بررسی نابرابری منطقه‌ای در شهرستان‌های استان خوزستان

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 10، دوره 15، شماره 2 - شماره پیاپی 29، اسفند 1396، صفحه 217-240   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geography.v15i2.52520

نویسندگان

محمد علی فیروزی؛ مصطفی محمدی ده چشمه؛ صادق مختاری چلچه^*

دانشگاه شهید چمران

چکیده

اهداف: هدف اصلی این پژوهش، سنجش درجة توسعه‌یافتگی شهرستان‌های استان خوزستان براساس برخی شاخص‌های توسعه با هدف دستیابی به میزان نابرابری‌های منطقه‌ای، همراه با ارائة راهکارهایی برای کاهش توسعه‌نیافتگی مناطق است.
روش: رویکرد حاکم بر پژوهش حاضر، توسعه‌ای- کاربردی و روش انجام آن، توصیفی- تحلیلی است. برای بررسی توسعة منطقه‌ای استان خوزستان از 104 مؤلفه استفاده شد و برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها و درنهایت، رتبه‌بندی شهرستان‌ها از مدل‌های ویکور، تاپسیس، الکترا و مدل‌های ادغام (میانگین رتبه‌ها، بردا و کپ‌لند) بهره گرفته شد.
یافته‌ها/ نتایج: براساس تجزیه‌وتحلیلی که با استفاده از مدل‌های ویکور، تاپسیس و الکترا انجام شد، شهرستان‌های استان خوزستان از توسعه‌یافتگی متفاوتی برخوردار بودند. با استفاده از روش ادغام، شهرستان‌های هفتگل، بهبهان و هندیجان در سطوح بالای برخورداری و شهرستان‌های دزفول، شادگان و باوی، در سطح محروم‌ترین شهرستان‌ها ازلحاظ برخورداری از شاخص‌های توسعه قرار گرفته‌اند.
نتیجه‌گیری: استان خوزستان به‌عنوان یکی از استان‌های جنوب غربی کشور و به‌تبعیت از الگوی توسعه‌ای کشور، دچار مشکل تمرکزگرایی و نابرابری در بین شاخص‌های توسعه است. برای رسیدن به توسعة پایدار، رفع نابرابریها، شکاف و تبعیض در نواحی داخلی آن امری ضروری است.

کلیدواژه‌ها

توسعه؛ نابرابری؛ مدل ادغام؛ استان خوزستان

مراجع

1. ابراهیم‌زاده، ع.، اکبری، م، و موسوی، ع. (1392). تحلیل فضایی شاخص‌های توسعه و وضعیت‌سنجی نماگرهای آن در استان خوزستان. فصلنامة علمی- پژوهشی فضای جغرافیایی، 13(41)، 76-75.

2. ابراهیم‌زاده، ع.، موسوی، م.، و کاظمی زاده، ش. (1391). تحلیل فضایی نابرابری‌های منطقه‌ای میان‌مرزی و مرکزی ایران. فصلنامة ژئوپلیتیک، 8(1)، 235-214.

3. امانپور، س.، و علیزاده، ه. (1392). ارزیابی شاخص‌های توسعة پایدار در استان کرمانشاه با استفاده از تحلیل رگرسیونی و تحلیل سلسه‌مراتبی فازی FAHP.. فصنامة جغرافیا و آمایش شهری- منطقه‌ای، 3(9)، 96-83.

4. پادروندی، ب. (1392). بررسی و سطح‌بندی وضعیت پایداری توسعه در شهرستان‌های استان لرستان (پایان‌نامة کارشناسی ارشد، رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

5. پوراصغرسنگاچین، ف.، صالحی، ا.، دیناروندی، م. (1391). سنجش سطح توسعه‌یافتگی استان-های کشور با رویکرد تحلیل عاملی. مجلة علمی- پژوهشی آمایش سرزمین، 4(2)، 26-5.

6. تقوایی، م.، و شیخ‌بیگلو، ر. (1392). ابداع و معرفی مدل RALSPI : مدلی جدید جهت ارزیابی گزینه‌ها و سنجش سطح توسعة سکونتگاه‌ها. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 4(16)، 22-1.

7. تقوایی، م.، و صبوری، محمد. (1391). تحلیل تطبیقی سطح و میزان توسعه‌یافتگی اجتماعی شهرستان‌های استان هرمزگان. جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، 23(2)، 68-53.

8. حسینی شه‌پریان، ن.، حسینی کهنوج، ر.، و نعمتی، م. (1394). تحلیلی بر ساختار فضایی شاخص‌های توسعه با تأکید بر نابرابری منطقه‌ای (نمونة موردی: استان خوزستان). فصلنامة علمی- پژوهشی نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، 7(3)، 186-165.

9. زیاری، ک.، پرهیز، ف.، و مهدنژاد، ح. (1388). مبانی و تکنیک‌های برنامه‌ریزی شهری. چابهار: انتشارات دانشگاه بین‌المللی چابهار.

10. زیاری، ک.، سعیدی رضوانی، ن.، و بقال صالح‌پور، ل. (1389). سنجش درجة توسعه‌یافتگی شهرستان‌های استان آذربایجان‌شرقی. فراسوی مدیریت، 3(12)، 95-75.

11. سلطان حسینی، م.، سلیمی، م.، سلیمی، م.، و لطفی، م. (1392). اولویت‌بندی اثرات اجتماعی و اقتصادی اماکن ورزشی بر محیط شهری (مطالعة موردی: شهر یزد). مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 4(16)، 88-65.

12. شیخ بیگلو، ر.، تقوایی، م.، و وارثی، ح. (1391). تحلیل فضایی محرومیت و نابرابریهای توسعه در شهرستانهای ایران. فصلنامة علمی - پژوهشی رفاه اجتماعی، 12(16)، 245-215.

13. طواری، م.، سوخکیان، م.، و میرنژاد، ع. (1387). شناسایی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر بهره‌وری نیروی انسانی با استفاده از تکنیک MCDM (مطالعة موردی: یکی از شرکت‌های تولیدی پوشاک جین در استان یزد). مدیریت صنعتی، 1(1)، 88-71.

14. عطایی، م. (1389). تصمیم‌گیری چندمعیاره. شاهرود: دانشگاه صنعتی شاهرود.

15. قائد رحمتی، ص.، مستوف‌ الممالکی، ر.، و براری، م. (1392). تحلیل شاخصهای توسعه و سطحبندی دهستان‌های استان یزد. جغرافیا و توسعه، 11(30)، 86-71.

16. قنبری، ی.، برقی، ح.، و حجاریان، ا. (1390). تحلیل سطوح برخورداری دهستان‌های شهرستان اصفهان. فصلنامة روستا و توسعه، 14(3)، 112-93.

17. لطفی، ص.، و شیبانی، م. (1392). ارائة مدلی تلفیقی جهت رتبه‌بندی توسعة منطقه‌ای (مطالعة موردی: بخش بهداشت و درمان استان مازندران). نشریة تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 13(28)، 30-7.

18. میرفخرالدینی، ح.، فرید، د.، و طحاری مهرجردی، م. (1390). شناسایی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر بهبود کیفیت خدمات بهداشتی و درمانی با استفاده از تکینک تصمیم‌گیری چندشاخصه (مطالعة موردی: مرکز بهداشتی و درمانی شهرستان یزد). مدیریت سلامت، 14(43)، 62-51.

19. نظری، س. (1392). سنجش توسعه‌یافتگی شهرستان‌های استان خوزستان (پایان‌نامة منتشرنشدة کارشناسی‌ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری). دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

20. نظم‌فر، ح.، و علی‌بخشی، آ. (1393). سنجش نابرابری فضایی توسعه‌یافتگی ناحیه‌ای (مطالعة موردی: استان خوزستان). مجلة علمی- پژوهشی برنامه‌ریزی فضایی، 4(3)، 99-114.

21. یاسوری، م. (1388). بررسی وضعیت نابرابری منطقه‌ای در استان خراسان رضوی. جغرافیا و توسعة ناحیه‌ای، 7(12)، 223-201.

22. Antonescu, D. (2012). Identifying regional disparities in Romania: A convergence process perspective in relation to European Union's territorial structures. Procedia Economics and Finance, 3, 1148-1155.

23. Chakraborty, S. (2011). Applications of the MOORA method for decision making in manufacturing environment. International Journal of Advanced Manufacturing Technology, 54, 1155-1166.

24. Chen, T. Y., & Tsao, C. Y. (2008). The interval valued fuzzy TOPSIS method and experimental analysis. Fuzzy Sets and Systems, 159(11), 1410–1428.

25. Eraslan, E., & Tansel, I. C. Y. (2011). A multicriteria approach for determination of investment regions: Turkish case. Industrial Management & Data Systems, 111(6), 890-909.

26. Hadder, R. (2003). Development geography. London: Routledge.

27. Kabli, M. (2009). A multi-attribute decision making methodology for selecting new R&D projects portfolio with a case study of Saudi oil refining industry (Unpublished doctoral dissertation).University of Nottingham, Nottingham.

28. Ramatu, M, (2007). Regional Disparities in Ghana: Policy Options and Public Investment Implications. University of Ghana, International Food Policy Research Institute, Vol 11.1-32.

29. Salvati, L., Venanzoni, G., & Carlucci, M. (2016). Towards (spatially) unbalanced development? A joint assessment of regional disparities in socioeconomic and territorial variables in Italy. Land Use Policy, 51, 229-235.

30. Sun Chia, C. (2010). A performance evaluation model by integrating fuzzy AHP and fuzzy TOPSIS methods. Expert Systems with Applications, 37(12), 7745–7754.