یاداشت تحلیلی: داده و مدیریت

آب و توسعه پایدار

مقاله 10، دوره 7، شماره 2 - شماره پیاپی 16، شهریور 1399، صفحه 82-87   

نوع مقاله: سایر مطالب علمی نشریه

نویسندگان

مرجان قوچانیان^* ؛ محمد فشائی

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

هر سیستم منابع-مصارف آب از زیرسیستم‏‌های متعددی تشکیل شده است. این زیرسیستم‏‌ها تعاملات و بازخوردهای درهم‌‏تنیده و پویایی دارند. انسجام پایایی سیستم‌های منابع آب معمولاً به‌طورطبیعی برقرار است. اما گسترده‌شدن دخالت انسان در یک قرن اخیر، اثرات منفی بر منابع آب داشته و پایایی این سیستم‌ها را دچار مخاطره کرده است. اکنون قواعد حاکم بر برداشت‌ها و مصارف آب نقش مهمی در بقاء منابع آب دارند. درواقع، اثربخشی این قواعد و تبعیت بخش انسانی (مسئولین، آب‌بران و ...) از آن، می‌تواند موجب پایایی سیستم گردد. اما برای اصلاح یک سیستم (رفع کاستی‏‌ها و ارتقاء اثربخشی)، مدیریت نیازمند ارزیابی سیاست‎ها و استراتژی‌های خویش است. لذا، نظام ارزیابی باید طراحی و پیاده‌سازی شود.اما منظور از نظام ارزیابی چیست؟ در این مقاله سعی شده تا ارتباط ارگانیک نظام ارزیابی (از داده تا تصمیم) با مدیریت شرح داده شود. به نظر می‌آید، امروزه در ایران باید بر مفاهیم و اهمیت سنجش و پایش و بیش از آن بر نقش اصولی این داده‌ها در مدیریت، تاکید شود. زیرا برای مدیریت یکپارچه منابع آب، نظام ارزیابی نقشی حیاتی دارد. داده‌‏های اندازه‌‏گیری شده نه تنها بایستی موثق و کافی باشند، بلکه باید متناسب با نیازهای مدیریتی (درسطوح مختلف) باشند. بنابراین این مقاله به موضوعات «توسعه پایا و منابع آب»، «طرح و برنامه پایش منابع و مصارف آب»،«نقش معیارها/نشانگرها/شاخص‏‌ها در نظام ارزیابی»، به عنوان ابزار الزامی در توسعه یک نظام ارزیابی هدفمند برای افزایش توان تصمیم‏‌گیری مدیران در حوزه منابع آب پرداخته است. در این مسیر، مدل مفهومی این نظام ارزیابی برای مدیریت منابع-مصارف آب، به اختصار ارائه‌شده‌است.

کلیدواژه‌ها

سیستم‌های منابع آب؛ توسعه پایا

مراجع

انتظاری، ف. 1393. تدوین دستورالعملی کاربردی برای پایش کیفی آب زیرزمینی در دشت نیشابور. پایان‏نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد.
پشتوان، ح. 1395. رهنمودهای برنامه‏ریزی و مدیریت استراتژیک منابع آب. انتشارات کمیته ملی سدهای بزرگ ایران، تهران.
ثقفی اصل، آ. زبردست، ا. و ماجدی، ح. 1392 . شناسایی و اولویت‏بندی معیارها و شاخص‏های موثر در فرآیند تحقق‏پذیری پروژه‏های طراحی شهری در ایران. فصلنامه معماری و شهرسازی آرمان شهر. 7(13): 183-197.
خزائی، ح، فلاح، ا. و نوری، ز. 1385. شاخص‏ها و معیارهای مدیریت پایدار جنگل. همایش منابع طبیعی و توسعه پایدار در عرصه‏های جنوبی دریای خزر. نور. دانشگاه آزاد اسلامی واحد نور.
داوری، ک.، عمرانیان خراسانی، ح.، سالاریان، م. و اسلامی، ا. 1398. مبانی مدیریت آب "منابع و مصارف"، جزوه درسی.
سلیمانی‏ها، س. 1389. ارزیابی منابع آب با رویکرد یکپارچه مطالعه موردی: دشت مشهد. پایان‏نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران.
شریف‏زاده، ف.ل.، قلی‏پور، ر. 1382. حکمرانی خوب و نقش دولت. مدیریت فرهنگ سازمانی (فرهنگ مدیریت)، 1(4): 93-109.
عقیلی، خ. 1397. گزارش مدیریت یکپارچه منابع آب زاینده‏رود-همکاری تحقیقاتی و توسعه‏ای ایرانی-آلمانی برای آینده بهتر. شرکت آب منطقه‏ای استان اصفهان.
کارآموز، م. و محمدپور. پ. 1395. تحلیل پایداری تامین و تقاضا مبتنی بر بیلان آب، حرکت به سوی تدوین یک شاخص ترکیبی (مطالعه موردی:حوضه آبریز اهرچای). نشریه تحقیقات منابع آب ایران، 12(4): 1-11.
Bhowmick S., Ghosh N. and Saha R. 2020. Tracking India’s Progress in Clean Water and Sanitation: A Sub-National Analysis. ORF OCCASIONAL PAPER 250.
Juwana I., Muttil N. and Perera B.J.C. 2012. Indicator-based water sustainability assessment, A review. Science of the Total Environment, 438: 357-371.
Kang M. G. and Lee G. M. 2011. Multi criteria evaluation of water resources sustainability in the context of watershed management. Journal of the American Water Resources Association, 47 (4):813– 827.
Kumar R. 2019. Composite Water Management Index, NITI Aayog, In association with Ministry of Jal Shakti and Ministry of Rural Development.
Mianabadi. H 2016. Hydropolitics and Conflict Management in Transboundary River Basins ,Universiteit Delft.
Najam A. 1997. Assessing progress toward sustainability in developing countries, in assessing sustainable development: principles and practice. International institute for sustainable development (IISD), Canada
Newig J. and Fritsch O. 2008. Environmental Governance: Participatory, Multi-level – and Effective?, UFZ-Discussion Papers. 15/2008 – GoverNAt 8, November 2008. Editor: Helmholtz Centre for Environmental Research – UFZ Permoserstra.e 15,04318 Leipzig/Germany.
Mays L. W. 2006. Water resources sustainability. McGraw-Hill Professional.
OECD. The DAC guidelines, strategies for sustainable development.2001. UN World Water Development Report.
Peter H. Gleick. 2000. A Look at Twenty-first Century Water Resources Development. Water International. 25(۱):127-138.
WWDR. 2018. NATURE-BASEDSOLUTIONS FOR WATER, The United Nations World Water Development Report 2018. Published in 2018 by the United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization
WWAP- World Water Assessment Program. 2003. Water for people, water for life. The 1st edition of this report was launched on World at the 3rd World Water Forum in Kyoto, Japan.