طراحی اقلیمی و تعیین جهت‌گیری بهینۀ ساختمان‌ها و خیابان‌ها در رابطه با تابش در شهر مشهد

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 8، دوره 15، شماره 2 - شماره پیاپی 29، اسفند 1396، صفحه 197-216   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geography.v15i2.65172

نویسندگان

علی بهزادیان مهر^{* 1}؛ بهلول علیجانی¹؛ محمدرحیم رهنما²

¹دانشگاه خوارزمی

²دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

اهداف: هدف از انجام این پژوهش، تعیین بهترین جهت آرایش فضایی ساختمان‌ها و خیابان‌ها با توجه به انرژی دریافتی و ایجاد شرایط آسایش، به‌عنوان اصلی برای تصمیم‌گیری در فرایند توسعة پایدار شهری است.
روش: پس از تعیین وضعیت آسایش اقلیمی توسط شاخص‌های حرارتی PET و PM، و بعد از تفکیک سال به دوره‌های سرد و گرم، برای تعیین میزان انرژی دریافتی جهت‌های مختلف ساختمان‌ها از انرژی دریافتی، از روش روابط کسینوسی استفاده شد.
یافته‌ها/ نتایج: شهر مشهد، در بیش از 55 درصد از موارد ایام سال در محدودة تنش سرد قرار می‌گیرد. ماه سپتامبر حداکثر انرژی معادل 13320 BTU را درطول سال دریافت می‌کند. جهت جنوب‌شرقی بهترین جهت برای نمای اصلی ساختمان‌ها و جهت شمال‌شرقی- جنوب‌غربی بهترین گزینه برای کشیدگی خیابان‌ها و معابر است.
نتیجه‌گیری: با توجه به غلبة تنش سرمایی و دوری‌جستن از گرمای دورة گرم و با انگیزة کاهش اتکا به وسایل مکانیکی و تأمین شرایط آسایش، جهت‌گیری ساختمان‌ها و کشیدگی خیابان‌ها و معابر در طراحی‌های جدید و بازسازی بافت‌های فرسوده، بایستی بر نتایج حاصل از این پژوهش منطبق باشد.

کلیدواژه‌ها

طراحی اقلیمی؛ تابش؛ شهر مشهد؛ جهت‌گیری ساختمان‌ها؛ کشیدگی خیابان‌ها

مراجع

1. اسکورو، ژ. (1377). آب‌وهوا و شهر: محیط‌زیست شهری (ش. خالدی، مترجم). تهران: انتشارات طبیعت.

2. اسماعیلی، ر.، و منتظری، م. (1392). تعیین محدوده‌های بیوکلیماتیک شهر مشهد برمبنای داده‌های ساعتی. نشریة جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، 1(24)، 230- 215.

3. اکبری، ح.، هادوی، ف.، زمانی، م.، و علیپور، ی. (1395). تعیین جهت‌های مناسب استقرار ساختمان به‌منظور دریافت بهینة تابش خورشیدی در شهر زنجان. نشریة آمایش محیط، 33(9)، 173- 155.

4. شاطریان، ر. (1392). اقلیم و معماری. تهران: انتشارات سیمای دانش.

5. شفیعی، م.، فیاض، ر.، و حیدری، ش. (1392). فرم مناسب ساختمان بلند برای دریافت انرژی تابشی. نشریة انرژی ایران، 4(16)، 60 -47.

6. شیخ بیگلو، ر.، و محمدی، ج. (1389). تحلیل عناصر اقلیمی باد و بارش با تأکید بر طراحی شهری (مطالعة موردی: شهر اصفهان). نشریة جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، 3(21)، 82-61.

7. طاهباز، م.، جلیلیان، ش.، و موسوی، ف. (1391). آموزه‌هایی از معماری اقلیمی گذرهای کاشان: تحقیق میدانی در بافت تاریخی شهر. نشریة مطالعات معماری ایران، (1)، 83 – 59.

8. طاوسی، ت.، عطایی، ه.، و کاظمی، آ. (1387). اقلیم و معماری مدارس نوساز شهر اصفهان. نشریة جغرافیا و توسعه،11(6)، 114-97.

9. علیجانی، ب. ( 1373). نگرشی نو در کاربرد آب‌وهواشناسی در مدیریت منابع و توسعة کشور: نقش آب‌و هوا در طراحی مسکن. نشریة تحقیقات جغرافیایی، 35، 61-45.

10. علیجانی، ب.(1377). تعیین فصول طبیعی ایران. نشریة پژوهش های جغرافیایی، 34، 33- 21.

11. علیزاده، ا. (1387). اصول هیدرولوژی کاربردی. مشهد: انتشارات دانشگاه امام رضا (ع).

12. فرج‌زاده، م.، و عباسی، م. (1391). بهینه‌سازی جهت ساختمان‌های شهر قیر در رابطه با تابش آفتاب. فصلنامة جغرافیایی سرزمین، 35 (9)، 59 – 43.

13. کسمایی، م. (1382). اقلیم و معماری. اصفهان: انتشارات خاک.

14. لشکری، ح.، و پورخادم نمین، ز. (1384). بهینه‌سازی جهت‌گیری فضاهای آزاد در شهر اردبیل براساس شرایط اقلیمی. نشریة تحقیقات جغرافیایی، 79، 36-19.

15. لشگری، ح.، موزرمی، س.، و لطفی، ک. (1390). آسایش در خارج و داخل بنا بر اساس شاخص پن واردن و ماهانی، نمونه موردی: شهر اهواز. نشریه پژوهشی جغرافیای انسانی، 2(3). 220 – 207.

16. محمدی، ح. (1385). آب‌وهواشناسی کاربردی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

17. محمدی، ز.، و لشکری، ح. (1393). آب‌وهواشناسی کاربردی (معماری-توریسم). تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی واحد شهید بهشتی.

18. مرکز آمار ایران. (1395). نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن. بازیابی‌شده از:

https://www.amar.org.ir

19. ملک‌حسینی، ع.، و درگاهی، م. م. (1389). تحلیل ویژگی‌ها و اصول معماری همساز با اقلیم سرد (مطالعة موردی: شهر همدان). فصلنامة جغرافیایی چشم‌انداز زاگرس، 4(2)، 35-23.

20. منشی‌زاده، ر.، حسینی، س. ا.، و اجاق، ع. (1392). آسایش حرارتی و تأثیر ارتفاع ساختمان‌ها بر خرداقلیم فضاهای شهری، نمونة موردی: خیابان شهرداری تهران (حدفاصل میدان تجریش تا میدان قدس). فصلنامة آمایش محیط، 20(6)، 126- 109.

21. ولایتی، س.، و توسلی، س. (1370). منابع و مسائل آب استان خراسان. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.

22. Alcoforado, M., Andrade, H., Lopes, A., & Vasconcelos, J. (2009). Application of climatic guidelines to urban planning: The example of Lisbon (Portugal). Journal of Landscape and Planning, 90, 56-65.

23. Assis, E., & Frota, A. H. (1999). Urban bioclimatic design strategies for a tropical city. Journal of Atmospheric Environment, 33, 4135-4142.

24. Jankovic, V., & Hebbert, M. (2009, April). Hidden climate change: Urban meteorology and the scales of real weather. Paper presented at the RGS-IBG Annual Conference on Progress in Diverse Types of Automata Systems in Social Simulation, Manchester University, Manchester, UK.

25. Matzarakis, A., & Amelung, B. (2007). Climate, thermal comfort and tourism climate change and tourism: Assessment and coping strategies. In B. Amelung, K. Blazejczyk, & A. Matzarakis (Eds.), Climate change and tourism: Assessment and coping strategies (pp. 140-154). Freiburg-Warsaw-Maastricht: Own Publishing.

26. Mills, G. (2006). Progress toward sustainable settlements: A role for urban climatology. Theoretical and Applied Climatology, 84, 69-76.