تأثیر مؤلفه‌های توانمندسازی کتابداران بر عملکرد کتابخانه‌های عمومی کشور

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 5، دوره 7، شماره 2، آبان 1396، صفحه 94-112   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/riis.v7i2.60267

نویسندگان

علیرضا اسفندیاری مقدم^{* 1}؛ محمدکریم صابری²

¹دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان

²دانشگاه علوم پزشکی همدان

چکیده

مقدمه: یکی از عوامل مهم در بقاء، دوام و پیشرفت یک سازمان، کیفیت و توانمندی نیروی انسانی آن است. بر این اساس، پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر مؤلفه‌های توانمندسازی کتابداران بر عملکرد کتابخانه‌های عمومی کشور انجام شده است.

روش‌: این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر شیوة گردآوری داده‌ها، پیمایشی از نوع همبستگی است. برای گردآوری داده‌ها از ابزار پرسشنامه استفاده شد. جهت سنجش روایی پرسشنامه ها، از متخصصان موضوعی و به‌منظور بررسی پایایی، از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد. جامعه آماری مورد مطالعه شامل تمام کتابداران کتابخانه‌های عمومی سراسر کشور به تعداد 5900 نفر است. برای تعیین حجم نمونه با استفاده از جدول کرجسی و مورگان (درجه اطمینان 95 درصد و حاشیه خطای 5 درصد) و روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای متناسب ، 365 نفر به عنوان حجم کل نمونه تعیین شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها نیز با استفاده از نرم‌افزار اس. پی اس. اس در قالب آمار توصیفی و استنباطی انجام شد.

یافته ها: نتایج آزمون ناپارامتریک اسپیرمن نشان داد بین «آموزش مهارت های تخصصی»، «وضعیت پرداخت پاداش بر مبنای عملکرد»، «وضعیت تفویض اختیار به کتابداران»، «دسترسی به اطلاعات سازمانی» و عملکرد کتابخانه‌های عمومی کشور رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد. نتایج حاصل از آزمون رگرسیون چندگانه نیز حاکی از آن بود که 58/0 از تغییرات در عملکرد کتابخانه‌های عمومی کشور به خاطر تأثیر مؤلفه های توانمندسازی کتابداران بوده و سایر تغییرات به عوامل دیگر مربوط می-شود. همچنین نتیجه آزمون رگرسیون نشان داد که «آموزش مهارت های تخصصی» با مقدار 31/0 بیشترین تأثیر و «پرداخت پاداش بر مبنای عملکرد» با مقدار 14/0 کمترین تأثیر را بر عملکرد کتابخانه های عمومی کشور دارد.

بحث و نتیجه‌گیری: این پژوهش با استفاده از الگوهای توانمندسازی و با رویکردی تحلیلی وضعیت توانمندسازی کتابداران کتابخانه های عمومی کشور را بررسی کرده و می‌تواند به سیاست‌گذاران و مدیران در بهبود عملکرد کتابخانه های عمومی کشور کمک کند.

کلیدواژه‌ها

توانمندسازی؛ کتابخانه‌های عمومی ایران؛ کتابداران؛ عملکرد

مراجع

آقایار، سیروس (1382). توانمندسازی روش نوین در محیط رقابتی. ماهنامه تدبیر. شماره 135، 28.

ادواردز، جک. ای.؛ تامپسون، ماری. دی؛ رزن، پل (1384). تحقیق پیمایشی: راهنمای عمل. ترجمه سیدمحمد اعرابی و داود ایزدی. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.

اسفندیاری‌مقدم، علیرضا؛ صابری، محمدکریم (1393). مقایسة وضعیت کتابخانه‌های عمومی استان همدان با سند چشم‌انداز نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در افق ایران 1404. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، 20 (4)، 643-659.

اسکات، سینتیا؛ ژافه، دنیس (1384). تواناسازی کارکنان. ترجمه مهدی ایران‌نژاد پاریزی. کرج: انتشارات مؤسسه تحقیقات و آموزش مدیریت، چاپ دوم.

اسکات، سینتیا؛ ژافه، دنیس (1387). توانمندسازی کارکنان. ترجمه داریوش افروز. تهران: انتشارات مؤسسه تحقیقات و آموزش مدیریت، چاپ اول.

ایران‌زاده، سلیمان؛ بابائی‌هروی، صادق (1388). توانمندسازی کارکنان در سازمان‌های نوین، تبریز: انتشارات فروزش، چاپ اول.

بارانی، صمد؛ افخمی اردکانی، مهدی؛ رادمرد، سیدقادر (1391). بررسی عوامل سازمانی زمینه‌ساز توانمندسازی کارکنان پژوهشگاه صنعت نفت. فصلنامه مدیریت صنعتی دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج، 7 (20)، 65-75.

بلیکی، نورمن (1389). طراحی پژوهش‌های اجتماعی. ترجمه حسن چاوشیان. تهران: نشر نی.

بیانی، مریم (1387). ارزیابی تأثیر توانمندسازی بر عملکرد کارکنان شرکت مخابرات استان گلستان. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علی آباد.

پاک‌طینت، اقبال؛ فتحی‌زاده، علیرضا (1387). توانمندسازی کارکنان: ضرورت‌ها و راهکارها. (پژوهشگر) فصلنامه مدیریت، 5 (11)، 33-47.

حجازی، یوسف؛ بازرگان، عباس؛ اسحاقی، فاخته (1387). راهنمای گام به گام ارزیابی درونی کیفیت در نظام دانشگاهی. تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.

جعفرزاده، محمدرحیم (1386). الگوی انتقالی در ارزیابی اثربخشی آموزش کارکنان، ماهنامه تدبیر، سال هجدهم، شماره 186، 43-48.

رسولی، بهروز (1391). بررسی ارتباط میان مؤلفه‌های کیفیت زندگی کاری با میزان رضایت و استرس شغلی در کتابداران کتابخانه‌های عمومی شهر تهران: مطالعه‌ای مقایسه‌ای. پایان نامه کارشناسی ارشد علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی. دانشگاه تهران.

ساجدی، فضل‌الله؛ امیدواری، اعظم (1386). کارکنان توانمند و سازمان‌های امروز. ماهنامه تدبیر، 18 (181)، 65-67.

سودمند، روزبه؛ نصرزاده‌گروی، مهدی (1386). توانمندسازی منابع انسانی گامی بلند در اجرای اثربخش مدیریت عملکرد. سومین کنفرانس ملی مدیریت عملکرد. تهران: جهاد دانشگاهی.

صابری محمدکریم، باب الحوائجی، فهیمه؛ حریری، نجلا؛ محمداسماعیل، صدیقه (1395). مدل‌یابی تأثیر گرایش کارآفرینانه بر عملکرد سازمانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، ۲۲ (۱)،53-۷۲.

صمدی، عباس؛ مهرداد، و سوری (1389). تأثیر توانمندسازی نیروی انسانی در عملکرد کارکنان اداره کل تعاون استان همدان. تعاون، 21 (1)، 143-154.

کیا‌کجوری، داود؛ قدوسی، محمدمصطفی (1391). بررسی، تبیین و طراحی مدل توانمندسازهای منابع انسانی در واحدهای دانشگاهی با استفاده از مدل معادلات ساختاری. پژوهشگر (فصلنامه مدیریت)، 9 (1).

گرجی، محمدباقر (1389). ارزیابی تاثیر توانمندسازی بر عملکرد کارکنان. پژوهشگر (مدیریت). 7 (17)، 38-48.

عبداللهی، ‌بیژن؛‌ نوه ابراهیم،‌ عبدالرحیم ‌(1385). توانمندسازی کارکنان (کلید طلایی مدیریت منابع انسانی)، تهران: ‌نشر ویرایش.

عسکراوغلی، ناصر؛ عابدی، رحیم (1392). رابطه توانمندسازی کارکنان با عملکرد شغلی. دومین کنفرانس بین‌المللی مدیریت، کارآفرینی و توسعه اقتصادی. قم: دانشگاه پیام نور.

علیزاده، فاطمه (1392). بررسی اثر توانمندسازی بر عملکرد کارکنان اداره کل استاندارد استان تهران. پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت. دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز- دانشکده مدیریت و حسابداری.

محمدی، محمد (1380). ارزیابی راههای توانمندسازی کارکنان دانشگاه بیرجند. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد. دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم انسانی.

مرادی چالشتری، جواد؛ جمالی گله، محمود؛ نوروزیان قهفرخی، سهیلا؛ مرادی، محمدرضا (1392). بررسی رابطه بین توانمندسازی، خودکارآمدی و عملکرد شغلی کارکنان فدراسیون فوتبال جمهوری اسلامی ایران. دومین کنگره بین‌المللی علم و فوتبال. تهران: آکادمی ملی فوتبال ایران.

منوریان، عباس؛ نیازی، حمیدرضا (1385). عوامل مؤثر بر توانمندسازی کارکنان سازمان مدیریت و برنامه ریزی. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد. دانشگاه تهران. دانشکده مدیریت.

موسی‌خانی، مرتضی؛ رنگریز، حسن؛ نایبی، محمدامین؛ حسن‌خانی، مهدی (1390). بررسی رابطه بین توانمندسازی کارکنان و تحقق بانکداری الکترونیکی. فصلنامه مدیریت توسعه و تحول، 7، 1-7.

مهرانگیز، اسماعیل (1388). نقش روش‌های توانمندسازی بر افزایش عملکرد کارکنان دانشگاه پیام نور استان گلستان. پایان نامه کارشناسی ارشد.

قربانی، رامین؛ بگ‌زاده، شهرام (1394). بررسی رابطه توانمندسازی روانشناختی و عملکرد شغلی کارکنان در گمرک بازرگان. اولین کنفرانس بین المللی مدیریت و حسابداری با رویکرد ارزش آفرینی، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات فارس.

قربانی‌زاده، وجه‌اله؛ خالقی‌نیا، شیرین (1388). نقش انتقال دانش ضمنی در توانمندسازی کارکنان. فصلنامه پژوهش‌های مدیریت منابع انسانی دانشگاه جامع امام حسین (ع). 1 (2)، 85-105.

قنبری، حسین (1385). بررسی عوامل مؤثر بر توانمندسازی منابع انسانی در شرکت بهره‌برداری و توزیع آب گلستان. مرکز آموزش مدیریت دولتی استان گلستان. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه بیرجند.

طبرسا، غلامعلی؛ آهنگر، نرگس (1387). توانمندسازی کارکنان: محتوا، ماهیت، روشها و کارکردها. چشم‌انداز مدیریت. 29، 68 - 51.

نصیری ولیک بنی، فخرالسادات؛ قلتاش، عباس؛ سرچهانی، زهرا (1394). رابطه توانمندسازی کارکنان با عملکرد شغلی و بهره‌وری نیروی انسانی سازمان آموزش و پرورش استان فارس. دوفصلنامه مدیریت بر آموزش سازمان‌ها. ۴ (۲)، ۶۳-۹۰.

Balochi, Q. B., Ali, N., Kiani, T. S., Ahsan, A. and Mufty, A. (2010). Relationships between Human Resources Practices and Perceived Employee's Performance of Bankers in NWFP, Pakistan (an Empirical Evidence). European Journal of Social Science, 18(2), 210-214.

Blanchard,K. H; Carlos,J.P. and Randolph,A. (2003).Empowerment Take More than One Minute. Barret-Kohler.Sanfrancisco.

Bogler, R. and Somech, A. (2004). Influence of teacher empowerment on teacher organizational commitment, professional commitment and organizational citizenship behavior in schools, Teaching and Teacher Education, 20(3), 277-289.

Conger, J. A. and Kanungo, R. N. (1988) The Empowerment Process: Integrating Theory and Practice. Academy of Management Review, 13 (3), 471-482.

Chen, J., Zhaohui, Z., Hong, Y.X (2004); “Measuring Intellectual Capital: A New Model and Empirical Study”; Journal of Intellectual Capital, 5(1), 195-212.

Chen, Y. G., and Cheng, J. N. (2012). The Relationships Among Recruitment Channels, Understanding of Perspective Job, Job Performance and Turnover Intention Among Taiwanese Kindergarden Teachers. Social Behavior & Personality: An International Journal, 40(1), 93-103.

Curado, C., Henriques, L., and Bontis, N. (2011). Intellectual capital disclosure payback. Management Decision, 49(7), 1080 - 1098.

Dainty, A.R.J., Bryman, A. and Price, A.D.F. (2002). Empowerment whit in the UK construction sector. Leadership & Organizational Development Journal. 23(6), 353-424.

Evans. J. R. and Lindsay, W. L., (2010). Managing for Quality and Performance Excellence. South-Western Cengage Learning, 8th Edition.

Diez, J., Ochoa, M., Prieto, M. and Santidrian, A. (2010). Intellectual Capital and Value Creation in Spanish Firms. Journal of Intellectual Capital, 11(3), 348.

Drucker, F., (2009). Empowerment in organizations. Journal of Humanities Empowerment. 12(4), 98-117.

Gamerschalg, R. and Moeller, K. (2011). the Positive Effects of Human Capital Reporting. Corporate Reputation Review. 14(2), 145 155.

Gagne, M. & Decl, E.L. (2005). Self-determination theory and work Motivation. Journal Organization Behavior, 26, 331–362.

Garret, R (2004). Examine the relationship between self efficacy and work performance. Indian Journal of Industrial Relations. 39 (4).

Guest, D. (2002), Human Resource Management, Corporate Performance and Employee Wellbeing: Building the Worker into HRM. The Journal of Industrial Relations, 44 (3), 335-358.

Fox, J. (1998). Employee Empowerment: An Apprenticeship Model. Barney School of Business. University of Hartford.

Khan, M. A. (2010). Effects of Human Resource Management Practices on Organizational Performance - an Empirical Study of oil and Gas Industry in Pakistan. European Journal of Economics, Finance and Administrative Sciences. 24, 157-175.

Koontez, C., and Gubbin, B. (2010). IFLA Public Library Service Guidelines. Berline, DEU: Walter de Gruyter.

Lopez, G., and Cuartas, D. (2010). The Most Relevant Indicators of Intellectual Capital Components in an Engineering Faculty. 2nd International Congress on Engineering Education, 249 - 253.

Liu, Ch. (2009). Study on the Effect of Intellectual Capital on Firm Performance, International Conferenceon Management of e-Commerce and e-Government, 229-231.

Moye, M. J., and Henkin A. B. (2006). Exploring Association between Employee Empowerment & Interpersonal Trust in Managers. Journal of Management Development. 25(2), 101-117.

Nesan, L. J. and Holt, G.D. (2002). Assessment of organisational involvement in implementing empowerment. Integrating Manufacturing Systems, 4, 201-211.

Han, S. S., Moon, S. J., and Yun, E. (2009). Empowerment, job satisfaction, and organizational commitment: comparison of permanent and temporary nurses in Korea. Applied Nursing Research, 22(4), 15-20.

Quinne. R. E and Speritzer. G.M, (1997). The road to empowerment: seven questions every leader should consider, Organizational dynamics. 26(2), 37-49.

Qureshi, M. T., Ayisha, A., Mohammad, A.K., Rauf, A.S. and Syed, T.H. (2010). Do Human Resource Management Practices have an Impact on Financial Performance of Banks? African Journal of Business Management. 4(7), 1281-1288.

Thomas. K, W, and Velthouse B. A. (1990) Cognitive Elements of Empowerment: An Interpretive Model of Intrinsic, Task Motivation, Academy of Management Journal. 15(4), 666-681.

Saberi, M. K and Pazooki, F (2015). A Comparison of the Conditions of Iran Public Libraries with the IFLA Standards. Paper presented at: IFLA WLIC 2015 - Cape Town, South Africa in Session 166 - Standards Committee.

Whetten. P. A. and Cameron, K.S. (1998) Developing Management Skills. New York: Addison-Wesley, Wheelan.

Wright, P. M., Gardner, T.M. and Moynihan, L.M. (2003). The Impact of Human Resources Practices on the Performance of Business Unit. Human Resources Management Journal, 13(3), 21-36.

Zimmerman, M. A. (1995). Psychological Empowerment: Issues and illustrations. American Journal of Community Psychology. 23(5), 581-599.