تأثیر کاربری‌های شهری در ایجاد جزایر حرارتی (مطالعه موردی: شهر مشهد)

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 7، دوره 7، شماره 3 - شماره پیاپی 27، مهر 1397، صفحه 105-119   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geo.v0i0.68150

نویسندگان

حسن محمودزاده^{* 1}؛ افسانه نقدبیشی²؛ سحر مومنی²

¹دانشگاه تبریز

²تبریز

چکیده

با توسعه شهرنشینی، مقادیر زیادی از مساحت مناطق کشاورزی و جنگلی جای خود را به خانه‌ها، مناطق صنعتی و دیگر زیرساخت‌ها می‌دهند. گرم‌تر شدن محیط‌زیست شهری یکی از این آثار ناآگاهانۀ توسعۀ شهری ناپایدار است که "جزیرۀ حرارتی شهری" نامیده می­شود. در این تحقیق جزایر حرارتی شهر مشهد که یکی از مهم‌ترین مراکز جمعیتی و توریستی ایران به شمار می­آید و در طول چند دهه اخیر رشد شهری سریعی داشته، موردمطالعه قرارگرفته است که با استفاده از داده‌های OLI و TIRS لندست ۸ و استفاده از الگوریتم دو پنجره بر اساس مقدار دمای سطح زمین و مقدار کسر پوشش گیاهی سطح زمین (که بر اساس شاخص پوشش گیاهی سطح زمین و پوشش گیاهی جزءبه‌جزء سطح زمین محاسبه می‌شود) نقشه طبقات حرارتی شهر مشهد محاسبه شد. نتایج نشان داد، بین شاخص پوشش گیاهی و دمای سطحی زمین ارتباطی وجود دارد که به ما کمک می‌کند دمای سطحی را پیش‌بینی کنیم. با استفاده از شاخص پوشش گیاهی و الگوریتم پنجره مجزا مشخص شد، منطقه 6 بیشترین دما و کمترین فضای سبز و منطقه 12 کمترین دما و بیشترین فضای سبز را داراست.

کلیدواژه‌ها

جزیره حرارتی شهری؛ شاخص NDVI؛ دمای سطح زمین؛ مشهد

مراجع

احمدی، محمود، داداشی رودباری، عباسعلی؛ 1395. آثار ترکیبات بیوفیزیکی در شکل‌گیری جزایر حرارتی شهر. سنجش‌ازدور و GIS ایران. سال هشتم. شماره سوم. پاییز 1395

آمارنامه شهر مشهد؛ 1394. شهرداری مشهد. معاونت برنامه‌ریزی و توسعه. دی‌ماه 1395

ترکاشوند، محمدقاسم؛1395. آشکارسازی جزایر حرارتی شهر اراک مبتنی بر تحلیل‌های خودهمبستگی فضایی. فصل‌نامه آمایش محیط. شماره 35. ص 2

الحسینی المدرسی، سید علی، ساعتی، مهدی، ابراهیمی، سید عقیل؛ 1394. استخراج جزایر حرارتی شهر تهران با استفاده از تصاویر ASTER. اولین کنفرانس مهندسی فناوری اطلاعات مکانی. 29 و 30 دی‌ماه. ص 2

دباغیان امیری، مجید، شاهدی، کاکا، دیو سالار، اسدالله؛ 1393. بررسی ارتباط پوشش شهری و غیرشهری با جزایر حرارتی با استفاده از تکنیک‌های RS و GIS. همایش ملی الکترونیکی دستاوردهای نوین در علوم مهندسی و پایه.

رنگزن، کاظم، فیروزی، محمدعلی، تقی زاده، ایوب، مهدی زاده، رامین؛ 1389. بررسی و تحلیل نقش کاربری اراضی در شکل‌گیری جزایر حرارتی با استفاده از R.S و GIS. اولین سمینار ملی کاربرد GIS در برنامه‌ریزی اقتصادی اجتماعی و شهری.

شمسی‌پور، علی‌اکبر، عزیزی، قاسم، کریمی احمدآباد، مصطفی، مقبل، معصومه؛ 1391. رفتار سنجی الگوهای دمای سطوح فیزیکی مختلف در محیط‌زیست شهری، جغرافیا و پایداری محیط، شماره 6، بهار 1392، صص 86-67.

صادقی، حمید، عقیقی، محمدابراهیم، صوری، داوود؛ 1396. بررسی وقوع پدیده جزایر حرارتی شهری با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای Aster (منطقه موردمطالعه: شهر شیراز). سومین کنفرانس بین المللی پژوهش در علوم مهندسی. 9 شهریورماه. ص 4.

علوی پناه، سید کاظم، هاشمی دره بادامی، سیروس، کاظم‌زاده، علی؛ 1394. تحلیل زمانی-مکانی جزیرۀ حرارتی شهر مشهد با توجه به گسترش شهر و تغییرات کاربری- پوشش زمین. پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری. دورۀ 3، شمارۀ 1، بهار 1394، صص 17-1

علوی پناه، سید کاظم؛ 1392. کاربرد سنجش‌ازدور در علوم زمین (علوم خاک). انتشارات دانشگاه تهران، چاپ چهارم.

علوی پناه، سید کاظم؛ 1394. سنجش‌ازدور حرارتی و کاربرد آن در علوم زمین. انتشارات دانشگاه تهران.

علیزاده بنا، لیدا، ثنایی نژاد، سید حسین، مینائی، مسعود؛ 1395، بررسی ارتباط گرمایی شهری مشهد با عملکرد پوشش گیاهی شهری و کشاورزی با استفاده از تصاویر لندست در سال‌های 2000 تا 2015. اولین کنفرانس ملی سنجش‌ازدور و سیستم اطلاعات جغرافیایی در علوم زمین.

فاطمی، سید باقر؛ رضایی، یوسف؛ 1389. مبانی سنجش‌ازدور، انتشارات آزاده. چاپ دوم

فیضی زاده، بختیار، دیده‌بان، خلیل؛ 1395. برآورد دمای سطح زمین با استفاده از تصاویر ماهواره لندست 8 و الگوریتم پنجره مجزا مطالعه موردی: حوضه آبریز مهاباد. فصلنامه علمی - پژوهشی اطلاعات جغرافیایی سپهر. دوره 25. شماره 98. تابستان 95.

متکان، علی‌اکبر، نوحه‌گر، احمد، میرباقری، بابک، ترک چین، ناهید؛ 1393. سنجش‌ازدور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی. سال پنجم. شماره چهارم، زمستان 1393

محرمی، جاوید؛ 1394، بررسی نقش کاربری اراضی در تولید جزیره گرمایی شهری، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما، جهانبخش اصل، سعید. آب‌وهوا شناسی. دانشگاه تبریز. ص 11

مزیدی، احمد، حسینی، فاطمه السادات؛ 1394. تأثیر تغییر کاربری و پوشش زمین‌بر جزیرۀ گرمایی در منطقه شهری یزد با استفاده از داده‌های سنجش‌ازدور. جغرافیا و توسعه. شماره 38. بهار.

نیلیه بروجنی، مرضیه، احمدی ندوشن، مژگان، فروغی ابری، مریم؛ 1395. پایش دمای سطح زمین در شهر اصفهان با استفاده از سنجش‌ازدور و بررسی رابطه آن با شاخص NDVI. ششمین همایش سراسری کشاورزی و منابع طبیعی پایدار. 16 دی‌ماه. ص 1.

هاشمی، سید محمود، علوی پناه، سید کاظم، دیناروندی، مرتضی؛ 1391. ارزیابی توزیع مکانی دمای سطح زمین در محیط‌زیست شهری با کاربرد سنجش‌ازدور حرارتی. محیط‌شناسی. سال سی و نهم. شمارۀ 1. بهار. صص 81-92

Feizizadeh. B, Blaschke. T, Nazmfar,H, Akbari, E and Kohbanani, H,R., 2012. Monitoring land surface temperaturerelationship to land use/land cove from satellite imagery in MaraqehCounty, Iran, Journal of Environmental Planning and Management 2012, 1–26

http://gis-remote- sensing.mihanblog.com/post/22

Latif,SH., 2014. Land Surface Temperature Retrieval of Landsat-8 Data Using Split Window Algorithm, 2321-9939

Lenney, M. P., Woodcock, C. E., Collins, J. B., & Hamdi, H., 1996. The status of agricultural lands in Egypt: the use of multitemporal NDVI features derived from Landsat TM. Remote Sensing of Environment, 56(1), 8-20.

Rajeshwari, A., & Mani, N. D. Estimation of land surface temperature of dindigul district using landsat data

Song,y.& Wu,c., 2016. Exanining the impact of urban biophysical composition and neighboring environment on surface urban heat island effect. Advances in space research,57(1), 96-109

Tan, J., Zheng, Y., Tang, X., Guo, C., Li, L., Song, 6.,& chen, H. 2010. The Urban heat island and its impact on heat waves and human health in shanghai. International journal of biometeorology, 54(1), 75-84