تحلیل انتقادی گفتمان روایی در کلیله و دمنة عربی (مطالعة موردی: باب الناسک و الضیف)

زبان و ادبیات عربی

مقاله 4، دوره 11، شماره 1، فروردین 1398، صفحه 89-120   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jall.v11i2.52572

نویسندگان

علی صفایی سنگری؛ فاتح احمدپناه^*

دانشگاه گیلان

چکیده

متون روایی، علاوه بر کارکردهای تعلیمی و زیبایی‌شناختی، رسانه­هایی قدرتمند برای اشاعة ایدئولوژی­های سیاسی - اجتماعی به شمار می­روند. از این منظر، شگردهای به کار رفته در این متون را می­توان به‌مثابه تمهیداتی در نظر گرفت که مؤلّف یا سایر عوامل دخیل در تولید متن، تلاش کرده­اند از طریق آن‌ها سلطة گفتمانی خود را بازتولید کنند. هدف مقالة حاضر، تفسیر آن دسته از شگردهای متنی و فرامتنی است که به‌منظور بازتولید این نوع سلطه در یک متن روایی (باب «الناسک و الضیف» از مجموعة کلیله و دمنة عربی) به کار گرفته شده‌اند. در این راستا، متن روایی مذکور، با استفاده از مفاهیم کلیدی حوزة تحلیل گفتمان انتقادی و روایت‌شناسی در چهار محور روایتگری، فرایند روایت، ادراک معنای نمادین روایت و بافت روایت تحلیل شد. طبق نتایج تحقیق، در سطح روایتگری، نوعی رابطة سلسله مراتبی میان شخصیت‌ها مشاهده می‌شود که بر اساس آن برخی شخصیت‌ها در قیاس با شخصیت‌های دیگر در تولید محتوای روایت نقش فعّال‌تری ایفا می‌کنند. بررسی سطح فرایند روایت نشان می‌دهد که کنش‌ها و نقش‌های مثبت به شخصیت‌های فرادست و کنش‌‌ها و نقش‌های منفی به شخصیت‌های فرودست داستان نسبت داده‌ شده‌اند. مطالعة سطح ادراک معنای نمادین روایت حاکی از این است که عناصر نمادین دو داستان اصلی و فرعی باب « الناسک و الضیف» به‌گونه‌ای باهم ترکیب شده‌اند که خواننده را به سمت پذیرش پیام ایدئولوژیک داستان سوق دهند. بررسی سطح بافت روایت حاکی از این است که روابط سلسله مراتبی میان شخصیت‌های متن، بازتابی از منازعات اجتماعی محیطی است که متن در آن تولید یا ترجمه شده است.

کلیدواژه‌ها

تحلیل انتقادی روایت؛ باب زاهد و مهمان او؛ ایدئولوژی

مراجع

ابن‌المقفّع، عبدااللّه(2003) ، کَلیلَه و دمنه،بیروت: المَکتَبَ اَلعَصریّه.

سعیدی مدنی، محسن(1389)،«نظام طبقاتی در ریگ ودا و اوستا»، فصلنامه‌ی برنامه ریزی رفاه و توسعه‌ی اجتماعی، شماره‌ی5 ،صص 90-61.

کوئن، بروس(1372)، درآمدی به جامعه‌شناسی، ترجمه‌ی محسن ثلاثی، تهران: فرهنگ معاصر.

ون دایک، تئون اِی(1387)، مطالعاتی در تحلیل گفتمان: از دستورِ متن تا گفتمان‌کاوی انتقادی، ترجمه‌ی پیروز ایزدی و دیگران، تهران: دفتر مطالعات و توسعه‌ی رسانه‌ها.

Brooks, Peter(1984), Reading for the plot, Knopf: New York.-

-Fauconnier, Gilles, Turner, Mark (2002), The Way We Think: Conceptual Blending and the Mind's Hidden Complexity. Basic Books: New York

-Fowler, Roger; Kress, Gunther(1979) In: Fowler, R; et al, «Critical Linguistics» pp185- 213.

-Fowler, Roger; Hodge, Bob; Kress, Gunther; Trew, Tony(1979), Language and Control, Routledge: London and New York.

-Herman, David, (2006),« Genette meets Vygotsky: narrative embedding and distributed intelligence», Language and Literature, 15, pp 357-380.

-Lakoff, R,(1993),« Lewis Carrol:subversive pragmatics», Pragmatics,3,pp367-385

-Mazid, Bahaa-eddin M(2007), Politics of Translation: Power and Ideology, Culture, X-phemism in Translation between Arabic and English, Lincom Europa: Munich.

-Mazid, Bahaa-eddin M(2009), «Date-palms, language and power of knowledge: An analysis of a fable from Kalila and Dimna», Journal of pragmatics, 41,pp 2515-2534.

-Souto-Manning, Mariana (2012), «Critical narrative analysis: the interplay of critical discourse and narrative analysis», International journal of Qualitative Studies in Education, pp 1-22.

-Turner, Mark (2003),« Double –scope stories», In Herman, D.(Ed.), Narrative Theory and the Cognitive Science, CSLI(Center for the Study of Language and Information) Publications: Stanford, pp 1-26.

-Van Dijk, Teun A (2006), «Discourse and manipulation», Discourse and Society, 17, pp 359-383.

-Van Leeuwen, Theo (2007),« Legitimation in discourse and communication», Discourse and Communication, 1, pp 91-112.

- Wacks, David (2003), «The performativity of Ibn-Almuquffa's Kalila wa Dimna and Maqamat Al-Luzumiyya of Al-saraqusi», Journal of Arabic Literature, 34, pp 178-189.

-Wennerstrom, Ann (2001),« Intonation and evaluation in oral narratives», Journal of Pragmatics 33, 1183-1206.

-Zeuschner, Raymond (2003), Communicating Today: The Essentials, Pearson Education, New York.