد و اهداف مختلفی تعریف نموده‌اند. تعدد دیدگاه در خصوص حکمرانی خوب موجب پیچیدگی تبیین معیار و شاخص‌های مربوطه شده است. در حال حاضر سردرگمی در خصوص انتخاب معیارهای حکمرانی خوب، به‌ویژه در زمینه منابع طبیعی به یک مشکل اساسی برای محققان تبدیل شده است. دلیل اصلیِ ایجاد این چالش، مواجۀ منابع طبیعی با دو بُعد طبیعی و اجتماعی می‌باشد. در حقیقت تقابل این دو بُعد، باعث می‌شود عدم یکپارچه‌نگری، عدم مشارکت گروداران و عدم جامع‌نگری‌های مدیریتی در زمینه منابع طبیعی، افزایش یابد. در این پژوهش، از طریق مطالعات کتابخانه‌ای و به کمک روش توصیفی-تحلیلی، معیارهای حکمرانی خوب احصاء شده؛ سپس، معیارهای حکمرانی خوب در مدیریت منابع طبیعی پیشنهاد شده است. آنچه مسلم است، شناخت، بکارگیری و ارزیابی معیارها و شاخص‌های حکمرانی خوب، موجب بهبود وضعیت مدیریت منابع طبیعی خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

یکپارچه‌نگری؛ مشارکت؛ گروداران؛ جامع‌نگری

مراجع

ابراهیم‌پور، ح. و خلیلی، ح. 1389. از حکمرانی خوب تا حکمرانی پایدار. هشتمین کنفرانس بین‌المللی مدیریت. تهران، گروه پژوهشی آریانا.

اجزا شکوهی، م. رهنما، م.ر. و گوهری قاسم‌پور، ن. 1393. مطالعه تطبیقی شاخص‌های حکمروایی خوب شهری در کلان‌شهرهای ایران. ششمین کنفرانس ملی برنامه‌ریزی و مدیریت شهری با تأکید بر مؤلفه‌های شهر اسلامی. مشهد. شورای اسلامی شهر مشهد.

اکبری، س. غلامی، ز. و تقوی، م. ع. 1395. تأملی در باب نقش «حکم‌رانی خوب» برای تحقق زندگی مطلوب در سیرۀ امام علی (ع). معرفت سیاسی، 8(1): 99-114.

ایمانی، م.، جلیلوند، ح. و زندبصیری، ح. ۱۳۹۱. بررسی مهمترین شاخص‎های اجتماعی- اقتصادی در جنگل‌های چهارمحال و بختیاری، مطالعه موردی: سامان عرفی کلگچی لردگان. اولین کنفرانس ملی راهکارهای دستیابی به توسعه پایدار، تهران، وزارت کشور.

بهلولی، ن. خداوردی‌زاده، ق. و صبوحی لکی، ب. 1396. حکمرانی خوب، کلید توسعه جوامع، چهارمین کنگره بین‌المللی پژوهش‏های نوین در مطالعات مدیریت، حسابداری و اقتصاد. شیراز. موسسه عالی علوم و فناوری خوارزمی.

پورآقایی، س .1383. شاخص‌های حکمرانی به روایت بانک جهانی. گزارش، 154: 61-63.

ثقفی‌اصل، آ. زبردست، ا. و ماجدی، ح. 1392. شناسایی و اولویت‌بندی معیارها و شاخص‌های موثر در فرآیند تحقق‌پذیری پروژه‏های طراحی شهری در ایران. فصلنامه معماری و شهرسازی آرمان شهر، 7(13): 183-197.

حسینی‌تاش، س.ع. و واثق، ق.ع. 1393. حکمرانی خوب و ارائه حکمرانی شایسته، بررسی و شاخص های این دو از دیدگاه امیرالمؤمنین علی علیه السلام. اسلام و پژوهش‏های مدیریتی، 8: 7 ـ 28.

حسینی، س. و ک. نوروزی، م. 1395. ضرورت حکمرانی منابع طبیعی با تاکید بر نفت و گاز در ایران: تبیین نظریات و بررسی تجارب، ماهنامه علمی-ترویجی اکتشاف و تولید نفت و گاز، 133: 9-16.

حمزه‌ئی، م.، برادران، م. م. و ‏هاتفی، ف. 1392. حکمرانی خوب در شهرداری مشهد. پنجمین کنفرانس برنامه‌ریزی و مدیریت شهری. مشهد، شورای اسلامی شهر مشهد، دانشگاه فردوسی مشهد.

حیدری سرنقی، ف. 1396. بررسی رابطه حکمرانی خوب با سرمایه اجتماعی. کنفرانس سالانه پارادایم های نوین مدیریت در حوزه هوشمندی. تهران. دانشگاه تهران.

خزائی، ح.، فلاح، ا. و نوری، ز. 1385. شاخص‌ها و معیارهای مدیریت پایدار جنگل. همایش منابع طبیعی و توسعه پایدار در عرصه‏های جنوبی دریای خزر. نور. دانشگاه آزاد اسلامی واحد نور.

رزمی، م.ج.، صدیقی، س. و رضاییان، س. 1394. الزامات تحقق حکمرانی خوب برای دستیابی به توسعه انسانی. اقتصاد توسعه و برنامه‌ریزی، 4(2): 51-75.

رستمی، م.، زنگیشه‌ئی، س. و نوروزی‌نژاد، س. 1394. راهبرد حکمروایی خوب و مدیریت مشارکتی شهری بافت مرکزی شهر کرمانشاه. هفتمین کنفرانس ملی برنامه‌ریزی و مدیریت شهری با تأکید بر راهبردهای توسعه شهری. مشهد. شورای اسلامی شهر مشهد، دانشگاه فردوسی مشهد.

رضوی‌زاده، ا. 1395. بررسی تأثیر حکمروایی خوب شهری بر کیفیت زندگی شهری(مطالعه موردی: شهر مرند). سومین کنفرانس علمی پژوهشی افق‏های نوین در علوم جغرافیا و برنامه‌ریزی، معماری و شهرسازی ایران. تهران. انجمن توسعه و ترویج علوم و فنون بنیادین.

زارعی، م.ح. حسنوند، م. و سلمانی‌سیبنی، م. 1396. مفهوم حکمرانی تنظیمی. فصلنامه جستارهای حقوق عمومی، 1(1): 124-147.

زاینده‌رودی، م. خسروآبادی، م. و شکیبایی، ع. 1396. بررسی تأثیر شاخص‌های حکمرانی خوب بر توزیع درآمد با به‌کارگیری پانل داده‏ها(مطالعه موردی: کشورهای منتخب جنوب غربی آسیا). پژوهش‌های رشد و توسعه پایدار (پژوهش های اقتصادی)، ۱۷ (۳): ۲۵-۵۲.

شریف‌زاده، ف. قلی‌پور، ر. 1382. حکمرانی خوب و نقش دولت. مدیریت فرهنگ سازمانی (فرهنگ مدیریت)، 1(4): 93-109.

شریفی، ع. 1394. حکمرانی خوب در مدیریت دولتی(اداره امور عمومی). اولین کنفرانس سالانه بین المللی عمران، معماری و شهرسازی. شیراز.

صدیق‌روستانی، ر.، ایمانی‌جاجرمی، ح.، فیروزآبادی، ا. ۱۳۸۶. تحلیل مدل‌های حکمرانی شهری در انتخابات سومین دوره شورای اسلامی شهر تهران. رفاه اجتماعی، ۷ (۲۶): ۹-۳۴.

طالبی‌نیا، م. 1394. حکمرانی مشارکتی و کنترل بحران خشکی زاینده‌رود، دومین همایش ملی آب، انسان، زمین. اصفهان. شرکت توسعه سازان گردشگری اصفهان.

طاهری‌عطار، غ.، نائینی، م.ا.، سید صالحی، س. و خضری، ا. 1396. رهبری اخلاقی تسهیل‌گر تحقق حکمرانی خوبی (مورد مطالعه: شهرداری تهران). فصلنامه علمی-پژوهشی مدیریت سازمان‏های دولتی، 6(1): 115-130.

کایر، آ. م .1386. حاکمیت (مفاهیم کلیدی)، ترجمه ابراهیم گلشن و علی آدوسی. تهران، موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت وبرنامه‌ریزی.

کلاهی، م. 1396. جدی ترین مسأله مدیریت آب و محیط‌زیست ایران، اولین اجلاس «هم‌اندیشی با متخصصان علوم آب و محیط‌زیست». وزارت نیرو.

کمالی، ی. 1388. حکمرانی خوب چیست؟. ماهنامه تدبیر، 206: 20 -22.

کوهستانی، ح. و قاسمی، ن. 1393. نقش حکمرانی خوب در مدیریت توسعه روستایی پایدار، اولین همایش ملی توسعه پایدار روستایی در افق1404، اصفهان. شرکت توسعه سازان گردشگری اصفهان.

لشکری‌زاده، م. و اشرفی، م.ع. 1390. بررسی اثر حکمرانی خوب بر کیفیت زیست‌محیطی در کشورهای در حال توسعه، اولین همایش بین‌المللی مدیریت گردشگری و توسعه پایدار. مرودشت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت.

معینی‌فرد، م. و مهرآرا، م. 1394. تأثیر وفور منابع طبیعی بر کیفیت حکمرانی کشور‏های درحال توسعه. سیاست‌گذاری پیشرفت اقتصادی، 3(9): 9-32.

مقیمی، س.م.، پورعزت، ع.ا.، دانایی‌فرد، ح. و احمدی، ح. 1395. طراحی و تبیین مدل بودجه‌بندی براساس شاخص‌های حکمرانی خوب در ایران. مدیریت دولتی، 8(4): 645-664.

هارولد کونتز و همکاران. ۱۳۸۰. اصول مدیریت، ترجمه محمدهادی چمران. چاپ سوم. ناشر دانشگاه صنعتی شریف. شابک ‎۵–۶۰–۶۳۷۹–۹۶۴، 522 ص.

یزدانی زازرانی، م. 1391. بررسی رابطۀ مفهومی و تأثیر حکمرانی بر سیاست‌گذاری عمومی. پژوهش‏های روابط بین‌الملل، 2(4): 109-142.

یگانگی، س.ع.، الوانی، س.م. و معمارزاده طهران، غ. 1395. اولویت‌بندی شاخص‌های حکمرانی خوب در سازمان‏های کارا (مطالعه موردی: شعب بانک رفاه استان قزوین. خط‌مشی‌گذاری عمومی در مدیریت (رسالت مدیریت دولتی)، 7(1): ۱-۹.

یوسفی شیخ رباط، م. و بابایی، ف. 1394. طراحی مدل حکمرانی خوب براساس نامه مالک اشتر و مقایسه آن با اصول حکمرانی خوب بانک جهانی. اﻗﺘﺼﺎد اﺳﻼﻣﻲ، 15(57): 31-62.

Arndt C. 2008. The politics of governance ratings. International Public Management Journal, 11(3), 275-297.

Fischer F. 2012. Participatory Governance: From Theory To Practice. The Oxford Handbook of Governance. DOI: 10.1093/oxfordhb/9780199560530.001.0001

Newig J. and Fritsch O. 2008. Environmental Governance: Participatory, Multi-level – and Effective?, UFZ-Discussion Papers. 15/2008 – GoverNAt 8, November 2008. Editor: Helmholtz Centre for Environmental Research – UFZ Permoserstraße 15, 04318 Leipzig/Germany. ISSN 1436-140X.

Rakodi C. 2001. Forget Planning, Put Politics First? Priorities for Urban Management in Developing Countries. International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation, 3(3): 209-223.

Khandakar E. 2009. UNDP on good governance. International Journal of Social Economics, 36: 1167-1180. 10.1108/03068290910996981.

UN-Habitat. 2006. Global campaign on urban Governance concept paper, 2nd Edition, Nairobi.