مسائل و راهکارهای استفاده بهینه و پایدار از منابع آب برای تولیدات دامی با تکیه بر ارتقاء بهره‌وری آب دامی

آب و توسعه پایدار

مقاله 4، دوره 7، شماره 1 - شماره پیاپی 15، خرداد 1399، صفحه 23-36   

نوع مقاله: مروری

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jwsd.v7i1.81648

نویسنده

نادر حیدری^*

موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی

چکیده

نوع مقاله: مروری
تولید محصولات دامی در شرایط کمبودآب و به دلیل بالابودن محتوی آب مجازی آنها، همواره موردمناقشه محافل علمی بوده است. برخی منابع علمی معتقدند که تولید محصولات دامی به‌دلیل نیاز زیاد آنها به تولید محصولات علوفه‌ای، به منابع آب کشورهای کم‌آب، آسیب می‌زند؛ درحالیکه منابع علمی دیگری براین عقیده‌اند که در نیاز به آب زیاد برای تولید محصولات دامی اغراق‌شده و در موارد زیادی «بهره‌وری آب دامی» با بهره‌وری آب بعضی محصولات زراعی، به‌خصوص وقتی که پروتئین حاصله و ارزش تغذیه‌ای محصولات و یا سایر خدمات دام ملاک قرارگیرند، قابل مقایسه هستند. به‌هرحال همانند بحث بهره‌وری آب کشاورزی، حل مسئلۀ تولید دام از منابع آبِ محدود، درگرو بهبود بهره‌وری آب دامی است. برحسب تعریف، بهره‌وری آب دامی عبارت است از نسبت منافع خالص حاصل از محصولات و خدمات مرتبط با دام به‌میزان آب مصرفی در تولید محصولات دامی. دربحث بهره‌وری آب دامی هدف، افزایش تعداد دام و یا افزایش میزان تولیدات دامی نیست؛ بلکه هدف اصلی ایجاد فرصت‌های لازم با همان منافع و با تعداد دام کمتر و تقاضای کمتر آب کشاورزی برای تولید علوفه می‌باشد. در این مقاله ضمن بررسی دیدگاه‌های علمی مختلف درخصوص مزیت تولید محصولات دامی در شرایط کمبود منابع آب با درنظرگرفتن بهره‌وری آب محصولات زراعی و دامی، مفهوم شاخص بهره‌وری آب دامی و نحوۀ محاسبه آن، تشریح شده است. سپس مقادیر کمّی و ظاهری این شاخص براساس منابع مختلف، ارائه گردیده و منابع خطا، مسائل و چالش‌های اندازه‌گیری‌ واقعی آن، تشریح شده است. به طورکلی تولیدات دامی می‌توانند به‌عنوان یک روش مؤثر و یا بالعکس ناکارآمد در تولید غذا برای مردم-بسته به انتخاب مقیاس و سیستمی که دام در آن تولید می‌شود- تلقی شوند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در ایران، ارتباطات لازم در بحث تولید دام با آب مصرفی، به‌خصوص در سیستم‌های ترکیبی زراعت-دام و در مقیاس حوضه‌آبریز، هنوز ایجاد نشده است.

کلیدواژه‌ها

بهره وری؛ دام؛ منابع آب؛ استفاده بهینه؛ کشاورزی؛ راهکار

مراجع

جلالی، ح.ر.، میر ابراهیمی، س.ع. 1394. بررسی روند تولید و مصرف گوشت در ایران طی سال‌های 1381 الی 1392. آمار، 15: 20-25.

حیدری، ن. 1390. تعیین و ارزیابی شاخص کارایی مصرف آب محصولات زراعی تحت مدیریت کشاورزان در کشور. مجله مدیریت آب و آبیاری، 1(2): 43-57.

حیدری، ن. 1398. تشریح و بررسی شاخص بهره‌وری آب کشاورزی مبتنی بر تبخیرتعرّق (مطالعه موردی حوزه آبخیز کرخه). مجله علمی-ترویجی مدیریت اراضی، 2/7(2): 211-222.

عباسی، ف.، عباسی ن.، و توکلی ع.ر.1396. بهره‌وری آب در بخش کشاورزی:چالش‌ها و چشم اندازها (یادداشت تحلیلی). نشریه آب و توسعه پایدار، 4(1): 141- 144.

فضایلی، ح. 1394. برنامه راهبردی شیر. گزارش پژوهشی، موسسه تحقیقات علوم دامی کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، گزارش پژوهشی، موسسه تحقیقات علوم دامی کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، شماره فروست47949، مورخ 14 مهر 1394.

قره‌داغی، ع.ا.، اسد زاده، ن.، بروفه، ک.، رضایی، م.، صادقی‌پناه، ا.، عبادی، ز.، غلامی، ح.، فضایلی، ح.، و ولایتی، ع. 1392. برنامه راهبردی افزایش کمّی وکیفی پایدار تولید گوشت قرمز. گزارش پژوهشی، موسسه تحقیقات علوم دامی کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، شماره فروست43680، مورخ 26 مهر 1392.

Abebe A. 2015. Production and reproduction performances of livestock and their implications on livestock water productivity in Mixed crop-livestock systems in the highlands of Blue Nile basin: A case study from Fogera, Diga and Jeldu districts (Ethiopia). Journal of Resources Development and Management, Vol. 10.

Aamoum A. 2015. Water footprint of cow milk production: Case Study of a Finnish farm. Bachelor’s thesis in Natural Resources Degree Programme in Sustainable Coastal Management, Raseborg, NOVIA University of Applied Science, Finland.

Beaton G .1991. Human nutrient requirement estimates: Derivation, interpretation and application in evolutionary perspective. Food, Nutrition and Agriculture, 1(2/3): 3–15.

Chapagain A. and Hoekstra A. 2003. Virtual water trade: A quantification of virtual water flows between Nations in Relation to International Trade of Livestock and Livestock Products. In A.Y. Hoekstra, ed., virtual water trade. In Proc. of the International Expert Meeting on Virtual Water Trade. Value of Water Research Report Series 12. Delft, Netherlands: United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization, Institute for Water Education.

Claypool D., Delaney R., Ditterline R. and Lockerman R. 1997. Genetic improvement of Alfalfa to conserve water. In Proc. of the 36th North American Alfalfa Improvement Conference, 2–6 August, Bozeman, Mont.

Cook S.E., Andersson M.S. and Fisher M.J. 2009. Assessing the importance of livestock water use in basins. The Rangeland Journal, 31: 195–205.

Drastig K., Prochnow A., Kraatz S., Klauss H., and Pl¨ochl M. 2010. Water footprint analysis for the assessment of milk production in Brandenburg (Germany). Advances in Geoscience, 27: 65–70.

FAO. 2018a. Shaping the future of livestock: Sustainably, responsibly, efficiently. The 10th Global Forum for Food and Agriculture (GFFA). Berlin. 18–20 January 2018.

FAO. 2018b. Water use of livestock production systems and supply chains – Guidelines for assessment (Draft for public review). Livestock Environmental Assessment and Performance (LEAP) Partnership. FAO, Rome, Italy.

Goodland R. and Pimental D. 2000. Environmental Sustainability and Integrity in Natural Resources Systems. In D. Pimental, L. Westra and R. Noss, eds., Ecological Integrity. Washington, D.C.: Island Press.

Haileslassie A., Peden D., Gebreselassie S., Amede T., Wagnew A. and Taddesse G. 2009. Livestock water productivity in the Blue Nile Basin: Assessment of farm scale heterogeneity. Rangeland Journal, 31(2): 213-222.

Hoekstra A. and Hung P. 2003. Virtual water trade: A quantification of virtual water flows between nations in relation to international crop trade. Value of Water Research Report Series 11. Delft, Netherlands: United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization, Institute for Water Education.

ILRI. 2006. Livestock water an effective use of water in developing countries. International Livestock Research Institute, Nairobi, Kenya. http://www.ilri.cgiar.org/enews/view/default.htm.

Irfan Z.B and Mondal M. 2016. Water footprint analysis in dairy industry in India. International Journal of Environmental Science and Development, 7(8): 591-594.

Kamalizadeh A, Rajabbaigy M. and Kiasat A. 2008. Livestock production systems and trends in livestock industry in Iran. Journal of agriculture and social sciences, 4(4): 183-188.

Keller A. and Seckler D. 2005. Limits to the productivity of water in crop production. California Water Plan Update, (4): 178- 197.

Kijne J., Tuong T., Bennett J., Bouman B. and Oweis T. 2002. Ensuring food security via improvement in crop water productivity. Challenge Program on Water and Food: Background Paper 1. IWMI (International Water Management Institute), Colombo, Sri Lanka, 1–42.

Legesse G., Ominski K., Beauchemin K., Pfister S., Martel M., McGeough E., Hoekstra A., Kroebel R., Cordeiro M. and McAllister T.A. 2017. Quantifying water use in ruminant production: a review. Journal of Animal Science, 95: 2001–2018.

Mekonnen S., Descheemaeker K., Tolera A. and Amede T. 2011. Livestock water productivity in a water stressed environment in Northern Ethiopia. Expl Agric, 47(S1): 85–98.

Mekonnen M.M. and Hoekstra A.Y. 2012. A global assessment of the water footprint of farm animal products. Ecosystems, 15: 401-415.

Molden D. and Sakthivadivel R. 1999. Water accounting to assess uses and productivity of water. International Journal of Water Resources Development, 15: 55–71.

Molden D.J., Oweis T.Y., Steduto P., Kijne J.W., Hanjra M.A. and Bindraban P.S., ... Zwart S. 2007. Pathways for increasing agricultural water productivity. In: ‘Water for Food, Water for Life: Insights from the Comprehensive Assessment of Water Management in Agriculture’.(Ed. D. J. Molden.): 279–314, https://doi.org/10.4324/9781849773799.

Neumann C., Bwibo N., Murphy S., Sigman M., Whaley S., Allen L., Guthrie D., Weiss R., and Demment M. 2003. Animal source foods improve dietary quality, micronutrient status, growth and cognitive function in Kenyan school children: Background, study design and baseline findings. Journal of Nutrition, 133 (11): 3941S–3949S.

Nierenberg D. 2005. Happier meals: Rethinking the global meat industry. Worldwatch Paper 171. Washington, D.C.: Worldwatch Institute.

Pallas P. 1986. Water for animals. Land and Water Development Division. FAO (Food and Agriculture Organization of the United Nations), Rome, Italy.

Peden D., Tadesse G., Mammo M. 2003. Improving the water productivity of livestock: An opportunity for poverty reduction. In: McCornick, P.G.; Kamara, A.B.; Tadesse, G. (eds.). Integrated water and land management research and capacity building priorities for Ethiopia. Nairobi (Kenya): ILRI: 57-65.

Peden D., Tadesse G. and Misra A.K. 2007. Water and livestock for human development. In: ‘Water for Food, Water for Life: A Comprehensive Assessment of Water Management in Agriculture’. (Ed. D. Molden):485–514. (Earthscan: London and International Water Management Institute: Colombo.

Peden D., Taddesse G. and Haileslassie A. 2009. Livestock water productivity: implications for sub-Saharan Africa. The Range land Journal, 31: 187–193.

Postel S. 2001. Growing more food with less water. Scientific American- SCI AMER, 284(2):46-51.

Rehman A., Jingdong L., Chandio A.A. and Hussain I. 2017. Livestock production and population census in Pakistan: Determining their relationship with agricultural GDP using econometric analysis. Information Processing in Agriculture,.4: 168–177.

Renault D. and Wallender W. 2000. Nutritional water productivity and Diets. Agricultural Water Management, 45 (3): 275–296.

Saeed I. and El-Nadi A. 1998. Forage sorghum yield and water use efficiency under variable irrigation. Irrigation Science, 18: 67–71.

Sala O., Parton W., Joyce A. and Lauenroth W. 1988. Primary production of the Central Grasslands of the United States. Ecology, 69 (1): 40–45.

Sigman M., Whaley S., Kamore M., Bwibo N. and Neumann C. 2005. Supplementation increases physical activity and selected behaviors in rural Kenyan schoolchildren. CRSP Research Brief 05-04-CNP. University of California, Global Livestock Collaborative Research Support Program, Davis, Calif.

SIWI (Stockholm International Water Institute), IFPRI (International Food Policy Research Institute), IUCN (World Conservation Union), and IWMI (International Water Management Institute) 2005. Let it Reign: The new water paradigm for global food security. Final report to CSD-13. Stockholm: Stockholm International Water Institute.

Trevor Wilson R. 2007. Perceptions, practices, principles and policies in provision of livestock water in Africa. Agricultural Water Management, 90: 1–12.