ارزیابی تاب‌آوری محیط شهری در برابر مخاطرات طبیعی با تأکید بر زمین‌لرزه با استفاده از منطق فازی و GIS (مطالعه موردی: شهر ارومیه)

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 4، دوره 7، شماره 3 - شماره پیاپی 27، مهر 1397، صفحه 57-73   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geo.v0i0.69540

نویسندگان

عبدالمجید احمدی^{* 1}؛ سعید فتحی²؛ ابراهیم اکبری²

¹دانشگاه بزرگمهر قائنات

²تبریز

چکیده

تاب ‌آوری شهری مفهومی نسبتاً جدید و پیچیده بوده که دارای ابعاد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و کالبدی است و می‌تواند برای هر اجتماع و هر نوع بی‌نظمی اعم از طبیعی، انسان‌ساخت یا ترکیبی از آن دو مورداستفاده قرار گیرد. در پژوهش حاضر به بررسی میزان تاب ‌آوری شهر ارومیه در برابر خطر زمین ‌لرزه با بهره ‌گیری از روش فازی و GIS پرداخته ‌شده است و بدین منظور تعداد 10 معیار شامل تراکم جمعیت، تراکم ساختمان ‌ها، تعداد طبقات ساختمان‌ ها، کاربری زمین، دسترسی به فضاهای باز، دسترسی به مراکز درمانی، دسترسی به مراکز امدادرسانی، فاصله از معابر، فاصله از خطوط فشارقوی برق و فاصله از گسل به ‌عنوان معیارهای مورد مطالعه تعیین ‌شده‌اند. نتایج تحقیق نشان از این موضوع دارد که 38 درصد از مساحت شهر دارای تاب ‌آوری متوسط تا پائین بوده و در منطقه خطر قرار دارند و همچنین منطقه 1 شهری با 70 درصد مساحت دارای بیشترین تاب ‌آوری و منطقه 4 با 35 درصد مساحت دارای کم ‌ترین میزان تاب ‌آوری در برابر زمین ‌لرزه است.

کلیدواژه‌ها

تاب آوری شهری؛ زمین لرزه؛ GIS؛ منطق فازی؛ ارومیه

مراجع

احدنژاد روشتی، محسن؛ قرخلو، مهدی و زیاری، کرامت اله؛ 1389. مدل‌سازی آسیب‌پذیری ساختمانی شهرها در برابر زلزله با استفاده از روش فرایند سلسله مراتبی در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی؛ نمونه موردی: شهر زنجان. فصلنامه جغرافیا و توسعه. پاییز 1389. شماره 19. صص 171-198.

حبیبی، کیومرث؛ پوراحمد، احمد؛ مشکینی، ابوالفضل؛ عسگری، علی و نظری عدلی، سعید؛ 1387. تعیین عوامل سازه- ای/ساختمانی مؤثر در آسیب‌پذیری بافت کهن شهری زنجان با استفاده از GIS و FUZZY LOGIC؛ نشریه هنرهای زیبا، بهار 1387، شماره 33، صص 27-36.

رضایی، محمدرضا؛ رفیعیان، مجتبی و حسینی، سید مصطفی؛ 1394. سنجش و ارزیابی تاب‌آوری کالبدی اجتماع‌های شهری در برابر زلزله؛ مطالعۀ موردی: محله‌های شهر تهران. نشریه‌ پژوهش‌های انسانی. سال 1394. شماره 4. صص 609-623.

رفیعیان، مجتبی؛ رضایی، محمدرضا؛ عسگری، علی؛ پرهیزگار، اکبر و شایان، سیاوش؛ 1390. تبیین مفهومی تاب‌آوری و شاخص سازی آن در مدیریت سوانح اجتماع‌محور (CBDM)، نشریه برنامه‌ریزی و آمایش فضا. زمستان 1390. شماره 4. صص 19-41.

ساسان پور، فرزانه و موسی وند، جعفر؛ 1389. تأثیر عوامل انسان‌ساخت در تشدید پیامدهای مخاطرات طبیعی در محیط‌های کلان‌شهری با کاربرد منطق فازی و سیستم اطلاعات جغرافیایی. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. سال 1389. شماره 16. صص 29-50.

صیامی، قدیر؛ تقی نژاد، کاظم و اهدی کلاکی، علی؛ 1394. آسیب‌شناسی لرزه‌ای پهنه‌های شهری با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی معکوس (IHWP) و GIS؛ مطالعه موردی: شهر گرگان. فصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی شهری. سال سوم، شماره نهم، بهار 1394. صص 43-63.

منصور نعیمی، ابراهیم؛ رنگزی، کاظم و کابلی زاده، مصطفی؛ 1394. ریز پهنه‌بندی خطر زلزله با مدل FAHP؛ منطقه موردمطالعه: منطقه یک کلان‌شهر اهواز. اولین همایش ملی علوم زمین و توسعه شهری تبریز. سال 1394.

وارثی، حمیدرضا؛ اکبری مهام، امیر؛ 1391. بررسی مقاومت ساختمان‌های مسکونی شهری در برابر زلزله (مطالعه موردی: شهر همدان). نشریه هفت حصار. شماره اول. سال اول. پاییز 1391. صص 45-60.

Abhas K, Jha., Miner, T, W., & Stanton-Geddes, Zuzana., 2013. Building Urban Resilience: Principles, Tools and Practice. International Bank for Reconstruction and Development / The World Bank.

an earthquake: The cases of two Chilean cities. Journal of Applied Geography. 2010. 48, 64-78.

Banica, A., Rosu, L., Muntele, L., & Grozavu, A., 2017. Towards Urban Resilience: A Multi-Criteria Analysis of Seismic Vulnerability in Lasi City. (Romania). Sustainability 2017, 9, 270.

Bastamnia, A., Rezaie, MR., Tazesh, Y., & Dastoorpoor, M., 2016. Evaluation of Urban Resilience to Earthquake A Case Study: Dehdasht City. International Journal of Ecology & Development. Year 2016; Volume 31, Issue No. 4.

Bujones, A, K., Jaskiewicz, K., Linakis, L., & McGirr, M., 2013. A Framework for Resilience in Fragile and Conflict-Affected Situations. Columbia University SIPA 2013.

Delavar, m, R., Sadrykia, M., & Zare, M., 2017. A GIS-Based Fuzzy Decision Making Model for Seismic Vulnerability Assessment in Areas with Incomplete Data. International Journal of Geo-Information. 2017, 6, 119.

Godschalk, D, R., 2003. Urban Hazard Mitigation: Creating Resilient Cities. Natural Hazards Review, Vol. 4, No. 3. 136-143.

ICLEI., 2013. The Strategic Use of Spatial Data for Urban Resilience, ICLEI Resilient Cities. Bonn, Germany. May, 2013.

Mayunga, J, S., 2007. Understanding and Applying the Concept of Community Disaster Resilience: A capital-based approach. Summer Academy for Social Vulnerability and Resilience Building. 22-28 July 2007, Munich, Germany.

Olazabal, M., Chelleri, L., Waters, J. J., & Kunath, A., 2012. Urban resilience: Towards an integrated approach. 1st International Conference on Urban Sustainability & Resilience, London, UK.

Paknejhad, H., Ilanlu, M., Ardakani, A., Ebrahimi, G, M., & Soltani, Y, A., 2013. Identifying the urban vulnerable areas against the earthquake with GIs Case study: radio darya st.chalous. International Journal of Advanced Studies in Humanities and Social Science. Volume 1, Issue 4, 2013. 255-263.

Rashed, T., & Weeks, J., 2003. Assessing vulnerability to earthquake hazards through spatial multicriteria analysis of urban areas. International Journal of Geographical Information Science.

Shah, F., & Ranghieri, F., 2012. A Workbook on Planning for Urban Resilience in the Face of Disasters. The World Bank. Washington, D.C.

Soofi, S, Y., 2016. Achieving Urban Resilience: Through Urban Design and Planning Principles. Master’s thesis, Oxford Brookes University. Oxford. UK.

UNISDR., 2011. Annual Report: UNISDR secretariat Work Programme. United Nations. 2010-2011.

Villagra, P., Rojas, C., Ohno, R., Xue, M., & Gomez, K., 2014. A GIS-base exploration of the relationships between open space systems and urban form for the adaptive capacity of cities after

Zangy abady A., 2005. Tehran and evaluation of earthquake risk in urban areas, Journal of Geographical Research, No. 56, Summer 84.